Szkodniki łuszczynowe w rzepaku - czym je zwalczyć? 

Źródło: M. Kula

Rzepak ozimy znajduje się w fazie kwitnienia. To odpowiedni moment na ograniczanie występowania szkodników łuszczynowych - czyli  chowaczy podobników i pryszczarków kapustników.  Po jakie preparaty do ich zwalczania sięgać? 

Dziś na tapecie chowacz podobnik i pryszczarek kapustnik. Podpowiadamy, jak sobie z nimi radzić. 

Szkodliwość szkodników łuszczynowych

Chrząszcze chowacza szkodnika przelatują na pola rzepaku wiosną w okresie tworzenia się pąków kwiatowych - w momencie, gdy temperatura osiąga ok. 13˚C. Owady te na rzepaku powodują zarówno bezpośrednie szkody - w postaci niszczenia zawiązków nasion w łuszczynie, jak i pośrednie - polegające na ułatwieniu zaatakowania rzepaku przez pryszczarka kapustnika. - Na rozwiniętej łuszczynie można zaobserwować małe nakłucie, co jest charakterystyczne dla chowacza podobnika. Oznacza to, że złożył już jajo do środka. Jeżeli w rozwijającej łuszczynie jest jedna larwa, to mamy styczność z chowaczem podobnikiem, jeżeli jest ich od kilku do kilkudziesięciu, wówczas mamy do czynienia z pryszczarkiem kapustnikiem - tłumaczy Adam Piszczek, specjalista z Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie. 

Rośliny uszkodzone podbniki często porażane są także przez choroby: szarą pleśń i czerń krzyżowych. 

Muchówki pryszczarka kapustnika z kolei nalatują na rzepak od początku kwitnienia roślin. Nalot tego szkodnika trwa ok.  miesiąca. Samice składają grupowo jaja do młodych wykształcających się łuszczyn.  Rozwój jaja trwa od 3 do 4 dni, larwy z kolei potrzebują na rozwój od 7 do 10 dni.  Wysysają one soki z młodych nasion oraz ze ścian łuszczyn. Łuszczyny uszkodzone przez larwy pryszczarka przed dojrzewaniem nabrzmiewają, skręcają się, a także żółkną. Po upływie ok. 3 tygodni od złożenia przez samice jaj łuszczyna pęka, co prowadzi do osypywania się nasion. 

Kiedy przystąpić do zwalczania szkodników?

Adam Piszczek przypomina o tym, że zabiegi zwalczające wymienione szkodniki wykonuje się przy użyciu chemicznych środków ochrony roślin, w myśl integrowanej ochrony, po przekroczeniu ich ekonomicznej szkodliwości (patrz ramka obok).  
W naszym kraju mamy kilka internetowych systemów informujących o występowaniu zagrożeń w uprawach. Jednym z nich jest Platforma Sygnalizacji Agrofagów, nad którą pieczę sprawuje Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy. To tam dostępna jest mapa, na której można zapoznać się z wynikami systematycznych obserwacji polowych, które są prowadzone w około 210 punktach na terenie Polski, na sześciu uprawach, w tym na rzepaku ozimin, a także jego najważniejszych chorobach i szkodnikach.  Choć jest to bardzo rzetelne źródło informacji o agrofagach, nie zastąpi jednak lustracji plantacji. Do niej z kolei bardzo przydatne są żółte naczynia. Zwolennikiem ich stosowania jest specjalista z K-PODR-u.  - Dzięki nim łatwo zdiagnozować szkodniki - stopień ich występowania  - mówi. Żeby jednak metoda "żółtych naczyń" zdała egzamin, trzeba pamiętać m.in. o tym, aby barwa tych "odławiaczy" była jak najbardziej zbliżona do koloru kwiatów rzepaku, naczynia powinny mieć przy krawędzi małe otworki, uniemożliwiające wylewanie się z nich wody razem z odłowionymi szkodnikami, ponadto naczynia powinno się umieszczać na wysokości roślin. 

Czym zwalczać szkodniki? 

Aktualnie mamy zarejestrowanych 11 substancji aktywny (patrz  kolejna ramka obok), które zwalczają szkodniki łuszczynowe. Zarówno chowacza podobnika, jak i pryszczarka kapustnika wyeliminujemy praktycznie tymi samymi s.a., wyjątek stanowią: tiachloryd (np. Vima-Tiachloprid) oraz cypermetryna (np. Cyperkill Max 500 EC). Te s.a. wraz z wymienionymi preparatami  mają rejestrację w stosunku do zwalczania chowacza podobnika. 

Czytaj także: Rzepak. Były przymrozki, jest szara pleśń!

W naszym zestawieniu nie znalazły się preparaty oparte o chloropiryfos (z grupy fosforoorganicznych), ponieważ termin ich zastosowania minął - zgodnie ze styczniową decyzją Komisji Europejskiej - 16 kwietnia. W tabeli podaliśmy natomiast przykładowe środki ochrony, zawierające tiachlopryd. Na uwadze trzeba mieć jednak to, że dni tej substancji czynnej, preparatów, w skład których wchodzi, są policzone. Zgodnie z decyzją KE ŚOR z tą substancją czynną mogą być w handlu do 3 sierpnia 2020 r., natomiast ostateczny termin ich stosowania mija 3 lutego 2021 r. 

Dobrze ze zwalczanie chowacza podobnika radzi sobie deltametryna (na nią jednak   wysoką odporność wykazuje słodyszek rzepakowy!). Żeby jednak ta substancja spełniła swoje zadanie należy pamiętać o tym, że pyretroidy stosuje się w temperaturach poniżej 20°C. W wyższych, powyżej 20°C, preparaty z tej grupy chemicznej nie działają tak, jak działać powinny.  
Co jeszcze w tym temacie należy mieć na uwadze? - Przede wszystkim dobro pszczół. Wybierajmy preparaty, które są dla nich jak najmniej szkodliwe, a do zabiegu ochronnego przystępujmy po oblocie pszczół - czyli późnym wieczorem - radzi Adam Piszczek. 

*Materiał oprac. na podst. informacji zawartych w: Metodyce integrowanej ochrony rzepaku ozimego i jarego dla producentów, 2013;  Metodyce integrowanej ochrony rzepaku ozimego i jarego dla doradców, 2019 oraz wyszukiwarki ŚOR MRiRW [dostęp 17 kwietnia 2020 r.]

Przykładowe preparaty do walki z chowaczami podobnikami w rzepaku ozimym