Pryszczyca. Co wywołuje tę groźną chorobę? Jakie ma objawy?

Źródło: Adobe Stock

Zarażone zwierzęta nie mogą być przeznaczone do obrotu i eksportu. Wstrzymany jest też obrót i eksport pochodzącego od nich mięsa oraz innych produktów. Na pryszczycę mogą zachorować również ludzie, choć w tym przypadku jej przebieg jest łagodny i choroba nie jest śmiertelna. Człowiek może zarazić się poprzez kontakt ze zwierzęciem i poprzez spożycie zakażonego mięsa, mleka lub niepasteryzowanych przetworów mlecznych.

W jaki sposób zwierzęta zarażają się pryszczycą?

Pryszczyca jest chorobą wirusową, a zatem przenosi się drogą kropelkową. Wywołuje ją wirus Picornavirus aphtae z rodzaju Aphtovirus, należący do rodziny Picornaviridae. Zakażone zwierzęta rozprzestrzeniają go wraz z wydychanym powietrzem. Źródłem zakażenia są również wydzieliny, np. ślina i nasienie oraz wydaliny. Wirus koncentruje się zwłaszcza w płynie surowiczym oraz w nabłonku pęcherzy. Zwierzę zaraża jeszcze zanim wystąpią u niego objawy chorobowe i może być nosicielem nawet do 3 lat.

Czytaj też: Choroba niebieskiego języka dotarła do Polski. Czy stanowi zagrożenie dla ludzi?

Inne źródła zakażenia to mleko i jego przetwory, mięso, pożywienie, w tym woda, skóra i wełna zwierzęcia, odzież i ręce osób, które zajmują się zwierzętami oraz odpadki kuchenne. Poza tym wirus może rozprzestrzeniać się za pośrednictwem środków transportu, gryzoni, owadów i ptaków. Wykazuje przy tym dużą odporność i łatwo się szerzy, bez względu na warunki atmosferyczne.

Ostatni potwierdzony przypadek pryszczycy odnotowano w Polsce w 1971 r. Obecnie nasz kraj jest uznawany przez Światową Organizację ds. Zdrowia Zwierząt za urzędowo wolny od tej choroby. 10 stycznia 2025 r. przypadki pryszczycy odnotowano w Niemczech, około 70 km od granicy z Polską, co stanowi międzynarodowy alert z uwagi na wysoce zaraźliwy charakter tej choroby. Kraje, w których wystąpi, mogą ponieść bardzo duże straty ekonomiczne z uwagi na obowiązkową likwidację zakażonych stad.

Czytaj też:
Lisy atakują zwierzęta domowe. Jak chronić drób?

Jakie są objawy pryszczycy?

Na pryszczycę mogą zachorować zwierzęta domowe – bydło, kozy, świnie, owce i bawoły. Spośród dzikich zwierząt narażone są z kolei dziki, sarny i jelenie. Choroba może mieć zróżnicowany przebieg, w zależności od gatunku, wieku, indywidualnej odporności zwierzęcia i tego, jaki był kontakt z wirusem. W niektórych przypadkach przebiega bezobjawowo. Śmiertelność jest większa u młodych osobników. Jakie są najczęstsze objawy choroby?

• Gorączka
• Ślinotok
• Ograniczenie laktacji
• Zgrzytanie zębami
• Wychłodzenie
• Kulawizna
• Pęcherze na błonach śluzowych z płynem surowiczym i na częściach kończyn
• Niewydolność krążeniowa
• Nagłe poronienia u kóz i owiec

W przypadku bydła pryszczyca może spowodować uszkodzenia oraz deformację racic. Pojawiają się też stany zapalne wymienia i spada produkcja mleka. Choroba prowadzi także do znacznej utraty masy ciała, niepłodności i poronień. Diagnozuje się ją przez badania laboratoryjne.

Czytaj też: Czy człowiek może zarazić się ptasią grypą? Rozwiewamy wątpliwości

Jak zwalczać pryszczycę i jak zapobiegać chorobie?

Z uwagi na wysoce zakaźny charakter choroby, jest objęta obowiązkiem zwalczania z urzędu. Konieczna jest zatem całkowita likwidacja chorego stada oraz utylizacja ściółki, paszy i naturalnych nawozów. Przeprowadza się też dokładne mycie i dezynfekcję obiektu, całego wyposażenia i środków transportu wykorzystywanych w gospodarstwie.

Aby zmniejszyć ryzyko wniknięcie wirusa do stada, zwierzęta powinny być pozyskiwane ze sprawdzonego źródła i zaopatrzone w świadectwo zdrowia. Profilaktycznie przeprowadza się też weterynaryjny monitoring bierny i czynny stada. Poza tym gospodarstwo powinno być wyposażone w środki i urządzenia służące do dezynfekcji. Konieczne jest również zabezpieczenie ściółki przed kontaktem z ptactwem oraz regularne przeprowadzanie dezynsekcji i deratyzacji. Osoby pracujące w gospodarstwie powinny przestrzegać zasad higieny osobistej, stosując odzież ochronną. Należy dodać, że zwierzęta, z których pozyskuje się mięso, przechodzą badania przed i poubojowe, aby potwierdzić bezpieczeństwo produktów. 

Czytaj też: Coraz więcej kontroli nieruchomości. Kary do 10 tys. złotych