"Kowalanki". 60 lat pieką chleb i czeszą len [ZDJĘCIA]

Źródło: A. Wojtan

Koło Gospodyń Wiejskich „Kowalanki” z Kowali  to jeden z najbardziej utytułowanych tradycyjnych zespołów ludowych regionu kieleckiego, który zrzesza grupę ludzi lubiących oraz ceniących muzykę, folklor i sztukę ludową. Zespół liczy teraz 15 osób. Działa w nim też dwóch mężczyzn. Od początku istnienia zespołu należą do niego Stefania Golenia i Jadwiga Brzoza. Pani Jadwiga jest przewodniczącą koła i kieruje  „Kowalankami” od 1985 roku, czyli od 39 lat. Obecnie ma 87 lat. Założycielem i pierwszą przewodniczącą była Maria Janik. Do zespołu od 10 lat należy też wójt Nowin, Łukasz Gryń, wybrany na stanowisko w ostatniej kadencji.

-To jest wartość bezcenna dla gminy Nowiny – działalność zespołu od 60 lat i sława nie tylko w gminie, ale także w powiecie, województwie, a nawet w kraju. Mało jest takich kół, które w historii swoich jubileuszy, a tu mamy jubileusz 60-lecia, działają nieprzerwanie. Tu faktycznie tradycja, kultura przechodzą z pokolenia na pokolenie, z rąk do rąk – mówił podczas uroczystości wójt Łukasz Gryń.

„Kowalanki” - kawałek historii

Kowala, to duża wieś, położona w gminie Nowiny,  pow. kielecki, woj. świętokrzyskie. To miejscowość z długą historią i bogatą tradycją.   Liczna grupa utalentowanych członkiń sprawia, że tutejsze koło jest aktywne we wszystkich aspektach związanych z podtrzymywaniem tradycji polskiej wsi. „Kowalanki” mają duże osiągnięcia na polu artystycznym (śpiew, gawędziarstwo, rękodzieło) oraz kulinarnym. Posiadają bogaty repertuar tradycyjnych pieśni i przyśpiewek śpiewanych kielecką gwarą. Członkinie zespołu tworzą również swoje autorskie utwory utrzymane w stylu i tematyce tradycyjnych pieśni ludowych. 

W latach 2000-2021 kierownikiem muzycznym „Kowalanek” był Feliks Korban – wybitny akordeonista, który nie tylko doskonalił warsztat muzyczny członkiń, ale był również autorem muzyki do obrzędów przez nich przedstawianych. Od 2021 roku kierownikiem muzycznym jest syn p. Feliksa – Tomasz Korban, równie utalentowany akordeonista kontynuujący tradycję rodzinną związaną z muzyką ludową. KGW „Kowalanki” wielokrotnie zajmowały czołowe miejsca w przeglądach i konkurach muzyki folklorystycznej.

• Chlubą naszego zespołu są przedstawienia przybliżające dawne zwyczaje i obyczaje ludowe, które z roku na rok przybierają coraz atrakcyjniejszą formę i porównywane są do przedstawień teatralnych. Aby zaprezentować je jak najlepiej, członkinie zespołu współtworzą autorskie programy i scenariusze przedstawień, piszą przyśpiewki oraz gawędy, które są elementami obrzędów. W celu łatwiejszego kontaktu z publicznością zachowały tradycyjne stroje ludowe oraz posługują się podczas występów rekwizytami z dawnych lat, które pomagają zrozumieć przekaz widowisk - mówi przewodnicząca KGW Jadwiga Brzoza.

Aby zapewnić wszystkie niezbędne rekwizyty Koło Gospodyń Wiejskich „Kowalanki” samodzielnie pozyskało fundusze pomocowe w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 na zakup strojów ludowych oraz rekwizytów obrzędowych. Szeroka gama rekwizytów podniosła atrakcyjność wystawianych przedstawień oraz stała się bazą do stworzenia kolejnych spektakli pokazujących dawne zwyczaje i obyczaje wsi kieleckiej. Dzięki zakupionym przedmiotom „Kowalanki” wzięły udział w  Międzywojewódzkim Sejmiku Wiejskich Zespołów Teatralnych w Tarnogrodzie, który zapoczątkował serię występów w prestiżowych miejscach, takich jak Teatr Polski w Warszawie. W repertuarze „Kowalanek” znajdują się następujące obrzędy ludowe promujące kieleckie zwyczaje i obyczaje: „Czesanie lnu”, „Pranie”, „Prządki”, „Pieczenie chleba”, „Kądziele”, „Sianokosy”. Wśród „Kowalanek” są członkinie, które w sposób naturalny mówią gwarą.  Wszystkie posługują się nią podczas występów. W ten sposób okazują szacunek kulturze i tradycji, podkreślając jej wartość i unikatowość.  Za zachowanie i pielęgnowanie gwary  docenione zostały w wielu przeglądach i konkursach gawędziarskich .„Kowalanki” to osoby z zacięciem artystycznym, dlatego spotykają się i nawzajem uczą wybranych technik sztuki ludowej i rękodzieła. Członkinie zajmują się odtwarzaniem dawnych i zanikających technik artystycznych oraz tworzą i testują własne rozwiązania i wzornictwo. Niektóre prace stanowią unikaty etnograficzne, które prezentowane są w Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni oraz w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach. Specjalizują się one w kilku kategoriach rękodzieła ludowego:  kwiaty i bukiety z bibuły i krepiny , pająki , wycinanki z papieru,  wieńce dożynkowe, lalki gałgankowe, dekoracje bożonarodzeniowe i wielkanocne.  Tradycje ludowe kultywowane przez nich prezentowane są również poprzez tradycyjne potrawy kieleckie. Wysoki kunszt kulinarny oraz tradycyjne receptury przekazywane z pokolenia na pokolenie powodują, iż KGW jest doceniane i nagradzane przez najlepszych kucharzy w  kraju.

„Kowalanki” - jublieusz 60-lecia

Jubileuszowe uroczystości miały miejsce w remizie OSP w Kowali. Były życzenia i gratulacje od przedstawicieli władz państwowych i samorządowych. Podziękowania i gratulacje złożyła  między innymi marszałek województwa świętokrzyskiego Renata Janik. Potem do późnej nocy były występy artystyczne zespołów z gminy Nowiny oraz  dwóch zaprzyjaźnionych zespołów KGW „Kowalanki”, czyli noszące taką samą nazwę jak oni, tylko z innej części Polski – z woj. lubelskiego: z Kowali w gminie  Poniatowa oraz z Kowalina, w gminie Kraśnik.

Fot. Występ jubilatów przed zgromadzoną publicznością

Fot. Gratulacje i życzenia od wójta gminy Łukasza Grynia

Fot. Zespół „Młodzi Kowalanie” też pasjonują się twórczością ludową, w przyszłości zasilą zespół dorosłych

Fot. Dwie panie, Stefania Golenia i Jadwiga Brzoza działają w zespole nieprzerwanie od 60 lat, zostały nagrodzone przez wójta gminy

Fot. Rękodzieło „Kowalanek”

Czytaj także:

Rolnik, naukowiec, działacz społeczny z Liśnika Małego