Wejście w życie nowych regulacji związane jest z koniecznością zapewnienia zgodności przepisów krajowych z przepisami UE. Polska, jeśli chce otrzymywać z Brukseli środki na rolnictwo, musi zatem wdrożyć nowy mechanizm określany mianem mechanizmu warunkowości społecznej. A dotyczy on przestrzegania przez gospodarstwa norm BHP.

Egzekwowanie od rolników przestrzegania wymogów dotyczących obowiązujących w kraju warunków pracy i zatrudnienia a także obowiązków pracodawcy to tylko jedna z nowości, jaka ma wkrótce pojawić się w Planie Strategicznym WPR. Jak informowaliśmy was już wcześniej, sporo zmian szykuje się także w zakresie ekoschematów oraz programów inwestycyjnych.  A dotyczącą one:

wprowadzenia limitu powierzchni do płatności w ramach ekoschematów

nowego ekoschematu obszarowego

zmian w stawkach w obowiązującym ekoschemacie

modyfikacji w programie Premia dla młodego rolnika

obcięcia punktów i tym samym zmniejszenia pieniędzy na ekoschemat Rolnictwo węglowe

Jaki rolnik może być skontrolowany w zakresie przestrzegania zasad BHP?

O co jednak chodzi w temacie BHP w gospdoarstwach i zapowiadanych kontroli? Jak wynika z uchwały Komitetu Monitorującego PS WPR, która została podjęta 30 października, mechanizmem warunkowości społecznej, związanej właśnie z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa w miejscu pracy, objęci zostaną rolnicy, którzy wnioskują o przyznanie:

• płatności bezpośrednich, w tym: podstawowego wsparcia dochodów, płatności redystrybucyjnej, płatności dla młodych rolników, płatności związanych z produkcją oraz płatności w ramach ekoschematów (w tym dobrostanowej),
• płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych, płatności ekologicznych lub premii z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych,
• płatności ONW.

Kontrole w gospodarstwach będzie wykonywała Państwowa Inspekcja Pracy (PIP). Jest to organ, jak czytamy dalej w dokumencie, „powołany do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a więc jest organem odpowiedzialnym za egzekwowanie prawodawstwa w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia oraz mających zastosowanie norm pracy”.

„Zaproponowane rozwiązanie umożliwia wykorzystanie, na potrzeby warunkowości społecznej, istniejącego w PIP systemu typowania i kontroli, opartego o wiedzę i doświadczenie PIP oraz inspektorów kontrolujących niezgodności” – czytamy w uchwale.

W jaki sposób PIP będzie przeprowadzać kontrole w gospodarstwach pod względem BHP?

Gospodarstwa będą typowane do kontroli przez Państwową Inspekcję Pracy na podstawie historii kontroli tych podmiotów, wpływających skarg oraz przyjętych priorytetów kontrolnych PIP na dany rok - głównie przy uwzględnieniu ostatnich zmian legislacyjnych, a także powstających problemów na rynku pracy, w tym wzrostu poziomu zagrożeń zawodowych i wypadkowych. Dodatkowo maja być wykorzystane zostaną dane zebrane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARIMR). PIP oraz agencja płatnicza będą współdziałać na etapie typowania oraz kontroli.

Zadaniem inspektora prawa z PIP będzie ustalić, czy rolnik przestrzega przepisy w zakresie prawa pracy oraz zasad BHP. Jeżeli uzna, że gospodarstwo narusza przepisy – rolnik będzie musiał liczyć się z karą administracyjną.

„Jeżeli w wyniku kontroli wykonywanej przez PIP stwierdzone zostanie naruszenie przepisów (niezgodność), to rolnik otrzyma płatności naliczone przez agencję płatniczą w zmniejszonej wysokości (kara administracyjna)” – czytamy w uchwale.

Co to matryca kar BHP ?

W jakiej wysokości kary mogą spaść na gospodarstwa, w których PIP stwierdzi naruszenie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy? Opracowana ma zostać tzw. matryca kar służąca zliczeniu stwierdzonych niezgodności (np. przez przypisanie odpowiedniej punktacji), z uwzględnieniem oceny i gradacji: dotkliwości, zasięgu, trwałości lub powtarzalności i umyślności danej niezgodności, w celu ustalenia wysokości zmniejszenia płatności. Matryca kar ma być stworzona przez inspektorów PIP. A na jej podstawie ARIMR ustali wysokości procentowego zmniejszenia kwoty płatności (kary administracyjne).

Dopłaty tylko dla rolników, którzy dbają o żyzność gleby?

Jakie kary dla rolników, jeśli nie spełnią zasad BHP w gospodarstwie?

Za najdrobniejsze przewinienia rolnicy nie będą karani finansowo. O stwierdzeniu niezgodności będą jednak powiadamiani. Zobowiązani będą również do działań naprawczych. W przypadku stwierdzenia większych uchybień przewiduje się kary finansowe. Jak czytamy w uchwale, zmniejszenie, co do zasady wynosi 3% całkowitej kwoty płatności. Kara może być jeszcze wyższa niż 3% przyznanej płatności. A co, jeśli rolnik notorycznie będzie uchylał się od wdrożenia przepisów dotyczących prawa pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy?

„W przypadku powtarzającej się niezgodności zmniejszenie wynosi 10%, zaś w przypadku celowej niezgodności (umyślność) - co najmniej 15%” - podają twórcy uchwały.

W najgorszym przypadku rolnik może dopłaty w ogóle nie otrzymać.

„W przypadkach umyślnego i drastycznego nieprzestrzegania przepisów możliwe będzie całkowite wyłączenie z płatności” - czytamy w uzasadnieniu do uchwały.

Przepis dotyczący wdrożenia warunkowości społecznej związanej z przestrzeganiem BHP wejdzie w życie już od stycznia 2025 roku. Zatem rolnicy mogą spodziewać się kontroli już za nieco ponad miesiąc. Na tych producentów rolnych, u których stwierdzi się nieprawidłowości w zakresie wymogów dotyczących obowiązujących warunków pracy i zatrudnienia lub obowiązków pracodawcy - mogą spaść kary finansowe.

Co robić, gdy rolnik nie zgadza się z decyzją ARIMR w sprawie zaniżonej dotacji?