Wnioski o dopłaty a warunkowość. Na co rolnicy powinni zwrócić uwagę?

Źródło: Adobe Stock

Trwa kampania przyjmowania wniosków o dopłaty obszarowe. Pierwsi śmiałkowie zwrócili się już do ARiMR o środki unijne. Okazuje się, że w przypadku sporej grupy rolników duże wyzwanie stanowi spełnienie podstawowych obowiązków, od których zależy przyznanie podstawowej płatności obszarowej. Mowa oczywiście o tzw. warunkowości.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Przypominamy, że w tym roku nie mamy już do czynienia z pojęciem wzajemnej zgodności (cross compliance) i zazielenieniem. Wprowadzone zostały natomiast zasady wzmocnionej warunkowości. Składają się na nią dwie grupy norm: Dobrej Kultury Rolnej (DKR) określane także, jako GAEC oraz tych związanych z zarządzaniem (SMR). W Krajowym    Planie Strategicznym znalazło się dziewięć norm GAEC. Nie wszystkie jednak obowiązują w tym roku. Z uwagi na trudną sytuację gospodarczą i zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego Komisja Europejska dopuściła odstępstwo od norm związanych z płodozmianem (GAEC 7) i Polska skorzystała z tej możliwości. Złagodzone zostały natomiast zapisy dotyczące ugorowania (GAEC 8). Dopiero od 2025 roku zacznie obowiązywać natomiast norma GAEC 2 (Ochrona terenów podmokłych i torfowisk).

Poczekaj z przekształceniem TUZ

Wielkopolska Izba Rolnicza przestrzega wszystkich rolników, którzy mają zamiar przekształcić użytki zielone na grunty rolne, by dobrze to przemyśleli. Chodzi o to, by nie zaszkodzili sobie w kontekście spełnienia normy GAEC 1: utrzymywanie trwałych użytków zielonych w oparciu o stosunek powierzchni trwałych użytków zielonych do powierzchni użytków rolnych na poziomie krajowym.

- Zasada zakłada, że udział trwałych użytków zielonych (TUZ) w powierzchni gruntów rolnych w skali całego kraju nie może się zmniejszyć o więcej niż 5% w stosunku do roku referencyjnego 2018. W przypadku zmniejszenia wskaźnika TUZ o więcej niż 5%, przekształcanie trwałych użytków zielonych jest niedopuszczalne, a rolnicy, którzy przekształcili trwałe użytki zielone, będą zobowiązani do przywrócenia określonej powierzchni gruntu w TUZ lub odtworzenia TUZ na innym gruncie - przestrzega WIR.

Mówi się o tym, że wskaźnik ten w 2022 r. osiągnął już wysokość 4,6%.

Gdzie nie można stosować nawozów i ŚOR?

Kolejny wymóg, jaki spadł na rolników, to GAEC 4: ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych. Oznacza on zakaz stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin na gruntach rolnych w pobliżu wód powierzchniowych w odległości wynoszącej co najmniej 3 m.    Do wód powierzchniowych, dla tej normy, zalicza się: rowy o szerokości powyżej 5 m liczonej na wysokości górnej krawędzi brzegu rowu, jeziora i zbiorniki wodne, cieki naturalne, kanały, ujęcia wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne, obszary morskiego pasa nadbrzeżnego.

Na sporych nachyleniach terenu - okrywa roślinna

W przypadku natomiast normy GAEC 5 (zarządzanie orką w celu zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, biorąc pod uwagę nachylenie terenu), nie można uprawiać roślin w szerokich rzędach wzdłuż stoków o nachyleniu powyżej 14% oraz utrzymywać tych gleb bez okrywy roślinnej od 1 listopada do 15 lutego.

Zimowa okrywa gleby - przewódki i liście buraków cukrowych

Podczas szkoleń, spora grupa rolników zastanawiała się nad tym, czy wysianie pszenicy zimowej, a więc tzw. przewódek, będzie kwalifikowało się pod normę GAEC 6 (minimalne pokrycie gleby, aby uniknąć pozostawienia gleby niepokrytej roślinnością w najbardziej newralgicznych okresach). Po konsultacjach z resortem rolnictwa okazało się, że tak. Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku liści po zbiorze buraków cukrowych. Są one traktowane jako resztki pożniwne. Gospodarze muszą jednak pamiętać, by były widoczne i pokrywały minimum 30% gruntu. Norma GAEC 6 to nic innego, jak obowiązek utrzymywania okrywy ochronnej gleby w okresie od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego. Jako spełnienie wymogów normy uznaje się m.in.: okrywę roślinną (uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime), pozostawienie ścierniska, grunty pokryte resztkami pożniwnymi, czy mulczem.

- W uprawach trwałych (sady – drzewa owocowe) utrzymuje się okrywę ochronną gleby w międzyrzędziach w okresie od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego. Norma będzie obowiązywała na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Wcześniej norma dotyczyła 30% gruntów ornych i obowiązywała tylko na obszarach - obrębach geodezyjnych, które zostały zdefiniowane jako zagrożone erozją wodną - dodaje Wielkopolska Izba Rolnicza.

TUZ-y na obszarach Natura 2000

Ostatnia z norm GAEC 9 (zakaz przekształcania lub zaorywania TUZ wyznaczonych jako cenne na obszarach Natura 2000) dotyczy zakazu przekształcania trwałych użytków zielonych cennych przyrodniczo, oznaczonych w eWniosku jako TUZ_C znajdujących się na terenie obszarów Natura 2000.

Ugór w tym roku może być obsiany

Budząca wiele kontrowersji norma GAEC 8, która dotyczy wskazania obszarów nieprodukcyjnych w gospodarstwie, w roku 2023 została zmodyfikowana na rzecz rolników. Ci, którzy wybiorą ugór, jako obszar nieprodukcyjny, w tym roku będą mogli go obsiać lub obsadzić, pod warunkiem że nie będzie to kukurydza, soja i zagajniki o krótkiej rotacji. Dopuszczenie takiej możliwości najbardziej cieszy gospodarzy z regionów, gdzie pod uprawę wykorzystuje się niemalże każdy skrawek ziemi. Rolnik we wniosku może obecnie wskazać, że ugoruje ziemię na powierzchni 4% i obsiać ją, na przykład zbożem. Zgodnie z wytycznymi ARiMR, na gruntach tych można stosować środki ochrony roślin (mimo że w aplikacji eWniosekPlus pojawia się komunikat, by tego nie robić).

Od 2024 roku norma GAEC 8 będzie obowiązywać już w pełnej formie. Trzeba będzie ugorować 4%. Normę GAEC 8 będzie można spełnić także, przeznaczając co najmniej 7% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane oraz międzyplony lub uprawy wiążące azot, uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin, z czego 3% stanowią obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane (a więc 4% poplonów i 3% ugorów).

Samorząd rolniczy zapowiada, że będzie apelował do resortu rolnictwa o to, by złagodzona forma GAEC 8 obowiązywała jeszcze w roku przyszłym.

- Głód ziemi w takich województwach, jak Wielkopolska, jest spory i każde odłogowanie to strata - zaznacza Andrzej Przepióra z WIR.

Płodozmian i dywersyfikacja - zboże, rzepak i kukurydza jako osobne uprawy

Kolejna trudna do spełnienia norma to GAEC 7, która dotyczy płodozmianu i dywersyfikacji upraw. Trzeba będzie ją spełnić od 2024 r. Warto jednak już teraz wiedzieć, czym ona się charakteryzuje. To, co jest chyba w tej chwili najistotniejsze to fakt, że zboża, kukurydza i rzepak będą traktowane jako osobne uprawy (w pierwszej wersji rośliny kapustne tj. między innymi rzepak były traktowane na równi ze zbożami.). Dzięki temu rolnikom będzie teraz łatwiej spełnić wymóg dywersyfikacji. Zgodnie z nim trzeba będzie prowadzić co najmniej 3 różne uprawy na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie może zajmować więcej niż 65% gruntów ornych, a dwie uprawy główne łącznie nie mogą zajmować więcej niż 90% gruntów ornych.

W przypadku płodozmiany chodzi o to, by tak prowadzić uprawy na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych, aby na każdej działce rolnej, na tych gruntach, w porównaniu z rokiem poprzednim, była prowadzona inna uprawa w plonie głównym. Powyższe obowiązki uznane będą za spełnione na danej działce rolnej w przypadku wprowadzenia po zbiorze plonu głównego uprawy wtórej, tj. międzyplonu (ozimego lub ścierniskowego lub wsiewki poplonowej), z okresem utrzymania przez co najmniej 8 tygodni od terminu wysiewu, a w przypadku wsiewki - od terminu zbioru uprawy w plonie głównym.

Dużym wyzwaniem dla niektórych rolników będzie spełnienie kolejnego warunku zawartego w tej normie: uprawa tej samej rośliny po sobie w plonie głównym do maksymalnie 3 lat. Z wdrażania wymogów dotyczących płodozmianu i dywersyfikacji wyłączone będą gospodarstwa, w których więcej niż 75% GO jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, uprawy roślin strączkowych, a także gospodarstwa, w których więcej niż 75% UR stanowi TUZ lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych.

Warto podkreślić, że normy GAEC 7 i GAEC 8 dotyczyć będą gospodarstw powyżej 10 ha. (W przypadku pozostałych norm warunkowość dotyczy wszystkich gospodarstw, a więc od 1 ha).

Czytaj także: Najważniejsze płatności i wsparcia 2023 - zestawienie

.............................................................................................................................................................................................

Masz pytania lub wątpliwości dotyczące tego artykułu?

Napisz wiadomość: [email protected]

Czekamy na kontakt z Tobą, Twój głos jest dla nas ważny.