Odstępstwo rolne. Na czym polega, kiedy ma zastosowanie, z czym się wiąże?
Odstępstwo rolne dopuszcza możliwość zasiewu materiału uzyskanego przez rolnika z własnego zbioru odmiany prawnie chronionej bez pisemnej zgody hodowcy, pod warunkiem odprowadzenia opłaty w ciągu 30 dni od daty siewu. - Odstępstwo rolne jest związane z ochroną prawną odmian roślin. Jeśli dana odmiana jest objęta ochroną wyłącznego prawa przez hodowcę, to tylko ten hodowca lub osoba, firma, posiadająca jego pisemne zezwolenie - licencję, ma prawo wytwarzać, rozmnażać, przygotowywać do rozmnażania, oferować do sprzedaży, sprzedawać lub zbywać w inny sposób, eksportować, importować i przechowywać materiał siewny tej odmiany. Dla rolnika oznacza to, że odmianę prawnie chronioną może wysiewać tylko jako materiał kwalifikowany, a jedyny wyjątek stanowi właśnie odstępstwo rolne - wyjaśnia Izabela Rogasik - Kurzawa, przedstawicielka Agencji Nasiennej w Lesznie.
Kiedy można skorzystać z odstępstwa?
Pamiętajmy, że nie wszystkie gatunki roślin rolniczych wolno wysiewać w ramach odstępstwa rolnego. Aktualną listę gatunków prawnie dopuszczonych do odstępstwa rolnego zamieszczamy w ramce obok. Można ją znaleźć również na stronie internetowej Agencji Nasiennej http://www. agencjanasienna.pl/gatunki_dopuszczone. html (patrz tabela.) - Jeżeli rolnik ma wątpliwości, czy daną odmianę może wysiać w ramach odstępstwa rolnego, najlepiej, aby skonsultował się z Agencją Nasienną lub Centralnym Ośrodkiem Badania Odmian Roślin Uprawnych. Odpowiednie informacje znajdują się również na workach z kwalifikowanym materiałem siewnym - zaznacza specjalistka. Odmiana, którą chcemy wysiać ze zbioru, musi być odmianą populacyjną. Nie wolno wysiewać ze zbioru odmian syntetycznych i mieszańcowych (F1). Materiał do siewu musi pochodzić z własnego zbioru rolnika. Siew materiału odmiany prawnie chronionej, nabytego w drodze wymiany sąsiedzkiej, na targowisku, od przygodnego sprzedawcy itp. stanowi naruszenie wyłącznego prawa i jest karalny. - Taka transakcja jest niezgodna z prawem! Żeby móc legalnie sprzedawać materiał do siewu, rolnik powinien najpierw zarejestrować się jako podmiot prowadzący obrót materiałem siewnym w Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Jeżeli chciałby sprzedawać nasiona odmiany prawnie chronionej, musi dodatkowo uzyskać licencję od hodowcy, który posiada wyłączne prawo do tej odmiany. Tak samo niezgodna z prawem jest ciągle jeszcze popularna wymiana sąsiedzka - podkreśla Izabela Rogasik - Kurzawa.
Ważna znajomość odmian
Rolnik powinien wiedzieć, jakie odmiany wysiewa na swoich gruntach, po to, żeby móc ustalić, czy dana odmiana jest prawnie chroniona, czy może wysiewać ją w ramach odstępstwa rolnego i czy ma obowiązek rozliczyć się za ten siew z hodowcą. - Nazwę odmiany można ustalić z pomocą laboratorium wykonującego badania prób na tożsamość odmianową. Inne rozwiązanie to stopniowa wymiana materiału siewnego na nowy, zakupiony u licencjonowanego sprzedawcy, o znanej nazwie odmiany - podpowiada przedstawicielka Agencji Nasiennej w Lesznie.
Kto i ile płaci?
Obowiązek opłaty za skorzystanie z odstępstwa rolnego jest zależny od powierzchni gruntów rolnych, posiadanych przez danego rolnika. Z opłaty zwolnione są gospodarstwa drobne o następującej całkowitej powierzchni gruntów rolnych (bez lasów i gruntu pod budynkiem mieszkalnym, własnych i dzierżawionych) poniżej 10 ha - z opłat za ziemniaki, poniżej 25 ha - z opłat za pozostałe dozwolone gatunki. Opłaty dotyczą zarówno gospodarstw konwencjonalnych, jak i ekologicznych. - Stawka opłaty za odstępstwo rolne wynosi 50% opłaty licencyjnej dla danej odmiany w danym roku. Stawka opłaty licencyjnej (zł/kg) ustalana jest indywidualnie dla każdej odmiany chronionej w danym roku. Nie są to wysokie kwoty. Stawka opłaty za odstępstwo rolne w większości przypadków waha się od kilku do kilkunastu groszy za każdy kg użytego materiału z własnego zbioru. Wysokość stawki można sprawdzić bezpośrednio u hodowcy, który jest właścicielem wyłącznego prawa do danej odmiany. Jeśli hodowca jest zrzeszony w Agencji Nasiennej, informacji o wysokości opłat rolnicy mogą zasięgnąć również w Agencji - wyjaśnia specjalistka.
Kiedy płacić?
Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin, opłatę za skorzystanie z odstępstwa rolnego rolnik zobowiązany jest uiścić w ciągu 30 dni od daty siewu, bez oczekiwania na wezwanie ze strony hodowcy lub Agencji Nasiennej. - Wśród rolników panuje przekonanie, że opłatę za odstępstwo rolne muszą płacić tylko te gospodarstwa, które otrzymują od Agencji Nasiennej wnioski o udzielenie informacji. Jest to nieprawda! Jedynym kryterium zwolnienia z opłaty jest powierzchnia posiadanych gruntów rolnych. Nie ma znaczenia również charakter produkcji rolnej, wielkość i struktura upraw czy też sposób wykorzystania zbiorów - zaznacza przedstawicielka Agencji Nasiennej w Lesznie.
Jak się rozliczyć?
- Jeśli hodowca jest zrzeszony w Agencji Nasiennej, najwygodniej jest dokonać rozliczenia za jej pośrednictwem. W tym celu należy przesłać do AN krótką informację o skorzystaniu z odstępstwa rolnego zawierającą minimum danych, niezbędnych do rozliczenia czyli: imię i nazwisko oraz adres rolnika, jeśli jest on już zarejestrowany w Agencji Nasiennej, również nr KNT, nazwy odmian, wysianych ze zbioru, wraz z podaniem wysianej ilości materiału każdej odmiany w kilogramach, kiedy został wykonany siew ze zbioru, np. jesień 2014, powierzchnia posiadanych gruntów rolnych, wliczamy również dzierżawy ustne lub pisemne - wymienia Izabela Rogasik- Kurzawa. W oparciu o taką informację Agencja Nasienna wystawi rolnikowi fakturę z indywidualnym nr konta bankowego, na podstawie której jednym przelewem ureguluje on opłatę nawet dla kilku hodowców. Jeśli hodowca nie jest reprezentowany przez Agencję Nasienną, rolnik powinien uzyskać bezpośrednio od niego stawkę opłaty za daną odmianę w danym roku oraz numer rachunku bankowego, a następnie wpłacić na ten rachunek opłatę za skorzystanie z odstępstwa rolnego.
Jakie kary, gdy się nie płaci?
Siew odmiany prawnie chronionej ze zbioru bez uiszczenia opłaty dla hodowcy stanowi naruszenie wyłącznego prawa i zgodnie z art. 37 Ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin podlega sankcjom cywilnoprawnym. Hodowca, którego wyłączne prawo zostało naruszone, może też obciążyć rolnika odszkodowaniem za poniesione straty.
Obowiązek informowania
Agencja Nasienna w Lesznie, będąca organizacją hodowców, lub sam hodowca mają prawo zwrócić się do rolnika z zapytaniem, czy i w jakim zakresie korzystał on z odstępstwa rolnego. W tym celu, w imieniu hodowców, agencja regularnie wysyła do różnych grup rolników wnioski o udzielenie informacji, wraz z formularzem AGNAS, który ma ułatwić udzielenie tych informacji. - Udzielenie pisemnej informacji jest obowiązkiem ustawowym. Jeśli rolnik otrzymał wnioski od Agencji Nasiennej, jest zobowiązany na nie odpowiedzieć, nawet jeśli w danym sezonie siał tylko materiał kwalifikowany, nie uprawiał odmian prawnie chronionych lub też nie wysiał zupełnie nic. Rolników, którzy uchylają się od udzielenia informacji, Agencja Nasienna wzywa do tego sądownie, do tej pory do sądów wpłynęło ponad tysiąc pozwów - podkreśla Izabela Rogasik - Kurzawa, przedstawicielka Agencji Nasiennej w Lesznie. - Wbrew panującemu przekonaniu, wnioski o udzielenie informacji nie są wezwaniem do zapłaty za odstępstwo rolne. Stanowią one rodzaj kontroli, czy rolnicy korzystają z odstępstwa rolnego i czy prawidłowo się z tego tytułu rozliczają - dodaje.
