Rozkwit polskiego winiarstwa – od tradycji do nowoczesności

Źródło: KOWR

Wejście Polski do Unii Europejskiej – impuls dla rozwoju

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz decyzja Rady UE, zezwalająca na sprzedaż win wyprodukowanych w kraju stały się punktem zwrotnym w historii polskiego winiarstwa. To właśnie wtedy otworzyły się możliwości prawne i rynkowe, które pozwoliły na dynamiczny rozwój tej branży.
Kolejnym krokiem były zmiany w krajowych przepisach, które z czasem ewoluowały w kierunku bardziej przyjaznych i elastycznych rozwiązań.

Przełomowymi momentami dla rozwoju polskiego winiarstwa były:

·        nowelizacja ustawy o podatku akcyzowym w 2008 r. zwalniająca producentów wina z upraw własnych z obowiązku prowadzenia składu podatkowego, jeśli roczna produkcja wina nie przekracza 1000 hl;

·       wejście w 2011 r. w życie nowej ustawy o wyrobie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami oraz organizacji rynku wina, zwalniającej producentów będących rolnikami z obowiązku rejestracji działalności gospodarczej, jeśli ich produkcja nie przekracza 100 hl wina, a także umożliwiającej sprzedaż wina w miejscu jego produkcji bez uzyskiwania zezwolenia na obrót hurtowy, wydawanego przez właściwego marszałka województwa, oraz zmniejszającej szereg innych obciążeń administracyjnych.

Administrowanie potencjałem produkcyjnym sektora wina

7 marca 2022 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich, na podstawie której Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) realizuje – jako zadanie własne – mechanizm Administrowanie potencjałem produkcyjnym produktów sektora wina. Prowadzi w tym zakresie ewidencję winnic, z których można pozyskiwać winogrona przeznaczone do wyrobu wina, otrzymuje informacje od producentów wina, którzy zamierzają wyrabiać wino w danym roku winiarskim, ustala na podstawie deklaracji składanych przez uczestników mechanizmu wielkość zbiorów winogron pochodzących z terytorium RP, wielkość produkcji wina oraz wielkość zapasów wina na dzień 31 lipca każdego roku winiarskiego.

Ustawa o wyrobach winiarskich wprowadziła wytyczne dotyczące prowadzenia ewidencji winnic, do której wpisywane są wyłącznie uprawy winorośli położone na terytorium Polski. Wpis do ewidencji winnic dokonywany jest jednorazowo, na wniosek plantatora winorośli. Ewidencja winnic jest jawna, a informacje w niej zawarte zamieszczane są na stronie internetowej KOWR. Plantatorzy winorośli i producenci wina zobowiązani są do składania danych statystycznych dotyczących wielkości zbiorów winogron i produkcji wina do 15 stycznia każdego roku.

Powierzchnia upraw winorośli w podziale na województwa ze względu na położenie działki, stan na 24 września 2025 r. (dane w ha)

·       DOLNOŚLĄSKIE - 136,56

·       KUJAWSKO-POMORSKIE - 30,12

·       LUBELSKIE - 120,71

·       LUBUSKIE - 120,71

·       ŁÓDZKIE - 29,99

·       MAŁOPOLSKIE - 138,36

·       MAZOWIECKIE - 71,02

·       OPOLSKIE - 57,61

·       PODKARPACKIE - 78,28

·       PODLASKIE - 9,37

·       POMORSKIE - 8,39

·       ŚLĄSKIE - 39,09

·       ŚWIĘTOKRZYSKIE - 58,68

·       WARMIŃSKO-MAZURSKIE - 4,62

·       WIELKOPOLSKIE - 55,63

·       ZACHODNIOPOMORSKIE - 95,20

razem: 1 098,66

Deklarację o zapasach win i moszczów winogronowych na dzień 31 lipca poprzedniego roku winiarskiego producenci win składają do 31 sierpnia danego roku winiarskiego. W latach 2024/2025 dokonano wpisu 504 producentów do rejestru producentów wina, a na nowy rok winiarski 2025/2026 dokonano wpisu 556 producentów (stan na dzień 24.09.2025 r.).

Tradycje i współczesność polskiego winiarstwa

– Tradycje polskiego winiarstwa sięgają średniowiecza. Przeżywało ono wzloty i upadki. Jednak prawdziwy impuls do jego rozwoju dało wstąpienie Polski do Unii Europejskiej. Obecnie do ewidencji winnic wpisanych jest 724 plantatorów, którzy uprawiają winorośl na powierzchni 1098,66 ha oraz 324 przedsiębiorców, posiadających uprawnienia do wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich.

Najwięcej winnic znajduje się w pasie województw południowo-wschodnich, południowo-zachodnich i południowych. W ostatnich latach powstają jednak także winnice w innych regionach Polski – decydujące znaczenie ma tu mikroklimat i położenie terenu.

Zielona Góra – stolica polskiego wina

Stolicą polskiego winiarstwa jest Zielona Góra. O jej tradycjach winiarskich sięgających XII wieku można dowiedzieć się w jedynym w Polsce Muzeum Wina.
Nieprzerwanie od prawie 200 lat w Zielonej Górze organizowane jest „Winobranie”, które jest oficjalnym świętem miasta. Prezentują się tu winnice z województwa lubuskiego, oferując swoje wina oraz inne wyroby.

Województwo lubuskie słynie z winorośli i winnic. To jest jedno z symboli tego regionu. Nie ma wprawdzie największej liczby plantatorów w Polsce, bo jest ich ok. 70, ale woj. lubuskie dysponuje największym areałem z uprawą winorośli – ponad 165 ha.

Rozwój, pasja i nowe możliwości

Za dynamicznym rozwojem polskiego winiarstwa stoją przede wszystkim ludzie – pasjonaci, którzy z determinacją zakładają winnice, eksperymentują z odmianami winorośli i wprowadzają na rynek coraz lepsze produkty. Coraz większe znaczenie ma też enoturystyka, która łączy degustację wina z poznawaniem lokalnych tradycji i krajobrazów.

Choć produkcja wina w Polsce rzadko przynosi wysokie zyski - w porównaniu z krajami o wielowiekowych tradycjach winiarskich, coraz więcej producentów udowadnia, że winiarstwo może być trwałym i opłacalnym przedsięwzięciem – zwłaszcza gdy łączy się je z agroturystyką, gastronomią czy ofertą wydarzeń plenerowych. W ten sposób winnice stają się nie tylko miejscem produkcji, ale też przestrzenią spotkań, edukacji i promocji regionów.

Rejestr i obowiązki producentów

Producent wina zamierzający wyrabiać wino z winogron w danym roku winiarskim, zobowiązany jest poinformować Dyrektora Generalnego KOWR o tym zamiarze, nie później niż na dwa tygodnie przed rozpoczęciem produkcji wina i nie później niż do 15 września danego roku winiarskiego. Wykaz producentów wina zamierzających wyrabiać wino w danym roku winiarskim umieszczany jest na stronie internetowej KOWR.

Przepisy ustawy o wyrobach winiarskich zobowiązały KOWR do:

   ·       prowadzenia rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich,

   ·       gromadzenia danych o zapasach wina od przedsiębiorców wpisanych do rejestru, którzy rozlewają wino niewyrobione przez siebie,

   ·       nadawania kodów podmiotom butelkującym, producentom wina, importerom oraz dostawcom,

   ·       prowadzenia wykazu kodów.

Działalność gospodarcza w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich, jest działalnością regulowaną i wymaga uzyskania wpisu do rejestru prowadzonego przez Dyrektora Generalnego KOWR.

W celu uzyskania wpisu do rejestru, przedsiębiorca zobowiązany jest spełnić warunki wykonywania działalności gospodarczej w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich, zgromadzić dokumenty potwierdzające spełnienie tych warunków i złożyć w Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa Wniosek o wpis/zmianę wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich.

Przedsiębiorca wpisany do rejestru, rozlewający wino które zakupił, jest zobowiązany przekazywać do 31 sierpnia każdego roku, do Dyrektora Generalnego KOWR, Deklarację o zapasach win i moszczów winogronowych posiadanych na dzień 31 lipca poprzedniego roku winiarskiego.

W celu uzyskania kodu, o który może ubiegać się podmiot butelkujący wino, producent wina, dostawca wina oraz importer wina, należy złożyć do Dyrektora Generalnego KOWR Wniosek o nadanie kodu.

Obecnie w rejestrze przedsiębiorców wpisanych jest 324 przedsiębiorców, posiadających uprawnienia do wykonywania działalności, a w rejestrze kodów – 7 podmiotów.

Polskie winnice – sielski element krajobrazu

Winnice zazwyczaj kojarzą się z pięknym krajobrazem hiszpańskich, włoskich czy francuskich regionów. Jednak także w Polsce coraz częściej można zobaczyć stoki porośnięte winoroślą, które tworzą coraz bardziej rozpoznawalny element polskiego pejzażu. To miejsca, w których tradycja spotyka się z nowoczesnością, a pasja do wina staje się sposobem na życie. Polskie winnice przyciągają turystów, promują regiony i udowadniają, że wino z Polski może konkurować z najlepszymi w Europie.