Doświetlać czy nie?
Światło naturalne ma wpływ na przemianę materii u trzody, zwiększając jednocześnie przyswajanie pokarmu, a co za tym idzie zwiększając przyrosty. W związku z tym okna w obiektach inwentarskich mają duże znaczenie dla hodowcy.
Pomieszczenia inwentarskie oświetla się, w zależności od gatunku zwierząt, światłem sztucznym lub zapewnia dostęp do naturalnego. W chlewni musi być jasno przez co najmniej 8 godzin dziennie. Minimalne natężenie światła wynosi 40 lux. Oświetlenie sztuczne powinno działać przez okres odpowiadający czasowi naturalnego dnia mniej więcej w godzinach 9-17.
Optymalnym rozwiązaniem na zapewnienie odpowiedniej ilości światła jest prawidłowe zaprojektowanie i rozmieszczenie okien.
- Przyjmuje się, że naturalne oświetlenie wnętrza powinno wynosić 1% jasności zewnętrznej. Miernikiem oświetlenia dziennego jest stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi, który może się zmieniać w zależności od rodzaju oszklenia okien. Przy pojedynczym oszkleniu szkłem zwykłym niezbędna powierzchnia okien może być zmniejszona o 20%, a szkłem rozproszonym musi być powiększony o 50%. W pomieszczeniach, w których wytwarza się dużo pyłów i kurzu należy przewidzieć większą powierzchnię otworów okiennych - tłumaczą Witold Jan Wardal i Bogdan Łochowski w swoim artykule „Oświetlenie naturalne i sztuczne w budynkach inwentarskich na przykładzie chlewni”.
Oświetlenie naturalne chlewni zapewniają okna w ścianach bocznych i szczytowych.
Okna powinny być usytuowane w odległości parapetu od podłogi: w chlewniach z warchlakami - 1,1m; z maciorami - 1,3 m. Rozstaw między oknami nie może być większy niż 2,5 m. Należy pamiętać, że nadmierne oświetlenie może prowadzić do problemów z dobrostanem zwierząt, ponieważ wzrasta agresja.
- O wpływie ilości światła na pojawienie się kanibalizmu świadczy sezonowość tego zjawiska. Najczęściej kanibalizm pojawia się w miesiącach wiosenno-letnich w kojcach o dużych oknach, a więc o dużym nasłonecznieniu. Na poprawę oświetlenia ma wpływ regularne mycie okien i bielenie ścian oraz sufitów. Należy zatem podkreślić, że nie wystarczy, iż zapewnimy właściwe proporcje powierzchni okien i podłóg oraz zamontujemy odpowiednią ilość punktów światła sztucznego o przepisowej mocy. Konieczne jest utrzymywanie źródeł światła w czystości - piszą Witold Jan Wardal i Bogdan Łochowski.
Ilość światła dostarczanego do budynku ma ogromne znaczenie, brudne okna mogą powodować nawet poronienia u loch. Sztuczne oświetlenie stosuje się częściej w chowie tucznym, jednak system całkowicie bezokienny powoduje dużą wrażliwość zwierząt na światło słoneczne, a to z kolei może stwarzać problemy przy przewożeniu zwierząt.
Oś budynku powinna być usytuowana w kierunku północ- południe, po to, aby okna wychodziły na strony: wschodnią i zachodnią. Pomoże to uniknąć w sezonie letnim przegrzewania pomieszczeń. Zasada nie dotyczy budynków przeznaczonych do małej liczby zwierząt, ponieważ tam okna powinno się umieszczać w ścianie południowej.
Okna to nie wszystko. Obecnie niskie koszty, związane z zastosowaniem światła ledowego, gdzie ograniczane jest zużycie kW, zachęcają do stymulacji zwierząt w celu poprawy adaptacji i funkcjonowania organizmów.
- W sektorach warchlakarni, porodówki i krycia musimy działać światłem w przeciągu całej doby. Tam potrzebna jest ciągła stymulacja, która pozwoli na odpowiednie wprowadzenie zwierząt np. w ruję - tłumaczy Grzegorz Boguszewski, inżynier technolog ds. trzody chlewnej w firmie Wesstron.
Świnie żerują około 12 godzin na dobę, mają cykl podobny do człowieka. W zależności od systemu karmienia trzeba stymulować zwierząt do pobierania paszy.
- W warchlakarni czy odchowalni prosiąt od 8 do 30 kg, stosuje się ten zabieg, aby zwierzęta jak najszybciej przestawiły się na pobieranie paszy stałej. Im szybciej to zrobimy, tym mniejsze problemy będą w pierwszej fazie tuczu. Przez okres pierwszego tygodnia stymulacja świetlna wskazana jest przez 24 godziny na dobę, potem ogranicza się ją do 16 godzin - mówi specjalista.
Doświetlanie można stosować także w systemie tuczu.
- Mamy system żywienia, gdzie przez 24 godziny na dobę jest jasno nad korytem. Dzięki temu producent widzi, kiedy zwierzęta jedzą np. na smartphonie. W strefie legowiskowej natomiast panuje mrok - mówi Grzegorz Boguszewski.
Aby oświetlenie w obiekcie było równomierne z reguły przyjmuje się, że odległość między lampami powinna być ok. 1,5 do 1,8 razy większa w porównaniu z wysokością ich umieszczenia nad podłogą. Natomiast odległość lampy od ściany powinna wynosić 0,8 - 1,0 wysokości zawieszenia lampy.
