Źródło: Canva

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy, zmiany i uzupełnienia przepisów ustawy PS WPR zaproponowane w projekcie wynikają z doświadczeń zdobytych w trakcie obowiązywania przepisów regulujących wdrożenie Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027. O co konkretnie chodzi?

Polska zobligowana do stworzenia systemu kar dla rolników

Państwa członkowskie zobowiązane są do wprowadzenia od dnia 1 stycznia 2025 r. do krajowego porządku prawnego mechanizmu warunkowości społecznej. Mechanizm ten polega na uzależnieniu wysokości wsparcia od przestrzegania wybranych przepisów z zakresu prawa pracy (m.in. poprawność zatrudnienia pracowników w gospodarstwie czy warunki BHP). W związku z tym Polska jest zobligowana do ustanowienia systemu przewidującego stosowanie kar administracyjnych wobec beneficjentów, którzy nie przestrzegają przepisów dotyczących mechanizmu warunkowości społecznej.

„W tym celu państwa członkowskie wykorzystują swoje mające zastosowanie systemy kontroli i egzekwowania prawodawstwa w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia oraz mające zastosowanie normy pracy, w celu zapewnienia, aby beneficjenci pomocy spełniali obowiązki, o których mowa w załączniku IV do rozporządzenia (UE) 2021/2115” – czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy.

PIP będzie kontrolować gospodarstwa

W naszym kraju to Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a więc jest organem odpowiedzialnym za egzekwowanie prawodawstwa w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia oraz mających zastosowanie norm pracy. Dlatego też PIP będzie odpowiedzialny za kontrolę w ramach warunkowości społecznej przestrzegania prawa pracy i zasad BHP w gospodarstwach rolnych.

BHP w gospodarstwach. Za nieprzestrzeganie przepisów grożą kary

Ci rolnicy, u których wykryte zostaną nieprawidłowości, będą musieli liczyć się z konsekwencjami. Najdotkliwsze to nawet odmowa przyznania w ogóle płatności unijnej. Za drobniejsze przewinienia może grozić upomnienie lub częściowa utrata dopłat. Tym z kolei zajmie się już Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARIMR).

Projektodawcy ustawy proponują, by w celu przeprowadzenia typowania do kontroli, co roku (do dnia 31 stycznia) ARiMR przekazywała PIP wykaz rolników, którzy złożyli wnioski o przyznanie pomocy w roku poprzednim, i którzy spełniają warunki podmiotowe. Wykazy miałyby zawierać dane osobowe rolnika. Dane rolników mają zostać wykorzystane przez PIP przy typowaniu do kontroli oraz w kontrolach.

Natomiast w 2025 r. ARiMR ma przekazać PIP dane rolników, których dotyczyć będzie warunkowość społeczna, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia wejścia w życie ustawy.

„Z uwagi na brak danych historycznych dotyczących kontroli, w pierwszym roku wdrożenia warunkowości społecznej, proponuje się aby ARiMR przekazała PIP dane rolników, którzy w 2024 r. złożyli wnioski o przyznanie pomocy” – czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy.

Jaki rolnik może być skontrolowany pod względem norm BHP?

Zgodnie z przepisami UE, mechanizmem warunkowości społecznej objęci zostali rolnicy, którzy

wnioskują o przyznanie:

1) płatności bezpośrednich, w tym: podstawowego wsparcia dochodów, płatności redystrybucyjnej,

płatności dla młodych rolników, płatności związanych z produkcją, płatności w ramach ekoschematów (w tym dobrostanowej) oraz płatności dla małych gospodarstw,

2) płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych, płatności ekologicznych lub premii z tytułu zalesień,zadrzewień lub systemów rolno-leśnych,

3) płatności ONW.

Na jakiej podstawie PIP będzie wybierała gospodarstwa do kontroli?

PIP będzie typowała podmioty do kontroli na podstawie historii kontroli tych podmiotów, wpływających skarg oraz przyjętych priorytetów kontrolnych PIP na dany rok - głównie przy

uwzględnieniu ostatnich zmian legislacyjnych, a także powstających problemów na rynku pracy, w tym wzrostu poziomu zagrożeń zawodowych i wypadkowych. Dodatkowo wykorzystane zostaną dane zebrane przez agencję płatniczą.

Dalej, po wykonaniu kontroli, PIP przekaże ARiMR, nie później niż do dnia 30 września każdego roku, informacje (zwierające dane osobowe) o rolnikach: wytypowanych do kontroli oraz skontrolowanych, niezbędne do ustalenia wysokości kary administracyjnej. Pozwoli to ARiMR załatwianie spraw o przyznanie płatności z uwzględnieniem wyników przeprowadzonych przez PIP kontroli.

Pomoc dla rolników. Ta mała korekta spowoduje, że uprawnionych będzie więcej

PIP będzie informować ARIMR o rolnikach, którzy naruszają normy

Zatem ARiMR otrzyma od PIP informacje o niezgodności z wymogami warunkowości społecznej, jeżeli w wyniku kontroli przeprowadzonej przez inspektorów lub pracowników PIP, orzeczono o nakazach lub zakazach w decyzjach.

Agencja ma być co najmniej raz w roku powiadamiana o przypadkach niezgodności, w przypadku gdy właściwe organy lub jednostki, podjęły podlegające wykonaniu decyzje w tym zakresie. W przypadku otrzymania przez agencję płatniczą od PIP takiej informacji, agencja płatnicza zobowiązana będzie zmniejszyć należne płatności (kara administracyjna).

Kiedy ARIMR nie powinna nałożyć kary na rolników?

W projekcie ustawy zaproponowano, aby nie nakładać kary administracyjnej z tytułu nieprzestrzegania wymogów warunkowości społecznej, jeżeli kara nie przekracza równowartości 100 EUR lub mniej w odniesieniu do danego rolnika na rok kalendarzowy. W takich przypadkach rolnik ma być jedynie powiadomiony o stwierdzeniu niezgodności i o obowiązku podjęcia działania naprawczego w ustalonym terminie. Analogicznie jak w przypadku warunkowości, tj. niezgodności z normami, jeżeli ubiegający się o przyznanie pomocy, nie podjął działań naprawczych w terminie wyznaczonym w decyzji, proponuje się odzyskiwanie należności w trybie przepisów ustawy ARiMR.

Nabór wniosków o dotacje. Można kupić ciągnik. Co jeszcze?