JAK ZAPEWNIĆ DOBROSTAN BYDŁU? cz. II Obora i jej wyposażenie
Jednym z czynników silnie wpływających na dobrostan zwierząt jest wyposażenie budynków inwentarskich. W przypadku bydła mlecznego wzrok hodowców przede wszystkim pada na odpowiednio skonstruowane i utrzymane stanowiska legowiskowe, miejsce składowania pobierania paszy oraz dojarnię. Jeżeli mamy do czynienia z oborą wolnostanowiskową, to najczęściej będziemy mieli tutaj na uwadze dobrze zaprojektowany i łatwo dostępny dla zwierząt stół paszowy. Oczywiście w kwestii bydła mlecznego nie wolno zapominać o odpowiednim systemie doju oraz technologii pozyskiwania i przechowywania mleka.
Sprawny sprzęt udojowy - zadowolona krowa i dojarz
Bardzo istotną sprawą, która od kilkunastu lat spędza hodowcom sen z powiek, jest prawidłowo działająca i przede wszystkim regularnie diagnozowana dojarnia. Co prawda ten artykuł nie jest poświęcony zagadnieniom związanym z diagnostyką dojarni, ale należy wziąć pod uwagę fakt, że np. m.in. nieprawidłowo umyta instalacja udojowa, zbyt wysokie ciśnienie panujące w instalacji udojowej, nieprawidłowo przeprowadzony dój może być przyczyną zwiększenia komórek somatycznych w mleku oraz zapalenia wymienia, czyli mastitis. Dojenie krów odbywa się najczęściej w halach udojowych lub z pomocą robotów udojowych, co wynika ze zmiany chowu uwięziowego na wolnostanowiskowy jako korzystniejszego pod względem możliwości swobodnego poruszania się. To z kolei pozytywnie wpływa na kondycję oraz zdrowotność stada. Dowiedziono przy tym również zwiększenie jakości mleka i wydajności rocznej krów o około 20%. Przed rozpoczęciem doju należy bezwzględnie przeprowadzić stymulujący masaż wymienia i mycie strzyków.
Bardzo ważną rzeczą jest prowadzenie doju urządzeniami spełniającymi wymagania techniczne, które się stawia bardzo rygorystycznie i powinno się też poddawać regularnej kontroli diagnostycznej. Przede wszystkim istotne jest zapewnienie odpowiednich parametrów doju m.in. podciśnienie w instalacji, współczynnik pulsacji, rezerwa rzeczywista pompy próżniowej, wydajność pompy próżniowej oraz poziom nieszczelności instalacji.
Szczególną uwagę należy zwrócić, aby przy doju krów o dużej wydajności mlecznej stosować kolektory odpowiedniej pojemności, gdyż w trakcie doju zbyt mała pojemność kolektora nie zdoła odebrać na czas pozyskiwanego z czterech ćwiartek wymienia mleka, co w konsekwencji spowodować może „cofanie się” mleka i jego skażenie. Istotnym elementem aparatu udojowego są gumy strzykowe. Od ich stanu w dużej mierze zależy jakość pozyskiwanego mleka. Zaleca się zmianę gum bez względu na ich rodzaj i materiał, z jakiego są wykonane (tradycyjna guma, silikon) i niezależnie od ich stanu - co 6 miesięcy.
Izolatki dla sztuk chorych
W każdej oborze powinny być przygotowany tzw. izolatki. W sytuacji wystąpienia jakichkolwiek schorzeń u wybranych zwierząt należy je umieścić w obowiązkowo zorganizowanym w każdej oborze tzw. profilaktorium - czyli izolatce dla sztuk podejrzanych o zakażenie lub też już chorych i leczonych. Pomieszczenie powinno zapewnić takie same warunki żywienia i utrzymania, w jakim przebywa pozostałą część stada. Tego typu separatki powinny umożliwiać unieruchomienie wybranych osobników celem np. przeprowadzenia zabiegu. Warto wiedzieć, że zbyt delikatne osobniki w stadzie powinny być utrzymywane raczej w oddzielnych kojcach i zostać odseparowane od stada.
Z kolei nowo narodzone cielęta powinno się umieszczać w czystych kojcach indywidualnych, a ulokowanie cieląt jedno obok drugiego, według wieku, ułatwia racjonalne ich żywienie oraz kontrolę ich kondycji.
Dla krowy ważne jest legowisko
System utrzymania ma wpływ na zastosowanie odpowiedniego podłoża. Badania behawioryzmu bydła wykazały, ile czasu zwierzęta przeznaczają na trzy podstawowe czynności wyrażone w %, jako zachowania krów. W tym na leżenie. Leżenie jest zachowaniem, na które krowy poświęcają sporą część doby. Okazuje się więc, iż zapewnienie odpowiedniego podłoża odgrywa szczególną rolę w tworzeniu najkorzystniejszych warunków bytowania. Krowa - kładąc się, ok. 80% swojego ciężaru wspiera na trójnogu, który tworzą dwa kolana i pęcina. W związku z tym są to obszary narażone na maksymalne obciążenia. Zwierzęta pasące się na pastwisku mają zapewnione bardziej miękkie podłoże niż w budynku inwentarskim. Gdy krowa wstaje, zagłębienia widoczne na ziemi odzwierciedlają nacisk wywierany na jej kolana i grzbiet. Betonowe łoże w pomieszczeniach, pokryte cienką warstwą ściółki, jest jedynie twardą powierzchnią, często nieprzyjemnie odczuwaną. Dyskomfort na betonowej powierzchni wywołuje stres i ogranicza czas pozostawania w pozycji leżącej. Dlatego podłoże powinno być odpowiednio elastyczne, miękkie, suche i pozbawione zanieczyszczeń mogących powodować infekcje. Ma to również duże znaczenie w sytuacji, kiedy krowy po wyjściu z dojarni, mając jeszcze otwarty kanał strzykowy, położyłyby się na brudnym legowisku, umożliwiając tym samym wniknięcie drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu.
Jednym z aspektów poprawiających dobrostan zwierząt, a przy okazji pozytywnie wpływających na stan zdrowia i skóry, jest instalowanie tak zwanych czochradeł. Są to urządzenia uruchamiane automatycznie przez samą krowę, jeśli ona zbliży się w pobliże takiego czochradła i grzbietem uruchomi obroty elementu roboczego. Okrągła szczotka - bo to jest właśnie główny element roboczy - powoli obracając się, nie tylko umila krowie pobyt w budynku inwentarskim, ale również poprawia ukrwienie skóry, pozwala na usunięcie ewentualnych zanieczyszczeń mechanicznych lub insektów.
Coraz częściej buduje się i konstruuje obory bez poddasza użytkowego - wysokie i zakończone szczeliną kalenicową. Tego typu rozwiązania wpływają pozytywnie na bardzo dużą przestrzeń dla zwierząt i umożliwiają swobodną wentylację, ale również usuwanie pary wodnej, gazów, odorów jest o wiele łatwiejsze niż w budynku inwentarskim z poddaszem użytkowym. Ponadto szczelina kalenicowa, jeśli wykonana jest na przykład z przezroczystego poliwęglanu, umożliwia również doświetlenie całego budynku na całej jego długości światłem naturalnym.
Na koniec warto wspomnieć i przypomnieć że, bydło mleczne jest gatunkiem zwierząt łatwo oswajalnych i przyzwyczajających się do obecności człowieka oraz reagujących na jego postępowanie. Dlatego całkowicie niedozwolone i karygodne jest stresowanie zwierząt i narażenie ich na ból, szczególnie na przykład przed dojem. W wyniku działania strachu i bólu w organizmie krowy wytwarza się adrenalina. Jej działanie jest dokładnie odwrotne do oksytocyny, to znaczy utrudnia otwarcie kanału strzykowego, a tym samym swobodne i łatwe oraz przyjemne dla krowy oddawanie mleka. Dlatego zaleca się tuż przed dojem traktować krowy bardzo delikatnie i łagodnie, a wszelkie bodźce zewnętrzne - zarówno wzrokowe, dźwiękowe i dotykowe - powinny przyjemnie stymulować wymię i strzyki, celem łatwiejszego i swobodniejszego oraz przyjemniejszego dla krowy oddania mleka.
Wiele składowych dobrostanu
Na dobrostan zwierząt inwentarskich składa się wiele składowych, do których zalicza się przede wszystkim:
- mikroklimat
- zapewnienie odpowiednio zbilansowanej paszy
- opiekę weterynaryjno-zootechniczną
- budynki inwentarskie wraz z technicznym wyposażeniem
- zapewnienie odpowiednich warunków psychofizycznych zwierzętom.
