Jak wzrosła wydajność rzepaku z 1 ha?
Produkcja rzepaku na świecie koncentruje się głównie w: Unii Europejskiej, Kanadzie, Chinach i Indiach. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) podał, że w sezonie 2022/2023 powierzchnia uprawy rzepaku na świecie może wynieść 41 mln ha i być o 7,5% większa niż w poprzednim sezonie.
Największą powierzchnię zasiewów rzepaku szacuje się w Indiach (9 mln ha) i Kanadzie (8,6 mln ha). Trzecią pozycję pod tym względem zajmują Chiny (7,1 mln ha), a czwartą Unia Europejska (5,9 mln ha). Piąte miejsce na świecie pod względem powierzchni zasiewów zajmuje Australia (3,9 mln ha).
- Zgodnie z prognozą USDA z marca 2023 r. światowe zbiory rzepaku w trwającym sezonie 2022/2023 mogą wynieść 86,3 mln ton i być o 16,6% większe niż w sezonie 2021/2022 (74 mln ton) - podaje Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
Światowa produkcja rzepaku osiągnęła wartość dwukrotnie większą niż na początku XXI w.
Zdaniem światowych ekspertów, do wzrostu produkcji przyczynią się przede wszystkim większe zbiory rzepaku u kluczowych producentów tych nasion, tj. w Unii Europejskiej (wzrost o 15%, do 19,6 mln ton) oraz Kanadzie (o 38%3 , do 19 mln ton).
- Wzrost zbiorów przewidywany jest również w Rosji (o 40,5%, do 3,9 mln ton), Stanach Zjednoczonych (o 40%, do 1,7 mln ton), Australii (o 22%, do 8,3 mln ton), a także w Ukrainie (o 16%, do 3,5 mln ton) oraz Indiach (o 4,5%, do 11,5 mln ton). Zbiory rzepaku w Chinach prawdopodobnie utrzymają się na poziomie zbliżonym do poprzedniego sezonu i mogą wynieść 14,7 mln ton - analizuje KOWR.
W 2022 r. odnotowano zwiększenie areału uprawy rzepaku u głównych jego producentów tj. we Francji (wzrost o 25%, do około 1,2 mln ha) i Niemczech (wzrost o 9%, do 1,1 mln ha), co wpłynęło na wzrost zbiorów w Unii Europejskiej. Zgodnie z szacunkiem Komisji Europejskiej, zbiory nasion rzepaku w krajach unii będą prawdopodobnie o blisko 15% większe niż w 2021 r. i mogą wynieść 19,6 mln ton.
- Na rynkach wiodących unijnych producentów rzepaku wzrost zbiorów w 2022 r. przewidywany jest we Francji (o 36%, do 4,5 mln ton), w Niemczech (o 23%, do 4,3 mln ton), Polsce (o 13%, do 3,6 mln ton), Czechach (o 13%, do 1,2 mln ton), na Litwie (o 26%, do 1,1 mln ton) i w Danii (o 37%, do 0,9 mln ton), a spadek w Rumunii (o 18%, do 1,1 mln ton) - podaje KOWR.
Uprawy rzepaku w Polsce
Polska, po Niemczech i Francji, zaliczana jest do grona największych producentów rzepaku w krajach UE.
- Od 2007 r. krajowe zbiory rzepaku przekraczają 2 mln ton, z wyjątkiem lat 2011–2012, kiedy obniżyły się do 1,9 mln ton. Zmiany w wielkości zbiorów rzepaku wynikają z dużej wrażliwości upraw na niekorzystne warunki atmosferyczne, podatności na wymarzanie, a także nietolerancji na niedobory opadów wiosną, co wpływa na spadek plonów rzepaku – podkreśla KOWR.
Według oceny GUS w 2022 r. powierzchnia uprawy rzepaku i rzepiku w Polsce zwiększyła się o około 8% w porównaniu z poprzednim rokiem i ukształtowała się na poziomie około 1,1 mln ha.
Zbiory rzepaku i rzepiku w 2022 r. rzeczoznawcy GUS oszacowali na 3,6 mln ton, tj. o około 13% więcej od ubiegłorocznych.
- Pomimo zwiększonej podaży rzepaku ze zbiorów jego skup na początku sezonu 2022/2023 był dużo niższy niż przed rokiem. W okresie lipiec–grudzień 2022 r. do podmiotów skupujących zostało dostarczone łącznie 0,9 mln ton rzepaku, o 20% mniej niż w porównywalnym okresie 2021 r. - zaznacza KOWR.
W Polsce produkcja rzepaku jest mniejsza od zapotrzebowania rynku wewnętrznego, a to oznacza, że Polska nie jest w pełni samowystarczalna.
- Skutkuje to uzupełnianiem krajowych zasobów rzepaku na rynkach zewnętrznych. Wskaźnik samowystarczalności Polski w produkcji rzepaku w ostatnich latach jest zróżnicowany i zależy przede wszystkim od poziomu zbiorów oraz od zapotrzebowania wewnętrznego – podkreśla KOWR.
Według danych KOWR, wskaźnik samowystarczalności w produkcji rzepaku w sezonie 2021/2022 oszacowano na poziomie 95%, tj. nieznacznie niższym niż w poprzednim sezonie i niżej niż w sezonach 2013/2014–2015/2016. Natomiast w sezonie 2022/2023 prognozuje się, że samowystarczalność wzrośnie w stosunku do poprzedniego sezonu i wyniesie już 100%.
Zbliżamy się do dziesięciokrotnego wzrostu wydajności plonowania rzepaku
W Polsce uzyskuje się przeciętnie 3–4 t nasion rzepaku z 1 ha. Zakładając sprzyjającą pogodę, odpowiednio dobraną agrotechnikę, plony mogą przekraczać nawet 5 t. W 2022 roku, w ramach Ligi Mistrzów Plonowania odnotowano rekordowy rekordowy zbiór, który wyniósł 6,421 ton z 1 ha – jest to Rekord Polski w klasie „Największy plon rzepaku ozimego z hektara”.
- Zmieniają się również plony roślin oleistych, i tak np. w latach 1950-1955 plony wynosiły 0,65 ton/ha, a w latach 2006-2010 już 2,63 ton/ha, czyli były o 304,6% wyższe – zaznacza w swojej analizie Franciszek Kapusta z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
Zatem gdybyśmy porównali lata powojenne i ówczesną wydajność 0,65 tony z 1 ha do aktualnego rekordu Polski, to możemy śmiało powiedzieć, że zmierzamy do dziesięciokrotnego wzrostu plonowania rzepaku.
Zdaniem ekspertów, na szczególną uwagę zasługują zmiany powierzchni uprawy, zbiory i plony roślin oleistych, w tym rzepaku w latach 2001-2003 i 2011-2013.
- W tym okresie powierzchnia uprawy roślin oleistych (rzepaku) zwiększyła się z 458 tys. ha (436 tys. ha) do 844,7 tys. ha (823,7), tj. o 84,4% (88,9%). Udział roślin oleistych w strukturze upraw wzrósł z 4% (3,8%) do 8,1% (7,9%). Zbiory wzrosły z 958,6 tys. t (936,4) do 2162,4 tys. t (2135,0), tj. o 125,6% (128,0%) - podkreśla Franciszek Kapusta.
W tym właśnie okresie plony roślin oleistych zwiększyły się z 2,09 t do 2,56 t z 1 ha. Większe zbiory rzepaku oznaczały na przestrzeni lat nie tylko wzrost areału ale również wzrost wydajności, wzrost plonowania z 1 ha.
Jak zauważa poznański oddział Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, pozytywnym zjawiskiem obserwowanym na rynku rzepaku w Polsce jest względna stabilizacja produkcji kształtująca się w latach 2015-2019 na poziomie 2,2-2,7 mln ton (w rekordowym 2014 roku wyniosła 3,3 mln ton).
- Wskazuje to, że pomimo spadku powierzchni zasiewu rzepaku, działania producentów rzepaku ukierunkowane były na zwiększenie wydajności jednostkowej produkcji – zaznacza w swoim opracowaniu poznański oddział CDR w Brwinowie
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) ciągle rejestruje nowe odmiany
Z uwagi na duże znaczenie gospodarcze, rzepak jest przedmiotem intensywnych prac hodowlanych, czego efektem jest znaczny postęp w jego udoskonalaniu.
- W roku 2022 do Krajowego rejestru zostały wpisane dwie odmiany rzepaku jarego, populacyjna – Laur i mieszańcowa – Lava. W tym samym roku zarejestrowano również osiemnaście nowych odmian rzepaku ozimego, piętnaście mieszańcowych i trzy populacyjne. – podkreśla COBORU.
Na listach Krajowego rejestru, który prowadzi COBORU mamy w tej chwili zarejestrowanych 16 odmian rzepaku jarego (10 populacyjnych i 6 mieszańcowych) oraz 147 odmian rzepaku ozimego (28 populacyjnych i 119 mieszańcowych). Jak zaznacza Ośrodek, ponad połowę zarejestrowanych odmian stanowią odmiany nowe, wpisane do rejestru w ostatnich pięciu latach.
Masz pytania lub wątpliwości dotyczące tego artykułu?
Napisz wiadomość: m.bartczak@wiescirolnicze.pl
Czekamy na kontakt z Tobą, Twój głos jest dla nas ważny.
Nowa biogazownia na Lubelszczyźnie otwarta - o tym przeczytasz tutaj, kliknij proszę.
