Jak oceniać bydło?

Źródło: Ksenia Pięta

Wygląd zewnętrzny, nazywany fachowo eksterierem, jest bardzo ważną informacją dla hodowcy - stanowi podstawę do klasyfikacji zwierząt do typów użytkowych i ras. Pokazuje także zależność między długością życia i użytkowania zwierząt.

Podstawowymi składowymi oceny eksterieru są: wymiary zwierzęcia i poszczególnych partii ciała, umięśnienie, umaszczenie i harmonijność rozwoju. - „Ocena budowy ciała bydła mięsnego ma dużo ważniejsze znaczenie niż bydła mlecznego, gdyż cechy budowy wiążą się bezpośrednio z użytkowością. Zwierzęta typu mięsnego powinny mieć kościec delikatny, małą głowę, krótkie nogi i szyję, dobrze umięśnioną partię zadu, łopatki i grzbietu oraz charakteryzować się łagodnym charakterem” - pisze w swojej książce Ogólna Hodowla Zwierząt prof. dr hab. Tadeusz Szulc z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

- Kiedyś usłyszałem od swojego nauczyciela radę - albo dana sztuka ci się podoba, albo nie. Jeśli tak, to musisz spojrzeć szczegółowo i odpowiedzieć sobie - dlaczego? Pierwsze wrażenie jest bardzo istotne. Nawet, jeśli człowiek nie ma fachowego przygotowania, ale dany osobnik po prostu mu się podoba, to podświadomie zwraca uwagę na rzeczy istotne w jego pokroju. Czy jest zbudowany proporcjonalnie, czy nie ma za szerokiego przodu w stosunku do tyłu, za dużej głowy w stosunku do tułowia - mówi Krzysztof Juśkiewicz, selekcjoner PZHiPBM na terenie województw dolnośląskiego, lubuskiego i wielkopolskiego.

Im młodsze zwierzęta, tym trudniej się je ocenia. - Francuzi pierwszy raz oceniają jałówki dopiero jako cielne - tłumaczy specjalista.

Przebieg oceny zaczyna się od oględzin zwierzęcia z profilu, pozwala to na określenie ogólnych gabarytów. Trzeba odpowiedzieć na pytania: czy zwierzę posiada więcej mięśni niż kości, jak rodzaj umięśnienia odnosi się do wzorca rasy, czy jest zachowana harmonia pomiędzy tylną a przednią częścią oraz czy można wskazać jakieś ewidentne mocne lub słabe strony? Następnie wartościuje się osobnika z tyłu - jego szerokość i umięśnienie tylnej części. - Ja rozpoczynam od oceny rozwoju szkieletu i kośćca, czyli pokroju tego zwierzęcia w stosunku do wieku. A później zwracam uwagę na umięśnienie, szerokość zadu, ustawienie kończyn i inne ważne cechy pokroju. Często na wystawach osobniki między sobą różnią się zaledwie szczegółami - opowiada selekcjoner.

Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego w swoim biuletynie informuje, że po wstępnej ocenie zwierzęcia selekcjoner przystępuje do szczegółowego punktowania. Wartościuje rozwój mięśni, szkieletu, ogólną kondycję osobnika, otłuszczenie, cechy funkcjonalne i inne elementy zawarte w karcie oceny. Kolejność wypełnienia karty nie musi odpowiadać chronologii przeprowadzanych obserwacji. Każdy selekcjoner, opierając się na swoim doświadczeniu, ustala własną logikę obserwacji, musi również dostosować się do warunków, w jakich odbywa się ocena, jak również do zachowania się zwierzęcia. - Ja, patrząc na kartę oceny buhaja, ocenionego przez któregoś z moich kolegów, jestem w stanie wyobrazić sobie, jak on wygląda - mówi Krzysztof Juśkiewicz. Ocena buhaja, potrzebna, aby wpisać go do księgi stadnej, jest dokładniejsza niż odbywająca się podczas wystawy. Na czempionatach oceniane są natomiast - pokrój i umięśnienie w skali 1-5 punktów.

Aby zwierzę trafiło na wystawę, najpierw hodowca musi wyrazić chęć na wzięcie w niej udziału. Zgłasza się wtedy do zootechnika z PZH i PBM, a ten przyjeżdża na fermę i wspólnie wybierają najlepsze sztuki ze stada. Podczas wystawy powołana (specjalnie w tym celu) komisja ocenia zwierzęta w boksach lub na ringu. W skład komisji wchodzą doświadczeni zootechnicy, którzy przeszli szereg szkoleń i selekcjonują bydło na co dzień.

- Bydło oceniane jest w podziale na kategorie (krowy z cielętami, jałówki, jałówki cielne, buhaje do 24 i powyżej 24 miesięcy) jednocześnie, w tych samych warunkach, najlepiej na ringu - tłumaczy Krzysztof Juśkiewicz.

Przygotowanie zwierząt do wystawy wymaga czasu. - Trwa na pewno więcej niż miesiąc. Zwierzę musi umieć iść za oprowadzającym, nie bać się ludzi ani innych zwierząt. Dobrze reagować na zmiany ubiorów, otaczającą głośną muzykę i reflektory - radzi Mieczysław Markiewicz, zootechnik w stadzie bydła mięsnego Limousine Gospodarstwa Rolnego Marka Nowaka w Kąkolewie, z którego to gospodarstwa pochodzi championka w kategorii jałówka cielna rasy Limousine na RWZH w Sielinku 2014.

11 zasad selekcjonera:

• Zidentyfikować zwierzę
• Zapisać wiek
• Mieć na uwadze morfologię zwierząt
• Nie stresować bydła (zbyt dużo hałasu, wile osób, wrażenie)
• Stać na tym samym poziomie, co zwierzę
• W miarę możliwości, nie punktować w warunkach słabego oświetlenia lub pod światło
• Uważać na podłoże typu trawa i słoma, sufity (niskie lub wysokie) - to może wypaczyć ocenę za wzrost
• Aby dobrze wyróżnić poszczególne cechy, podejść jak najbliżej zwierzęcia
• Punktować nie biorąc pod uwagę rodowodu zwierzęcia
• Postępować według schematu: zacząć z profilu, następnie ustawić się z tyłu zwierzęcia i skończyć z przodu
• Określić typ osobnika, jego mocne i słabe strony
   

  W jaki sposób należy obserwować zwierzę:

• Szerokość między łopatkami
• Szerokość grzbietu

• Szerokość śluzawicy
• Szerokość klatki piersiowej
• Cechy rasowe
• Podstawa przednich nóg

• Szerokość w biodrach
• Szerokość w krętarzach
• Szerokość w kulszach
• Szerokość zadu
• Kondycja / otłuszczenie
• Długość mięśni uda
• Podstawa tylnych nóg

• Wzrost
• Długość grzbietu
• Długość miednicy
• Głębokość klatki piersiowej
• Głębokość pachwiny
• Nachylenie miednicy
• Wysklepienie mięśni uda
• Długość mięśni uda
• Linia grzbietu
• Cechy rasowe
• Podstawa nóg
• Podstawa tylnych nóg
• Linia przewężenia między łopatkami, a klatką piersiową

• Grubość mięśni grzbietu
• Obwód nadpęcia
• Szerokość klatki piersiowej