Aktualna sytuacja w produkcji warzyw
Na świecie znanych jest około 250 gatunków warzyw, z czego w Polsce uprawia się ich około 40.
Warzywa odgrywają istotną rolę w prawidłowym, zdrowym żywieniu, ponieważ stanowią bezcenne, naturalne źródło wielu składników odżywczych, m.in. witamin, związków mineralnych oraz błonnika. W organizmie człowieka regulują procesy trawienia i działają odkwaszająco. Niektóre zawierają substancje hamujące rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów. Polskie warzywa są synonimem smacznej, zdrowej i bezpiecznej żywności.
1,2% zasiewów stanowią warzywa
W strukturze upraw warzywa w Polsce zajmują stosunkowo niewielki areał. Corocznie jest to około 1,2% powierzchni zasiewów. Jednak ze względu na wysoki udział warzyw w wartości towarowej produkcji rolniczej, wynoszący około 9%, produkcja warzywnicza jest ważną gałęzią krajowego rolnictwa.
Ogólna powierzchnia uprawy warzyw gruntowych z uwzględnieniem uprawy w ogrodach przydomowych wynosi w kraju w zależności od roku 140-170 tys. ha. Zbiory warzyw gruntowych również w zależności od roku, ze względu na zróżnicowane warunki pogodowe, kształtują się w przedziale od 4000 do 4500 tys. ton. Jesteśmy trzecim lub czwartym producentem warzyw w Europie, ale ze względu na panujące w Polsce warunki klimatyczne, uprawa warzyw gruntowych ma u nas charakter sezonowy. W konsekwencji polscy producenci warzyw rozwijają produkcję pod osłonami. Obecnie powierzchnia uprawy warzyw pod osłonami wynosi w kraju ponad 6100 ha i pomimo stosunkowo wysokich kosztów produkcji (w porównaniu z krajami Europy Zachodniej nasi producenci ponoszą istotnie większe nakłady na energię), nadal się inwestuje i w miejscu rozbieranych starych cieplarni budowane są nowoczesne obiekty szklarniowe.
Średnie krajowe miesięczne ceny skupu wybranych gatunków warzyw przeznaczonych do konsumpcji (zł/kg)
|
Miesiąc |
Cebula |
Kapusta biała |
Marchew |
Pietruszka |
Pomidory szklarniowe |
|
IV 2017 |
0,53 |
0,40 |
0,63 |
1,80 |
8,06 |
|
V 2017 |
0,60 |
0,78 |
0,70 |
2,39 |
4,06 |
|
VI 2017 |
0,66 |
1,07 |
0,74 |
3,01 |
2,81 |
|
VII 2017 |
1,24 |
2,02* |
0,87 |
3,39 |
2,44 |
|
VIII 2017 |
0,81 |
1,45* |
0,76 |
3,52 |
2,01 |
|
IX 2017 |
0,68 |
0,42 |
0,67 |
2,44 |
2,79 |
|
X 2017 |
0,62 |
0,34 |
0,66 |
2,03 |
3,80 |
|
XI 2017 |
0,68 |
0,38 |
0,65 |
2,02 |
3,92 |
|
XII 2017 |
0,67 |
0,36 |
0,64 |
1,99 |
4,98 |
|
I 2018 |
0,68 |
0,30 |
0,72 |
2,16 |
– |
|
II 2018 |
0,66 |
0,31 |
0,77 |
2,37 |
– |
|
III 2018 |
0,68 |
0,32 |
0,98 |
3,29 |
– |
|
IV 2018 |
0,70 |
0,31 |
1,37 |
4,92 |
6,72 |
*za główkę
Źródło: Kraciński P., Smoleński T., Rynek Warzyw, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, Biuletyn miesięczny nr 5 (327) 2018 r.
Uprawa warzyw w Wielkopolsce
W Wielkopolsce głównym producentem warzyw są gospodarstwa indywidualne, których udział w produkcji wynosi ponad 90%, a województwo wielkopolskie jest jednym z największych producentów warzyw gruntowych. Jego udział w produkcji krajowej wynosi około 14%.
Uprawy warzyw gruntowych w Wielkopolsce zlokalizowane są głównie w pobliżu dużych miast, gdzie jest na nie rynek zbytu, a także w pobliżu zakładów przetwórczych. Poza wysoko wyspecjalizowanymi gospodarstwami produkującymi dobrej jakości warzywa, często uprawy warzyw prowadzone są w gospodarstwach typowo rolniczych, stanowiąc niejednokrotnie istotne uzupełnienie dochodów w gospodarstwie i dając pracę niezatrudnionym poza gospodarstwem domownikom oraz sezonowo sąsiadom.
Małe gospodarstwa prawie w całości zaopatrują w warzywa targowiska, niewielkie sklepy i inne drobne miejsca sprzedaży. Nadwyżkę produkcji warzyw sprzedają również na rynkach hurtowych. Zwiększa to dostępność świeżych warzyw dla konsumenta oraz powoduje wzrost ich spożycia.
Mniejsze gospodarstwa mogą produkować gatunki lub odmiany warzyw, których nie produkują duże gospodarstwa ogrodnicze. Są to najczęściej warzywa wymagające większych nakładów pracy ręcznej, jak szparagi, rzodkiewka czy inne warzywa sprzedawane w pęczkach.
Z powodu występowania na rynku warzyw przewagi podaży nad popytem, rozwój ogólnej produkcji warzyw gruntowych powinien mieć przede wszystkim charakter jakościowy. Natomiast zwiększenie powierzchni uprawy warzyw może nastąpić tylko w sytuacji możliwości eksportu do krajów niebędących państwami członkowskimi Unii Europejskiej bądź wraz z rozwojem lokalnego przetwórstwa. Ważnym czynnikiem pozwalającym osiągnąć wyższą jakość produkowanych warzyw jest uprawa odmian o możliwie najlepszej ocenie parametrów użytkowych. Należy także dążyć do zmiany technologii uprawy niektórych gatunków warzyw, co będzie miało wpływ na ich jakość (np. uprawa warzyw korzeniowych na redlinach, ogórków na czarnej folii itp.). W celu uzyskania dobrych i coraz lepszych jakościowo plonów warzyw gruntowych wskazane jest też zwiększenie areału upraw nawadnianych. Tylko wysokiej jakości warzywa, produkowane zgodnie z wymogami rynku, znajdą nabywcę dając producentowi dochód i satysfakcję.
Porównując w skupie ceny warzyw przeznaczonych do konsumpcji w kwietniu 2017 i 2018 roku widzimy, że wzrosły ceny skupu pietruszki, marchwi i cebuli. Obniżyły się natomiast ceny skupu kapusty białej i pomidorów szklarniowych.
Przyszłość leży w szparagach
Przyszłościowym kierunkiem rozwoju warzywnictwa gruntowego w Wielkopolsce wydaje się być uprawa szparagów. Ze względu na niewielką odległość od zachodniej granicy kraju, gdzie znajduje się największy konsument (2 kg na osobę) i importer szparagów – Niemcy, zwiększenie dotychczasowego areału i produkcji szparagów w województwie wielkopolskim ma szansę powodzenia. Przy odpowiedniej promocji i popularyzacji tego cennego warzywa dużą część produkcji mógłby wchłonąć również rynek krajowy.
Biorąc pod uwagę niski stopień skażenia środowiska w naszym województwie, istnieją w Wielkopolsce dobre warunki do rozwoju integrowanej i ekologicznej produkcji warzyw. Przyszłością jest również produkcja masy towarowej wyrównanej pod względem jakościowym i odmianowym, umożliwi to przeznaczenie towaru na eksport. Organizacja sprzedaży przez pojedynczych producentów może być realizowana tylko w przypadku uzyskiwania przez nich dużej, jednorodnej produkcji warzyw, ale coraz częściej organizacja sprzedaży wymagać będzie tworzenia różnych form zespołowego działania jak grupy producenckie w postaci spółek, spółdzielni itp.
Niezbędnym warunkiem postępu i rozwoju produkcji warzywnej jest wyeliminowanie sezonowości podaży dzięki odpowiednim technologiom produkcji, a także poprzez rozbudowę istniejących przechowalni oraz inwestycje w budowę nowych obiektów, które pozwolą na sprzedaż warzyw w optymalnym czasie, tj. wówczas, gdy cena jest najwyższa.
Literatura:
Kraciński P., Smoleński T., Rynek Warzyw, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, Biuletyn miesięczny nr 5 (327) 2018 r.
Rynek Warzyw w Polsce, Agencja Rynku Rolnego, listopad 2015.
