Nowe techniki genomowe w rolnictwie. Jest się czego bać? Eksperci wyjaśniają
W związku z powyższym ministerstwo rolnictwa wspólnie z Instytutem Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - Państwowym Instytutem Badawczym rozgranziwała wczoraj - 27 listopada - konferencję pt. „Nowe techniki genomowe. Propozycje dla innowacyjnego rolnictwa”. Starano się odpowiedzieć na najtrudniejsze pytania w tej materii, m.in.: Czy NGT to to samo, co GMO tylko pod nowym szyldem? Czy NGT uderzy w polskie hodowle roślin?
- Dzisiejsze wydarzenie jest szczególnie ważne i potrzebne. Powinniśmy upowszechniać wiedzę na temat nowych technik genomowych wśród uczniów, urzędników, a zwłaszcza rolników. Ta wiedza będzie nam potrzebna do prowadzenia prac podczas nadchodzącej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej i w rozmowach z rolnikami - podkreślił Czesław Siekierski, minister rolnictwa.
Nowe techniki genowe - czym są?
Jak wyjaśniali prelegenci, termin „nowe techniki genomowe” (ang. New Genomic Techniques), w skrócie NGT, opisuje różne nowoczesne (opracowane po 2001 r.) techniki stosowane w hodowli roślin, które umożliwiają precyzyjną zmianę materiału genetycznego. Głównym zadaniem NGT jest zmiana genomu. Tym samym tworzy się cechy, których uzyskanie metodami tradycyjnymi byłoby bardzo trudne i długotrwałe. Są to m.in. takie pożądane cechy, jak: odporność na szkodniki, choroby i niekorzystne warunki środowiskowe oraz skutki zmiany klimatu, mniejsze wymagania dotyczące stosowania nawozów i środków ochrony roślin, większa zawartość składników odżywczych.
NGT - przykłady produktów
Uczestnicy konferencji przedstawili przykłady następujących roślin NGT spoza UE, które są już dostępne lub trwają nad nimi prace. Znalazły się wśród nich m.in. następujące produkty:
-
soja wysokooleinowa;
-
pomidory odporne na patogeny;
-
niebrązowiejące banany;
-
pszenica o niskiej zawartości glutenu;
-
kukurydza odporna na wirusy,
-
ziemniaki odporne na zarazę ziemniaka,
-
sałata o zwiększonej o około 150 proc. zawartości witaminy C.
Nowe techniki genomowe to nowe GMO?
GMO (ang. genetically modified organism) to, zgodnie z informacjami przekazanymi przez panelistów, organizm zmodyfikowany genetycznie, którego genom został zmieniony metodami inżynierii genetycznej. GMO w powszechnym rozumieniu to wprowadzenie do organizmu obcego DNA. Fragment obcego DNA obecny w genomie rośliny daje możliwość wykrywania GMO i tym samym możliwość jego śledzenia na rynku.
Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej państwa członkowskie UE mogą zakazać uprawy rośliny GMO na swoim terenie.
Natomiast w odróżnieniu od roślin GMO rośliny NGT nie zawierają „obcego” DNA, a co za tym idzie - brak jest metod wykrywania.
Są 2 kategorie roślin NGT.
Roślina kategorii 1 NGT ma następujące cechy:
-
różni się od rośliny biorcy/rodzicielskiej nie więcej niż 20 modyfikacjami genetycznymi;
-
jest uważana za równoważną roślinom konwencjonalnym;
-
przyznanie tej kategorii nie powoduje konieczności przeprowadzenia oceny ryzyka i zarządzania ryzykiem;
-
nie traktuje się NGT 1 jako rośliny GMO;
-
nie obowiązują dla niej przepisy dotyczące GMO.
Roślina kategorii 2 NGT ma następujące cechy:
-
różni się od rośliny biorcy/rodzicielskiej więcej niż 20 modyfikacjami genetycznymi;
-
jej modyfikacje genetyczne wykraczają poza ramy ustalone dla kategorii 1;
-
nie jest równoważna z roślinami konwencjonalnymi;
-
zasadniczo NGT 2 jest traktowane jak klasyczne GMO – obowiązują przepisy dotyczące GMO z odstępstwami.
Jakie zalety mają nowe techniki genomowe?
Uczestnicy dyskusji przytoczyli korzyści, które płyną ze stosowania NGT w hodowli roślin z perspektywy przemysłu spożywczego UE oraz świata nauki. Zgodnie z nimi NGT mogą:
-
wzmocnić odporność i bezpieczeństwo naszego łańcucha dostaw żywności;
-
stanowić źródło innowacji;
-
zapewnić zaopatrzenie w żywność i zagwarantować bezpieczeństwo żywnościowe;
-
zmniejszyć negatywne skutki oddziaływania klimatu i utraty bioróżnorodności;
-
zwiększyć konkurencyjność w wymianie z międzynarodowymi partnerami handlowymi;
-
produkować rośliny bardziej odporne na szkodniki, choroby i niekorzystne warunki środowiskowe oraz skutki zmiany klimatu, wymagające mniej zasobów naturalnych, nawozów i pestycydów, przyczyniające się do zachowania różnorodności biologicznej;
-
poprawić zawartość składników odżywczych w żywności i paszy;
-
zmniejszyć zawartość w roślinach szkodliwych substancji takich jak toksyny i alergeny.
-
niektóre mogą być tak samo bezpieczne jak rośliny hodowane konwencjonalnie.
Na czym polega problem patentowania NGT? Czy zaszkodni to polskim firmom hodwlanym?
- Uważam, że dorobek hodowlany powinien być powszechnie dostępny dla rolników, a nie pozostawać w rękach wielkich koncernów. Dlatego działania przeciwdziałające patentowaniu NGT są wyjątkowo ważne - stwierdził minister rolnictwa.
Słuchacze konferencji mogli zapoznać się z następującymi pytaniami i wątpliwości dotyczącymi skutków patentowania NGT, które powstały m.in. w ramach prac nad projektem rozporządzenia Komisji Europejskiej dotyczącym NGT:
-
ograniczenie dostępu do materiałów hodowlanych;
-
ograniczenie konkurencyjności;
-
monopolizacja rynku;
-
negatywne finansowe skutki dla małych i średnich hodowców, a w efekcie wyeliminowanie ich z rynku;
-
redukcja liczby hodowanych gatunków;
-
obawy o nieumyślne naruszenie patentu;
-
zagrożenie dla przywileju hodowcy, czyli możliwości wykorzystania zarejestrowanych odmian do tworzenia nowych;
-
zagrożenie dla dalszego rozwoju rolnictwa, którego kluczem jest silna hodowla roślin.
Prelegenci przytoczyli dane, zgodnie z którymi obecnie kilka wielkich światowych koncernów sprzedaje ponad 50 proc. nasion na świecie.
- Jesteśmy w gronie państw UE, które domagają się instrumentów chroniących zasady konkurencji oraz mniejsze firmy przed wielkimi koncernami - poinformował minister Czesław Siekierski.
Prawo UE musi nadążyć za postępem hodowlonym
Uczestnicy konferencji podkreślili, że obecne prawodawstwo UE dotyczy wyłącznie GMO i nie pozwala na stosowanie nowych technik genomowych w hodowli roślin.
Obecnie przepisy:
-
Nie są dostosowane do naukowego i technologicznego postępu.
-
Nie uwzględniają, czy produkty mają potencjał, aby przyczynić się do zrównoważonego rozwoju.
Zgodnie z oczekiwaniami przemysłu spożywczego wobec ram prawnych UE w zakresie NGT przepisy powinny m.in.:
-
Zapewniać, że nowe odmiany roślin pochodzące z NGT uznane za bezpieczne są traktowane jednakowo jak rośliny konwencjonalne w całym łańcuchu dostaw bez dodatkowych wymagań, jak znakowanie.
-
Zachęcać do innowacji hodowlanych i wspierać dostęp do nowych technologii.
-
Zapewniać spójność z unijną Strategią „Od pola do stołu” i innymi regulacjami UE.
Projekt rozporządzenia Komisji Europejskiej ws. NGT
Jak poinformowali paneliści, Komisja Europejska (KE) po ponad 10 latach podjęła inicjatywę w kierunku legislacji NGT w odniesieniu do hodowli roślin. W ramach prowadzonych prac KE:
-
Zebrała opinie krajów członkowskich.
-
Przeprowadziła konsultacje społeczne.
-
Przygotowała projekt rozporządzenia regulującego kwestię roślin NGT.
Nowe rozwiązania KE są wspólnie opracowywane przez wszystkie kraje członkowskie.
Komisja Europejska przygotowała projekt rozporządzenia ws. NGT, który został opublikowany 6 lipca 2023 r. i przekazany równolegle do Rady UE i Parlamentu Europejskiego. W Radzie UE nadal trwa dyskusja na poziomie grupy roboczej.
Celem projektu jest ułatwienie wprowadzenia do obrotu roślin NGT, które są uznawane za sprzyjające zrównoważonemu rozwojowi.
W projekcie rozporządzenia rośliny NGT są podzielone na dwie kategorie grupy ze względu na liczbę modyfikacji.
Założenia projektu rozporządzenia dotyczące roślin NGT 1 są następujące:
-
łatwa ścieżka dostępu do rynku;
-
brak oceny ryzyka;
-
brak konieczności znakowania produktów NGT 1 poza materiałem siewnym;
-
rośliny NGT 1 wytworzone w UE będą oceniane przez to państwo UE, w którym zostanie złożony wniosek, a następnie dopuszczone do stosowania w całej UE;
-
rośliny NGT 1 importowane będą oceniane i dopuszczane do obrotu przez Komisję Europejską we współpracy z EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) i pozostałymi państwami członkowskimi.
Założenia projektu rozporządzenia dotyczące roślin NGT 2 są następujące:
-
uproszczona procedura wydawania zezwoleń w porównaniu do GMO;
-
poluzowane wymogi oceny ryzyka;
-
możliwość odstąpienia od monitorowania po wprowadzeniu do obrotu;
-
brak metod detekcji i identyfikacji nie jest przeszkodą we wprowadzaniu do obrotu;
-
brak możliwości zakazania uprawy.
Obowiązuje zakaz stosowania NGT 1 i NGT 2 w produkcji ekologicznej.
Jakie jest stanowisko Polski w sprawie NGT?
Jak dotąd Polska nie poparła projektu rozporządzenia Komisji Europejskiej ws. roślin NGT.
- Polska będzie kontynuowała prace nad projektem rozporządzenia NGT w ramach prezydencji - zapowiedział Siekierski.
- Tagi:
- NGT
- Nowe techniki genomowe
