Septorioza paskowana liści pszenicy. Co należy wiedzieć o tej chorobie?
Septorioza paskowana liści pszenicy zaliczana jest w wielu krajach Europy Zachodniej do jednej z najgroźniejszych i zarazem najkosztowniejszych chorób tej rośliny. A jak wygląda to w Polsce? Niestety też nie jest różowo.
Żeby się tego dowiedzieć, przeanalizowaliśmy jedne z nowszych opracowań w tej sprawie. Nad powyższą kwestią pochylano się m.in. podczas 59. Sesji Naukowej Instytutu Ochrony Roślin PIB w Poznaniu, np. w kontekście innych znaczących gospodarczo chorób. Zanim jednak do tego przejdziemy, warto o septoriozie paskowanej przypomnieć sobie kilka rzeczy.
Jak rozwija się choroba?
Sprawcą septoriozy paskowana pszenicy jest grzyb Zymoseptoria tritici. Choroba występuje we wszystkich fazach rozwojowych rośliny. Grzyb zimuje na samosiewach roślin, a także na resztkach pożniwnych. Na wiosnę uwalniają się jego zarodniki, niekiedy również jesienią (zwłaszcza, gdy są sprzyjające warunki wilgotnościowe i termiczne). Na porażonych liściach, na znekrotyzowanych plamach pojawiają się owocniki grzyba - czyli piknidia, z których uwalniają się długie, kiełbaskowate, wielokomórkowe oraz bezbarwne zarodniki stadium konidialnego. W trakcie opadów poprzez spadające krople deszczu zarodniki rozprzestrzeniają się na jeszcze nieporażone rośliny.
Jakie są objawy septoriozy paskowanej liści pszenicy?
Pierwsze objawy tej choroby występują w fazie krzewienia roślin, na liściach w różnych ich częściach. Najsilniejszemu porażeniu ulegają liście starsze, co prowadzi do ich przedwczesnego zamierania. Septorioza stopniowo opanowuje liście rosnące coraz wyżej. Początkowo pojawiają się na nich małe, owalne, chlorotyczne plamy pomiędzy nerwami liścia. Po krótkim czasie plama powiększa się i przyjmuje szarozieloną barwę. W późniejszych fazach rozwojowych plamy są podłużne, położone obok siebie, barwy brązowej bądź brunatnej. Plamy układają się w charakterystyczne paski na powierzchni blaszek liściowych, zainfekowane mogą być jednak również pochwy liściowe. Warto także dodać, że na starszych roślinach plamy mają często kształt nieregularnych prostokątnych nekroz obejmującymi znaczną część blaszki liściowej, gdyż plamy łączą się ze sobą.
Co sprzyja występowaniu choroby?
Sprawcą septoriozy paskowana pszenicy występuje w większym nasileniu po łagodnej zimie i wilgotnych latach o zwiększonej ilości opadów. Warunkiem wystąpienia silnego zakażenia jest utrzymywanie się wilgoci na liściach przez 3-6 godz., przy temperaturze 16-20°C. Patogen ten rozprzestrzenia się w znacznym stopniu z rozpryskującymi się kroplami deszczu. Natomiast w okresie wczesnowiosennym duże znaczenie mają też zarodniki workowe unoszone prądami powietrza.
Jak ograniczyć występowanie występowanie septoriozy paskowanej?
Ograniczeniu nasilenia tej choroby sprzyjają m.in.: głęboka orka przedzimowa (mająca na celu eliminację źródła infekcji), niszczenie samosiewów oraz stosowanie zdrowego materiału siewnego. Kluczową rolę w tym względzie odgrywa również dobór odmian. Opiera się on na właściwym doborze odmiany odpornej lub tolerancyjnej na porażenie przez grzyby, powodujące największe zagrożenie w konkretnym środowisku, na konkretnym polu. Warto sięgać zatem po bardziej tolerancyjne. Tu z pomocą przychodzi Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych. Na ich stronie, w zakładce PDO, znajdziemy najistotniejsze informacje w tym zakresie.
Kiedy przystąpić do zabiegów ochronnych?
Z powodu stosunkowo długiego czasu inkubacji, patogena można zwalczać przy użyciu środków ochrony roślin jedynie krótko po tym, jak nastąpi niewidoczne skażenie. - Do prawidłowego określenia początku infekcji mogą być użyte specjalne sygnalizatory. Zabiegi przy użyciu środków ochrony roślin wykonuje się zapobiegawczo lub interwencyjnie od początku fazy strzelania w źdźbło do końca fazy kłoszenia - radzi inspekcja. - W warunkach sprzyjających rozwojowi choroby zalecany termin zabiegu można wydłużyć do fazy dojrzałości wodnej ziarna - podaje Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nawożenia. Ważne jest też to, że termin wykonania zabiegu musi uwzględniać karencję środka.
Wyniki badań
Z prezentacji pt. "Występowanie chorób pszenicy w Polsce na przestrzeni lat w odniesieniu do różnych regionów uprawy" przedstawionej podczas wspomnianej już 59. Sesji Naukowej, której autorką jest m.in. dr hab. Mariola Głazek z IOR - PIB, Oddział Sośnicowice; wynika, że monitoring prowadzony na terenie Polski w latach 2010-2018 wskazuje na to, iż największe zagrożenie dla upraw pszenicy stanowi grzyb powodujący septoriozę paskowaną liści pszenicy - czyli Zymoseptoria tritici. Stwierdzono jednak wyraźne różnice w występowaniu tej choroby pomiędzy Polską centralną (woj. mazowieckim), gdzie średni poziom porażenia wynosił 4,5%, a Polską północno-wschodnią, gdzie porażenie wynosiło średnio 20,8% porażonej powierzchni liści pszenicy. Septorioza plew pszenicy, której sprawcą jest Parastagonospora nodorum, z kolei wystąpiła w badanych latach na niskim poziomie i wynosiła ona 0,9-3% na południu kraju (woj. opolskie) i północnym-zachodzie (woj. wielkopolskie) oraz 27,7% na południowym-wschodzie (woj. małopolskie). A co z rdzą brunatną pszenicy, której sprawcą jest Puccinia recondita f. sp. trtici? Choroba ta, zdaniem ekspertów z IOR-PIB, miała najmniejszy udział w porażeniu pszenicy w północnych rejonach kraju, a najwyższy na Śląsku. W ostatnich latach w naszym obserwuje się jednak wzrost zagrożenia ze strony grzyba powodującego rdzę żółtą (Puccinia striiformis) oraz grzybów rodzaju Fusarium, będących czynnikiem sprawczym fuzarioz - podstawy źdźbła i korzeni, liści oraz kłosów. Średni procent roślin porażonych tymi chorobami wynosi bowiem odpowiednio 5-30% w przypadku rdzy żółtej i 3-5% dla fuzarioz. Mówiąc o chorobach grzybowych zbóż, nie sposób nie wspomnień o mączniku prawdziwym zbóż i traw. Blumeria graminis występował w nasileniu wynoszącym ponad 20% na południu kraju (woj. śląskie) oraz w rejonach północnych, na poziomie 13-17% porażonej powierzchni liści flagowych i podflagowych. Najniższy poziom występowania 5,2% stwierdzono w rejonie centralnej Polski.
Przykładowe fungicydy do zalczania septoriozy paskowenj liści pszenicy
Czytaj także:
