Wirusy groźne dla zbóż
Obecność mszyc i skoczków na plantacji zbóż jest niepożądana. Owady te przenoszą bowiem groźne choroby wirusowe.
Choroby wirusowe stanowią spore zagrożenie dla wielu roślin zbożowych. Przenoszą je mszyce i skoczki. Sprzyja im długa i ciepła jesień.
- Z tego też względu trzeba systematycznie lustrować zasiewy zbóż. Spotkanie pojedynczych szkodników na plantacji jest już sygnałem do wykonania zabiegów ich zwalczania. Zabieg dobrze powtórzyć, jeżeli utrzymuje się ciepła pogoda - radzi Krzysztof Świerek, agronom z Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu - Punkt Doradczy w Gołuchowie.
Zainfekowane karłowacieją
Żółta karłowatość jęczmienia atakuje jęczmień, pszenicę, a także różne gatunki traw. - Uważa się ją za najgroźniejszą chorobę wirusową zbóż. Rośliny porażone przez nią są bardziej podatne na zakażenie: fuzariozą, rizoktoniozą oraz septoriozą - mówi pracownik WODR.
Choroba ta występuje zazwyczaj na plantacjach placowo. - Rzadko spotyka się pojedyncze chore rośliny - zaznacza specjalista. Jak się objawia? - Na porażonych liściach pszenicy lub jęczmienia pojawiają się pomarańczowe bądź żółte przebarwienia, a na liściach owsa czerwono fioletowe. Liście zainfekowanych roślin stają się sztywne i ustawione są pod kontem ostrym – opisuje fachowiec. Zaznacza przy tym, że jęczmień zainfekowany wirusem ma zahamowany wzrost, krzewi się jednak intensywnie. - Liście starszych roślin żółkną począwszy od wierzchołka i brzegów. Chore zboża przeważnie karłowacieją i są zwykle niższe od zdrowych – tłumaczy agronom. Dodaje jednocześnie, że objawy żółtej karłowatości jęczmienia na nadziemnych częściach roślin są bardziej wyraźne w warunkach niedoboru wody w glebie. Ekspert zaznacza także, że rośliny, które poraziła choroba we wczesnej fazie ich rozwoju, nie dają plonu w ogóle.
Źródłem zakażenia karłowatością jęczmienia są wirusy, przenoszone przez mszyce. - Zboża ozime mogą zostać zakażone już jesienią. Natomiast po wiosennych nalotach mszyc, chore rośliny są źródłem infekcji dla zdrowych, z którymi sąsiadują - tłumaczy agronom. Na tym nie kończy. - Jesienne zakażenie roślin widoczne jest dopiero wiosną, wiosenne z kolei widoczne jest dopiero po 3 tygodniach od infekcji - mówi fachowiec. Co jeszcze warto wiedzieć na temat tej choroby? - Wiosną jej objawy wirusowej są mylone z niedoborem składników pokarmowych - dopowiada Krzysztof Świerek.
Zapobieganie żółtej karłowatości jęczmienia polega na: uprawianiu odmian odpornych na żółtą karłowatość jęczmienia, opóźnieniu terminu siewu i - co bardzo istotne - zwalczaniu mszyc.
Porażone gorzej się kłoszą
Karłowatość pszenicy to również choroba wirusowa. Atakuje pszenicę, żyto oraz jęczmień.
- Porażone rośliny są zahamowane we wzroście i źle się kłoszą. Na liściach pszenicy pojawiają się chlorotyczne plamy (nieco żółknące o niewyraźnych kształtach, pokrywających bezładnie blaszkę liściową - przyp.red.). W późniejszym stadium choroby żółkną całe liście. Zainfekowane roślina szybko obumiera - opisuje agronom.
Tłumaczy przy tym, że rozwój karłowatości pszenicy przebiega najwyraźniej, gdy do porażenia plantacji dochodzi jesienią.
Przenośnikiem karłowatości pszenicy są owady - skoczki i mszyce. Choroba ta może powodować straty plonu w granicach od 20 do nawet 40%. - Wirus powoduje nekrozę wiązek przewodzących (rurek sitowych - przyp.red.). W chorych komórkach obserwuje się degenerację chloroplastów - opisuje fachowiec.
Aby ustrzec rośliny przed karłowatością pszenicy, powinno się monitorować występowanie owadów przenoszących wirusy. Poza tym można wysiewać zboża w opóźnionych terminach.
Skoczek sześciorek to niewielki owad o wydłużonym ciele. Jego samce mają długość 3,2-3,5 mm, samice są nieco większe - 3,3-4 mm. Jego zabarwienie jest zmienne. Znane są jasne i ciemne formy tego szkodnika. Pierwsze z nich występującej od wiosny do późnego lata. Druga obserwowana jest jedynie jesienią. Jasne formy skoczka mają na głowie 2 pary ciemnych, owalnych plam o rozmytych brzegach.
Skoczek posiada 2 pary skrzydeł. Ma skoczne nogi trzeciej pary. Właśnie to - w połączeniu z ich dobra zdolnością lotu oraz niewielkimi rozmiarami i płochliwością - czyni je bardzo ruchliwymi i trudnymi do obserwacji na plantacjach zbóż.
Żerowanie nimf i dorosłych osobników skoczka może odbywać się na wszystkich nadziemnych częściach zbóż. Szkodniki pozostawiają na roślinach niewielkie plamki, ,które trudno dostrzec do gołym okiem. Kolejnymi skutkami żerowania skoczka są: żółknięcie fragmentów lub całych roślin, osłabienie wzrostu, a następnie ich zamieranie.
Skoczek jest wektorem wielu groźnych patogenów, powodujących choroby roślin, np. żółtą karłowatość jęczmienia i karłowatością pszenicy.
Mszyce są małymi owadami (około 1,5 do 2 mm wielkości) o miękkim i delikatnym ciele oraz błoniastych skrzydłach, często zredukowanych. Posiadają baryłkowaty odwłok z wyraźnie zaznaczoną segmentacją. Szkodniki te są roślinożerne. Występują w liczebnych koloniach. Dominują w nich głównie formy bezskrzydłe dzieworodnych samic o różnej wielkości larwach. W tej grupie można też spotkać w pewnych okresach również uskrzydlone samice - tzw. migrantki, których wielkość się zwiększa. Mszyce najczęściej zimują w postaci czarnych, błyszczących jaj na powierzchni kory drzew krzewów, a także resztkach roślinnych. Na gospodarzu zimowym rozwija się kilka pokoleń mszyc bezskrzydłych.
Mszyce na roślinach opanowują ich młode części. Objawem ich żerowania są: pomarszczenia żółknięcia i deformacje liści oraz młodych pędów. Przyczynia się to do zachwiania gospodarki wodnej w roślinach. Następstwem tego jest więdnięcie i zasychanie roślin
Ciepła pogoda przyczynia się do rozprzestrzenianiu tych szkodników na plantacjach. Ponadto stwierdzono, że wysokie nawożenie roślin zbożowych azotem i dokarmianie ich dolistne także sprzyjają występowaniu mszyc w zbożach.
