Jakie bobowate zdają egzamin na naszych polach? [ZESTAWIENIE]
Mówi o tym prof. dr hab. inż. Grzegorz Żurek, sekretarz naukowy i zarazem kierownik Zakładu Bioenergetyki, Analiz Jakości i Nasiennictwa Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowego Instytutu Badawczego w Radzikowie.
Bobowate drobnonasienne - które można uprawiać w polskim klimacie?
Lucerna mieszańcowa (Medicago x varia) to wartościowa roślina pastewna o szerokim zastosowaniu w rolnictwie. - Dzięki odporności na trudne warunki atmosferyczne oraz wysokiej wartości odżywczej znajduje zastosowanie zarówno w produkcji pasz, jak i w poprawie jakości gleby. Jest szczególnie polecana na stanowiska mniej korzystne dla lucerny siewnej, gdzie może lepiej plonować i dłużej utrzymywać się na polu - tłumaczy prof. dr hab. inż. Grzegorz Żurek. Zwraca uwagę na to, że lucerna mieszańcowa ma dobrze rozwinięty, palowy system korzeniowy, sięgający głęboko w glebę, co zapewnia jej tolerancyjność na suszę. Dodatkowo, co podkreśla nasz rozmówca, posiada głęboki system korzeniowy, co sprzyja napowietrzaniu gleby i poprawia retencję wody. - Gatunek ten jest bardziej odporny na suszę i mróz niż lucerna siewna, co czyni go lepiej przystosowanym do różnych warunków środowiskowych - zaznacza ekspert.
Lucerna mieszańcowa dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi (Rhizobium) wzbogaca glebę w azot. Roślina ta stosowana jest w mieszankach trawiastych jako składnik pastwisk i łąk kośnych, dając paszę dla zwierząt o wysokiej wartości odżywczej, dużej zawartości białka (ok. 18-22%), w formie zielonki, siana lub kiszonki. Lucerna mieszańcowa to także roślina miododajna.
Lucerna siewna (Medicago sativa) nazywana jest też królową roślin pastewnych. - To kluczowy składnik pasz dla przeżuwaczy, pozwala na zmniejszenie zużycia pasz wysokobiałkowych oraz wspiera ekologiczne metody uprawy, przyczyniając się do zrównoważonego rolnictwa. Podobnie jak lucerna mieszańcowa, również i ten gatunek ma głęboki, palowy system korzeniowy - opisuje specjalista.
Plantacje lucerny siewnej są długowieczne, utrzymują wysoką produktywność przez 3-5 lat. Dzięki zdolności do szybkiej regeneracji tej rośliny po koszeniu można uzyskać kilka (do 5) pokosów rocznie. - Łączne plony suchej masy tego gatunku to 8-12 t z ha, przy zawartości białka w sianie od 15 do 20% - informuje nasz rozmówca. Zaznacza jednocześnie, że pasza dla zwierząt z lucerny siewnej jest bogata w: białko (18–22%), aminokwasy egzogenne, sole mineralne i witaminy (A, B, C, D, E, K).
Koniczyna czerwona (Trifolium pratense) to także gatunek wieloletni, często spotykana na łąkach i pastwiskach. Posiada charakterystyczne trójlistkowe liście z jasną plamką i purpurowo-czerwone, kuliste kwiatostany. Roślina ta jest bogata w białko i składniki odżywcze, w stopniu porównywalnym do lucerny. Dzięki temu stanowi cenną paszę dla zwierząt.
Koniczyna czerwona wykazuje właściwości lecznicze, zawierając izoflawony, które wpływają na gospodarkę hormonalną. - Zawiera również flawonoidy, garbniki, witaminy (m.in. C, E) oraz minerały (wapń, magnez, fosfor) - wylicza ekspert. Dodaje, że stosowana jest w medycynie naturalnej do łagodzenia objawów menopauzy oraz wzmacniania układu odpornościowego, dzięki zawartości m.in. fitoestrogenu. - Ekstrakty z koniczyny czerwonej są składnikami kosmetyków przeciwstarzeniowych - zwraca uwagę specjalista.
Dzięki obecności koniczyny czerwonej w runi gleba wzbogacana jest w azot, co przyczynia się do jej użyźniania i poprawy struktury. Z tego względu bywa często stosowana jako roślina okrywowa poprawiająca strukturę gleby. - Koniczyna czerwona ma również znaczenie w rolnictwie jako roślina miododajna, przyciągająca pszczoły i inne owady zapylające. Jej długi okres kwitnienia, trwający od maja do września, zapewnia stały dostęp do nektaru i pyłku - opisuje Prof. dr hab. inż. Grzegorz Żurek.
Bobowate grubonasienne - które można uprawiać w polskim klimacie?
Soczewica (Lens culinaris) to z kolei roślina o wysokiej wartości odżywczej, ceniona zarówno w diecie człowieka, jak i w żywieniu zwierząt. Jest bowiem bogata w białko roślinne, co czyni ją doskonałym zamiennikiem mięsa w dietach wegetariańskich i wegańskich. - Zawiera dużą ilość błonnika, wspomagającego trawienie i regulującego poziom cukru we krwi. Dostarcza wielu cennych składników mineralnych, takich jak żelazo, magnez i fosfor. Jest lekkostrawna i łatwo przyswajalna, dlatego polecana jest osobom z problemami układu pokarmowego. W żywieniu zwierząt stanowi wartościową paszę, szczególnie dla bydła, trzody chlewnej i drobiu, dostarczając im białka oraz energii - opowiada nasz rozmówca. Soczewica, jako roślina bobowata, poprawia żyzność gleby, wzbogacając ją w azot dzięki współpracy z bakteriami brodawkowymi. - Jej uprawa jest korzystna dla środowiska, gdyż ma niewielkie wymagania wodne i nie wymaga intensywnego stosowania nawozów sztucznych - tłumaczy ekspert.
Łubin wąskolistny (Lupinus angustifolius) to cenna roślina pastewna, która zawiera dużo białka i węglowodanów. Jest wykorzystywany do produkcji pasz dla zwierząt, takich jak: bydło, trzoda chlewna, a także drób. - Gatunek ten jest mniej wymagający pod względem gleby niż inne gatunki łubinu. Toleruje gleby piaszczyste i ubogie w składniki odżywcze, co czyni go cennym gatunkiem w uprawie na glebach marginalnych - mówi specjalista.
Łubin wąskolistny, w porównaniu z niektórymi innymi gatunkami łubinu, zawiera zazwyczaj niższe stężenie alkaloidów, takich jak: lupinina. - W doborze odmian istnieją również formy o naturalnie wysokiej zawartości alkaloidów (odmiany Karo i Oskar), które są powszechnie uprawiane jako poplon, zwłaszcza tam, gdzie uprawy mogłyby być zniszczone przez dzikie zwierzęta - zwraca uwagę nasz rozmówca. Dzięki takiemu zastosowaniu poplonu jako naturalnego producenta azotu, jak podkreśla ekspert, stanowisko po przyoraniu jest wzbogacane w materię organiczną. - Gatunek ten charakteryzuje się szybkim wzrostem i rozwojem, co pozwala na uzyskanie plonu w stosunkowo krótkim czasie - zaznacza prof. dr hab. inż. Grzegorz Żurek.
Łubin biały (Lupinus albus) to roślina o wysokiej wartości odżywczej i szerokim zastosowaniu w żywieniu zwierząt oraz człowieka. - Nasiona łubinu są niezwykle pożywne, w 100 g znajdziemy ok. 36 gramów wartościowego białka roślinnego, cenne antyoksydanty, witaminy C,B, D i E oraz substancje mineralne, takie jak: magnez, żelazo, potas, cynk, fosfor, wapń i sód. Roślina ta ma niski indeks glikemiczny, dlatego bez obawy może być spożywana przez osoby, które chorują na cukrzycę. W 100 g znajduje się ich 371 kcal - mówi ekspert. Należy wspomnieć również o tym, że łubin nie zawiera glutenu. Specjalista podkreśla, że nie wszystkie gatunki i odmiany łubinu są jadalnie - odmiany gorzkie zawierają substancje zwane alkaloidami, które mogą być toksyczne. - W kuchni zastosowanie mogą mieć jedynie odmiany słodkie, których nasiona można jeść po obróbce termicznej - uczula nasz rozmówca. Roślina ta ma największe wymagania, co do stanowiska uprawy, w porównaniu do dwóch pozostałych gatunków łubinu. - W żywieniu zwierząt stanowi wartościową paszę, dostarczając wysokiej jakości białka dla bydła, trzody chlewnej i drobiu - wskazuje specjalista. Przypomina jednocześnie o tym, że nasiona łubinu białego zawierają alkaloidy antyodżywcze, dlatego przed podaniem zwierzętom wymagają odpowiedniego przygotowania. Łubin biały - o czym warto też wiedzieć - jest odporny na trudne warunki uprawowe, co sprawia, że stanowi cenny element zrównoważonego rolnictwa.
Łubin żółty (Lupinus luteus) to gatunek łubinu o najmniejszym potencjale plonotwórczym wśród omawianych gatunków łubinu i jednocześnie, z najmniejszymi wymaganiami siedliskowymi. - Można go uprawiać na glebach lekkich, piaszczystych, o odczynie kwaśnym - informuje ekspert. Równocześnie roślina ta posiada największą zawartość białka wśród bobowatych grubonasiennych. - Łubin żółty jest wszechstronną rośliną, która znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach. Przede wszystkim jest cennym źródłem paszy dla zwierząt. Nasiona łubinu żółtego zawierają dużo białka (ok. 30-40%), a także węglowodanów, tłuszczów i minerałów - opowiada nasz rozmówca. Mogą być one wykorzystywane jako pasza dla bydła, trzody chlewnej i drobiu. Zielonka z łubinu żółtego jest także wartościowym źródłem paszy, zwłaszcza dla przeżuwaczy.
Łubin żółty jest także wykorzystywany jako roślina okrywowa i poplonowa. Jego uprawa pomaga w szczególnie w ochronie gleby przed erozją, poprawia jej żyzność i strukturę, a także ogranicza rozwój chwastów. Poza tym łubin żółty może być uprawiany na zielony nawóz, który po przekopaniu z glebą stanowi cenne źródło składników odżywczych dla roślin.
Łubin żółty, oprócz zastosowań w rolnictwie, znajduje również zastosowanie w przemyśle spożywczym. - Z nasion łubinu żółtego można wytwarzać mąkę, która może być wykorzystywana do produkcji pieczywa, makaronów i innych produktów spożywczych - mówi prof. dr hab. inż. Grzegorz Żurek. Łubin żółty jest też wykorzystywany do produkcji koncentratów białkowych, które mogą być stosowane jako dodatek do żywności.
Coraz większe zainteresowanie w ostatnich latach budzi wykorzystanie łubinu żółtego jako źródła biomasy do produkcji biopaliw. Łubin żółty odznacza się wysoką wydajnością plonów i zawartością celulozy. Czyni go tym samym atrakcyjnym surowcem do produkcji etanolu lub biogazu.
Groch siewny (Pisum sativum) to jeden z najważniejszych gatunków bobowatych grubonasiennych w Polsce. - W kontekście uprawy, groch siewny jest stosunkowo łatwy w uprawie, a jego wymagania glebowe i klimatyczne nie są zbyt wygórowane. Najlepiej rośnie na glebach żyznych, przepuszczalnych i umiarkowanie wilgotnych. Groch siewny jest rośliną jednoroczną, a jego cykl wegetacyjny trwa od 3 do 5 miesięcy - opowiada ekspert. Zwraca uwagę na to, że groch siewny, podobnie jak inne gatunki bobowatych grubonasiennych, zawiera białko, aczkolwiek jest go najmniej w tej grupie roślin. - Właściwości odżywcze grochu sprawiają, że jest on ważnym elementem diety człowieka i zwierząt. Groch siewny jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym do produkcji konserw, mąki, płatków, a także jako dodatek do wielu potraw. W kuchni polskiej groch jest popularnym składnikiem zup, potrawek, past i sałatek. Groch siewny znajduje również zastosowanie w rolnictwie jako roślina paszowa. Nasiona grochu są cennym źródłem białka dla zwierząt, a zielonka z grochu może być wykorzystywana jako pasza dla bydła - mówi specjalista. Dodaje, że groch siewny jest cenną rośliną okrywową, która poprawia żyzność gleby i ogranicza rozwój chwastów.
Soja (Glycine max), co podkreśla nasz rozmówca, uważana jest za najważniejszą roślinę oleistą na świecie, mimo iż tak jak inne omawiane tu gatunki, należy do roślin bobowatych. Roślina ta ma duże wymagania glebowe i klimatyczne, jednak postęp odmianowy umożliwia uprawę tego gatunku praktycznie w całym kraju. - Nasiona soi są bardzo ważnym surowcem do produkcji pasz i stanowią też cenny pokarm dla człowieka. Produkty spożywcze wytwarzane z soi są szczególnie chętnie włączane do diety przez wegetarian, jako alternatywa dla mięsa. Na bazie nasion soi wytwarza się takie produkty, jak: olej sojowy, mączka sojowa, kasza sojowa, mleko sojowe, tofu, tempeh, lecytyna. Preparaty z soi dodawane są do różnych przetworów, m.in. konserw mięsnych, wędlin - dodatek soi podnosi ich wartości odżywcze - opisuje ekspert. Zwraca uwagę na to, że nasiona soi zawierają bardzo dużo w porównaniu z innymi roślinami, bo aż 30-50% białka, przy czym mają bardzo odpowiedni dla człowieka skład aminokwasów. - Ponadto zawierają dużo tłuszczu (14–24%), oraz witaminy z grupy B - mówi specjalista. W naszym kraju uprawa soi staje się coraz bardziej popularna, również za sprawą opłacalności tej uprawy. - W latach 2020 - 2021 powierzchnia upraw soi wynosił ok. 23,5 tys ha, podczas gdy po kilku latach jest to ponad 79 tys. ha - zwraca uwagę prof. dr hab. inż. Grzegorz Żurek.
- Tagi:
