Źródło: Adobe Stock

Tylko aktywni rolnicy mają mieć prawo do dopłat bezpośrednich. To jest stanowcze stanowisko ministerstwa rolnictwa. Takie osoby znajdą się bez wątpienia wśród tych, którzy posiadają mały areał, ale i większe gospodarstwa. W definicji rolnika aktywnego zawodowo, jak utrzymuje resort rolnictwa, najistotniejszy jest fakt prowadzenia działalności rolniczej. Ale co to właściwie znaczy?

Aktywny rolnik - kto jest nim z automatu?

Prawo unijne mówi, że definicja działalności rolniczej obejmuje wytwarzanie produktów rolnych oraz utrzymywanie użytków rolnych, a rolnicy mają wybór między tymi rodzajami działalności. I tak naprawdę każda definicja aktywnego rolnika, obowiązująca we wszystkich krajach Wspólnoty musi być z nią zgodna. Unię Europejską do tego zobowiązuje bowiem Światowa Organizacja Handlu (WTO). Dlatego, jak tłumaczy ministerstwo rolnictwa, zmiana definicji rolnika aktywnego nie może zawęzić wsparcia tylko do rolników prowadzących produkcję.

 - Projekt zmiany definicji uzależnia uznanie rolnika za aktywnego zawodowo od faktu prowadzenia działalności rolniczej. Nie będą miały na to wpływu rozmiary produkcji, wielkość sprzedaży płodów rolnych czy poniesione nakłady - informuje ministerstwo rolnictwa.

Jest grupa rolników, która, analizując założenia nowej definicji aktywnego rolnika, jest pewna, że o dopłaty unijne w kolejnych latach obawiać się nie musi. Skoro ktoś ma zwierzęta zarejestrowane w systemie IRZ czy otrzymuje płatności związane z produkcją roślin to jasne jest, że działalność rolniczą prowadzi. Jeśli otrzymuje płatności ekologiczne to znaczy, że posiada odpowiedni certyfikat, który przyznawany jest aktywnym rolnikom ekologicznym. Korzystając z ekoschematów: rolnictwo węglowe, integrowana produkcja roślin, biologiczna ochrona upraw ewidentnie pokazuje, że sieje, sadzi i zbiera plony. Dlatego z automatu uznany zostanie za rolnika aktywnego. Takich gospodarstw w Polsce jest, według szacunków resortu rolnictwa, 570 tysięcy. Jak obecnie się przewiduje, na rolnikach tych nie będzie spoczywał żaden dodatkowy obowiązek, bo wykorzysta się po prostu dane z rejestrów prowadzonych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).

Aktywny rolnik - faktury za sprzedaż płodów rolnych

Niepewna tego, co w najbliższych tygodniach i miesiącach się wydarzy, jest natomiast pozostała grupa osób dziś pobierających dopłaty, czyli większość, bo 660 tysięcy. Te osoby będą musiały wykazać, że prowadzą działalność rolniczą. W jaki sposób? Przedstawiając m.in. faktury potwierdzające sprzedaż płodów rolnych. Ale nie tylko.

- Ale przedstawienie takiej faktury to tylko jeden z kilku proponowanych sposobów udokumentowania prowadzenia działalności rolniczej – wyjaśnia resort rolnictwa.

Aktywny rolnik - koszty za zakup nawozów, nasion czy ŚOR

Inną formą udowodnienia działalności rolniczej jest również wykazanie kosztów produkcji (np. zakup nawozów, środków ochrony roślin, materiału siewnego, uiszczenia czynszu dzierżawnego, korzystania z usług czy pracy najemnej).

- Proponujemy szeroki katalog dowodów, w pełni zgodnych z przepisami UE, dzięki którym rolnicy będą mogli udowodnić prowadzenie działalności rolniczej, m.in. udokumentowanie ponoszenia kosztów na działalność rolniczą czy figurowanie w odpowiednich rejestrach. Katalog zawiera również rozwiązania dostępne dla rolników, którzy w danym roku nie uzyskują przychodów ze sprzedaży płodów rolnych – wyjaśnia ministerstwo rolnictwa.

Wydaje się więc, że wszystko jest jasne… Rolnicy nadal jednak mają sporo wątpliwości. A pytania te rodzi sama definicja działalności rolniczej, która, przypomnijmy, zawiera w sobie:

• wytwarzanie produktów rolnych
• utrzymywanie użytków rolnych

Co znaczy utrzymywanie użytków rolnych?

O ile pojęcie „wytwarzanie produktów rolnych” jest jasne, o tyle są pewne dyskusje na temat interpretacji określenia „utrzymywanie użytków rolnych”. Co to właściwie w kontekście definicji aktywnego rolnika znaczy?

Takie pytanie zadaliśmy ministerstwu rolnictwa. Niestety odpowiedź, jaką otrzymaliśmy, nie wyczekuje w całości tematu.

Wskazaliśmy, bowiem, że w założeniach nowej definicji aktywnego rolnika przedstawionych na pierwszym spotkaniu z rolnikami w styczniu pojawił się zapis, że „z uwagi na zobowiązania UE w ramach WTO, definicja aktywnego rolnika nie może powodować zawężenia wsparcia tylko do prowadzących produkcję. Wystarczające jest utrzymanie gruntów w dobrej kulturze, co należy uwzględnić, projektując nową definicję”.  

Zapytaliśmy zatem biuro prasowe resortu rolnictwa, co mamy rozumieć pod pojęciem "utrzymania gruntów w dobrej kulturze"? Poprosiliśmy także o wypunktowanie praktyk, które obejmowałoby to pojęcie. Byłoby to kluczowe, jak dalej zaznaczyliśmy, dla zrozumienia problemu przez naszych Czytelników.

Odwołując się do ministerialnych doniesień oraz komentarza byłego komisarza unijnego ds rolnictwa Janusza Wojciechowskiego krytykującego założenia nowej definicji aktywnego rolnika wyraziliśmy dodatkowo prośbę o wyjaśnienie pojęcia: "utrzymanie użytków rolnych".

Oto podpowiedź, która uzyskaliśmy:

- Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi informuje, że przede wszystkim trzeba odróżnić dwa pojęcia „utrzymywanie gruntów zgodnie z normami dobrej kultury rolnej” oraz „utrzymywanie użytków rolnych w stanie, dzięki któremu nadają się one do wypasu lub uprawy”- podało biuro prasowe MRIRW.

Normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (ang. Good Agricultural and Environmental Condition of Land), jak dalej napisało biuro prasowe ministerstwa, to normy GAEC oraz wymogi podstawowe w zakresie zarządzania (ang. Statutory Management Requirements) oraz wymogi SMR składają się na warunkowość, której wymogi dotyczą: klimatu i środowiska, zdrowia publicznego, zdrowia roślin i dobrostanu zwierząt.

Rolnicy, którzy ubiegają się o wsparcie w ramach:

• płatności bezpośrednich (w tym ekoschematów),
• płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych,
• płatności ekologicznych,
• premii z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych oraz
• płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW),

są zobowiązani do przestrzegania norm i wymogów warunkowości, a w przypadku ich niespełniania wysokość płatności jest stosownie pomniejszana.

Biuro prasowe odniosło się także do definicji utrzymywanie użytków rolnych. Podało, że „natomiast utrzymywanie użytków rolnych w stanie, dzięki któremu nadają się one do wypasu lub uprawy jest jedną z możliwości prowadzenia działalności rolniczej, ponieważ zgodnie z przepisami UE działalność rolnicza może polegać na:

• wytwarzaniu produktów rolnych przez hodowlę lub chów zwierząt do celów gospodarskich lub uprawę lub hodowlę roślin lub
• utrzymywaniu użytków rolnych w stanie, dzięki któremu nadają się one do wypasu lub uprawy bez konieczności podejmowania działań przygotowawczych wykraczających poza użycie zwykłych metod rolniczych i zwykłego sprzętu rolniczego.

Rozwiązanie to zostało wdrożone do prawa krajowego w ten sposób, że jeżeli na danym gruncie nie jest prowadzona produkcja (uprawa lub wypas) to:

• w przypadku gruntów ornych i trwałych użytków zielonych - rolnik ma obowiązek wykonać co najmniej jeden zabieg agrotechniczny mający na celu usunięcie lub zniszczenie niepożądanej roślinności;
• w przypadku sadów - rolnik ma obowiązek wykonać co najmniej dwa zabiegi agrotechniczne, w tym jeden mający na celu usunięcie lub zniszczenie niepożądanej roślinności i drugi mający na celu usunięcie obumarłych drzew lub gałęzi, lub cięcie sanitarne suchych i zasychających gałęzi

- w terminie do 31 lipca w roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pomocy”.

Podsumowują, jak dalej zaznacza biuro prasowe ministerstwa rolnictwa, zarówno rolnicy prowadzący na gruncie produkcję, jak i „jedynie” utrzymujący grunt w stanie nadającym się do wypasu lub uprawy, w przypadku ubiegania się o ww. wsparcie zobowiązani są do przestrzegania warunkowości. Przy czym, co należy podkreślić, samo przestrzeganie zasad warunkowości nie jest wystarczające do przyznania wsparcia bezpośredniego. W tym celu niezbędne jest prowadzenie działalności rolniczej.

Aktywny rolnik a działalność rolnicza

Chyba najważniejszy fragment w odpowiedzi przesłanej przez biuro prasowe ministerstwa rolnictwa znalazł się na samym końcu pisma: „Jednocześnie należy wskazać, że definicja rolnika aktywnego zawodowo jest odrębną kwestią od kwestii warunkowości. Jak już to wyżej zostało wyjaśnione, w ramach warunkowości rolnik jest zobowiązany do przestrzegania określonych norm i wymogów w swoim gospodarstwie, natomiast w definicji rolnika aktywnego zawodowo najistotniejszy jest fakt prowadzenia działalności rolniczej”.

Znaleźliśmy się zatem w punkcie wyjścia - kluczowa zatem jest działalność rolnicza. Ale co konkretnie ona oznacza w przypadku utrzymywania użytków rolnych? Tego nadal nie wiemy. Czy właściciel gruntów nie będzie musiał prowadzić żadnej uprawy, a wystarczy, że na przykład zleci firmy świadczącej usługi rolnicze wykonanie jednego zabiegu agrotechnicznego w roku i przedstawi w ARiMR rachunek? Czy to będzie świadczyło o tym, że jest aktywnym rolnikiem? Pytamy o to nadal ministerstwo rolnictwa.

Nowy aktywny rolnik. Co z małymi gospodarstwami i ubezpieczeniem w KRUS?