Agrofotowoltaika jako szansa na zwiększanie samowystarczalności producentów rolnych
Rolnicy dbają o odpowiedni rozwój swoich gospodarstw rolnych, patrząc na ekonomikę i przyszłość kolejnych innowacji, a jako świadomi przedsiębiorcy, dbają też o zrównoważony rozwój swoich gospodarstw.
Agrofotowoltaika, jak specyficzny rodzaj fotowoltaiki oferować może jednocześnie optymalizację kosztów energetycznych czy nawet zwiększenie dochodów (przy odpowiednich narzędziach) z produkcji energii elektrycznej, poprawę jakości upraw (np. uprawa malin) oraz dążenie do samowystarczalności energetycznej, co jest szczególnie ważne dla małych i średnich gospodarstw rolnych.
Instalacje agro-PV (wg. danych Fraunhofer Institute for Solar Energy Systems ISE do 2022 roku moc zainstalowana instalacji działających w Europie wynosiła 14 GW), chronią określone uprawy przed nadmiernym nasłonecznieniem i ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, takimi jak susze, grad czy ulewy. Dodatkowo mogą być wyposażone w systemy nawadniające i magazynujące wodę deszczową, co przyczynia się do racjonalizacji wykorzystania wody opadowej. W efekcie agrofotowoltaika przy takich założeniach wspiera zrównoważony rozwój na obszarach wiejskich.
Jak wskazuje Pani inż. Natalia Aleksiejuk – ekspert Stowarzyszenia im. prof. Żmijewskiego i audytor energetyczny, niezwykle ważne jest indywidualne podejście do potrzeb i możliwości gospodarstwa rolnego, aby od strony energetycznej maksymalizować tzw. autokonsumpcję, czyli konsumpcję wytworzonej energii elektrycznej na potrzeby własne lub w lokalnej społeczności energetycznej np. w modelu spółdzielni energetycznej. Takie założenie powinno zawsze stanowić punkt wyjścia do podejmowania decyzji inwestycyjnych.
Obecnie producenci rolni korzystają głównie z fotowoltaicznych mikroinstalacji prosumenckich o mocy do 50 kW (uproszczona procedura), które w ujęciu budowy samowystarczalności nie mogą pokryć ich potrzeb energetycznych (np. wykorzystanie komory chłodniczej). Umożliwienie realizacji inwestycji o charakterze agrofotowoltaicznym mogłoby być elementem odpowiedzi na wyzwania w tym zakresie.
Agrofotowoltaika w Europie to różnorodne rozwiązania techniczne (konstrukcyjne), a wybór konkretnego rozwiązania zależy od specyfiki gospodarstwa, rodzaju upraw czy hodowli zwierząt i zapotrzebowania na energię.
Na przykład jednym z najczęściej stosowanych rozwiązań w Europie są panele fotowoltaiczne montowane na konstrukcjach nad uprawami. Tego typu instalacje sprawdzają się zwłaszcza w przypadku owoców miękkich, takich jak truskawki, maliny czy jagody. Jak wskazują eksperci m.in. CORE TEAM (forum współpracy liderów i ekspertów organizacji branżowych, doradztwa i nauki, autorzy analiz m.in. „Najlepsze praktyki w integrowanej i zrównoważonej produkcji szansą na rozwój polskiego ogrodnictwa”), rośliny te są wrażliwe na nadmierne nasłonecznienie, a także podatne są na uszkodzenia spowodowane gradem czy intensywnymi opadami.
Panele fotowoltaiczne pełnią więc podwójną funkcję – produkcja energii elektrycznej i ochrona roślin przed szkodliwymi warunkami atmosferycznymi. Podobne rozwiązania stosowane są również przy uprawach warzyw liściastych ‘cieniolubnych’, takich jak sałata czy szpinak, które źle znoszą zbyt intensywne światło słoneczne i potrzebują umiarkowanego zacienienia.
Agrofotowoltaika rozumiana jako jednoczesna produkcja energetyczna (panele PV) i rolna jest obecnie elementem, który zaczyna być wprowadzany do debaty publicznej. Jak podkreśla Rafał Czaja – Prezes Stowarzyszenia im. prof. Żmijewskiego, to bardzo dobrze, musimy jednak w debacie publicznej mieć na uwadze wielość aspektów m.in. gospodarczych (rolnych i energetycznych), ekonomicznych i społecznych. Nie możemy w takiej debacie pomijać także obaw środowisk rolniczych czy lokalnych społeczności wskazujących na obecną dominację głosów branży OZE podkreślającej głównie potencjał do wykorzystania gruntów do realizacji inwestycji fotowoltaicznych (na gruntach o wyższej klasie – powyżej IV) czy optymalizacji podatkowych, pomijając korzyści dla rolników.
Jak zaznacza Rafał Czaja ze Stowarzyszenia im. prof. Żmijewskiego - współpraca świata nauki, decydentów, sektora OZE, a przede wszystkim rolników jest kluczowa dla stworzenia odpowiednich regulacji prawnych, które umożliwią z jednej strony rozwój agrofotowoltaiki w Polsce, a z drugiej zabezpieczą rozwojowe potrzeby lokalne i budowanie samowystarczalności producentów rolnych.
