Jak przepisać gospodarstwo na dziecko? Jest kilka możliwości
Zgodnie z art. 2a ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej. Tego wymogu nie stosuje się jednak w przypadku nabycia gospodarstwa przez osoby, które są bliskie zbywcy. Do tej grupy zaliczają się m.in. zstępni, czyli dzieci, wnuki i prawnuki, wstępni, czyli rodzice, dziadkowie i pradziadkowie oraz rodzeństwo. Nie ma zatem żadnych przeszkód, aby rodzice przekazali ziemię swoim pełnoletnim dzieciom. W jaki sposób mogą to zrobić?
Umowa darowizny
Pierwszą opcją jest przekazanie gospodarstwa rolnego w formie darowizny. Dokument ten wymaga sporządzenia aktu notarialnego. Zgodnie z art. 888 Kodeksu cywilnego „przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku”. Oznacza to, że dziecko nie wnosi żadnej opłaty rodzicom za otrzymaną ziemię. Warto również dodać, że nie ponosi kosztów związanych z podatkiem od spadków i darowizn, ponieważ nie jest on pobierany w przypadku darowizny pochodzącej od najbliższej rodziny.
Aby móc skorzystać ze zwolnienia, należy zgłosić fakt otrzymania darowizny do właściwego urzędu skarbowego. W przypadku darowizny objętej aktem notarialnym, za zawiadomienie odpowiada notariusz. Co za tym idzie, obdarowany nie musi już składać deklaracji podatkowej. Notariusz składa również wniosek do sądu o dokonanie zmian w księdze wieczystej, która jest prowadzona dla nieruchomości. Dziecko staje się właścicielem ziemi wraz z podpisaniem umowy przez dwie strony. Sporządzenie aktu notarialnego wiąże się z koniecznością wniesienia opłat sądowych, taksy notarialnej i opłaty za wydanie wypisów aktu notarialnego.
Umowa dożywocia
Drugą opcją jest umowa dożywocia. Jest to rodzaj umowy cywilnoprawnej, na mocy której jedna strona przenosi na drugą własność nieruchomości w zamian za dożywotnie utrzymanie. Zgodnie z art. 908 Kodeksu cywilnego:
Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Ten rodzaj umowy również musi być zawarty w formie aktu notarialnego. W momencie przeniesienia własności nieruchomości zostaje ona jednocześnie obciążona prawem dożywocia. Oznacza to, że dziecko staje się właścicielem ziemi już w momencie podpisania umowy. Warto dodać, że w przeciwieństwie do darowizny nieruchomość objęta umową dożywocia nie jest zaliczana do masy spadkowej, a co za tym idzie, nie może być objęta roszczeniami o zachowek. Jakie opłaty wiążą się z tym rodzajem umowy? Należy pokryć koszty taksy notarialnej, podatku od czynności cywilnoprawnych, który wynosi 2 proc. wartości rynkowej przedmiotu umowy, opłaty za wydanie wypisów aktu notarialnego oraz opłat sądowych.
Czytaj też: Sanatorium za darmo także dla rolników. KRUS podaje, jakie warunki trzeba spełnić
Przepisanie ziemi w testamencie
Rodzice mogą też zdecydować się na przekazanie gospodarstwa rolnego w testamencie. Dokument można sporządzić ręcznie, jednak w praktyce bezpieczniejszym rozwiązaniem jest sporządzenie go w formie aktu notarialnego. Taki dokument trudno będzie bowiem podważyć. Testament jest jednostronnym oświadczeniem woli, co oznacza, że może on zawierać rozporządzenia tylko jednego spadkodawcy. W przeciwieństwie do umowy darowizny i dożywocia testament opisuje, jak ma wyglądać podział majątku po śmierci właściciela gospodarstwa. W praktyce, dziecko lub dzieci mogą stać się właścicielami dopiero w momencie otwarcia spadku.
Należy dodać, że w przypadku, gdy rodzice pominą inne dzieci w testamencie i całe gospodarstwo zostanie przepisane na syna lub córkę, pominięte osoby mają prawo starać się o zachowek. W porównaniu do kosztów związanych z umową darowizny lub dożywocia, sporządzenie testamentu jest stosunkowo tanie. Opłata wynosi maksymalnie 50 zł netto + VAT. Za testament zawierający zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku zapłacimy z kolei 150 zł netto + VAT. Do tego trzeba doliczyć koszt sporządzenia wypisu aktu notarialnego (zależy od liczby stron).
Czytaj też: Jaką emeryturę z KRUS dostanie rolnik po 25, 30 i 40 latach pracy? Aktualne kwoty
Umowa z następcą
Jeszcze innym sposobem przekazania gospodarstwa rolnego jest tzw. umowa z następcą. Informacje na jej temat znajdziemy w Ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z art. 84:
Przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie. Ponadto umowa z następcą może zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na następcę.
Ta forma umowy także musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Została ona stworzona w celu umożliwienia dokonywania zmian pokoleniowych w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego. Co ważne, następcą rolnika niekoniecznie musi być dziecko. Może to być nawet osoba obca lub kilka osób. Prawo nie wymaga, aby posiadała ona wiedzę i umiejętności potrzebne do prowadzenia gospodarstwa. Dokument ma charakter umowy przedwstępnej, a zatem nie przenosi od razu własności gospodarstwa na nabywcę. Dopiero gdy rolnik nabędzie prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej, będzie mógł zawrzeć kolejną umowę w celu wykonania umowy zobowiązującej, również w formie aktu notarialnego. Dopiero wtedy nastąpi przeniesienie własności.
Umowę z następcą mogą zawrzeć wyłącznie rolnicy, którzy są objęci rolniczym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym i w przyszłości uzyskają prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej. Po przeniesieniu własności rolnik może żądać od następcy określonych świadczeń, m.in. przyjęcia jako domownika, pielęgnowania w chorobie i dostarczenia wyżywienia. Umowa z następcą wymaga uiszczenia taksy notarialnej, opłaty za wydanie wypisów aktu oraz opłat sądowych.
