Obowiązkowy fundusz sołecki i "pensja" dla sołtysów? Dziś dyskusja nad zmianami
Czy polskie wsie czekają duże zmiany? Od roku w Sejmie znajduje się poselski projekt o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o funduszu sołeckim. Dziś (23 lipca) temat ma być omawiany szerzej podczas sejmowej komisji rolnictwa i rozwoju wsi.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Projekt o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o funduszu sołeckim. Co zakłada?
O co konkretnie chodzi?
Przede wszystkim - jak zaznaczają sami posłowie, projekt koncentruje się na wzmocnieniu roli sołectw - jako jednostek pomocniczych samorządów. Odbywać ma się to przez trzy zasadnicze kwestie:
- Podstawowa zmiana dotyczy to obowiązkowego tworzenia funduszu sołeckiego w każdej gminie. Przypomnijmy: dziś nie jest to obligatoryjne - część samorządów w Polsce wydziela taki fundusz, część jednak nie.
- Kolejna kwestia również dotyczy finansów: posłowie proponują obowiązkowe wprowadzenie diet i ubezpieczeń dla sołtysów.
- To nie koniec. Proponuje się tworzenie młodzieżowych rad przy jednostkach pomocniczych.
Fundusz sołecki będzie obowiązkowy?
Zgodnie z założeniami, najważniejsza zmiana - czyli obowiązkowy fundusz sołecki - pozwoli na zwiększenie roli sołectw w decydowaniu o tym - co jest dla nich najważniejsze i na co sami chcą wydawać pieniądze w swojej wsi. Wspomniane fundusze funkcjonują już z powodzeniem w wielu gminach, jednak są także samorządy, które się na to nie zdecydowały.
Jak można przeczytać w uzasadnieniu projektu, w 2023 roku taki fundusz funkcjonował w 1.522 z 2.173 gmin posiadających sołectwa. Oznacza to, że mieszkańcy ponad 650 gmin nie mieli możliwości decydowania o wydatkach w swojej najbliższej okolicy w tej formie. Stąd planowana zmiana: wprowadzająca twardy zapis: fundusz sołecki ma być obligatoryjny.
- Ma to zapewnić równe prawa mieszkańcom wszystkich sołectw i znacząco wpłynąć na rozwój partycypacji obywatelskiej - zaznaczają wprost w uzasadnieniu posłowie.
Dla gmin, które do tej pory opierały się, by stworzyć fundusz, będzie to więc pewna finansowa rewolucja.
Zmiany w funduszach sołeckich. Będą uproszczone procedury?
Aby nieco "wynagrodzić" gminom nowy obowiązek, projekt zakłada jednoczesne zwiększenie wsparcia z budżetu centralnego. Według szacunków - w skali kraju wzrost dotacji celowej może sięgnąć ok. 314 milionów złotych w 2027 roku.
Przy tej okazji warto też wskazać na planowane uproszczenia procedur odnośnie funduszu sołeckiego. Do tej pory, jeśli wniosek mieszkańców złożony przez sołtysa zawierał błędy, wójt musiał go odrzucić w całości. Teraz będzie mógł zakwestionować tylko pojedyncze, wadliwe przedsięwzięcie, a nie cały dokument. Zmienią się też terminy – sołtys, w przypadku odrzucenia wniosku, będzie miał więcej czasu na skierowanie go do ponownego rozpatrzenia.
W założeniach zaznaczano, że pierwsze obowiązkowe fundusze miałyby być wyodrębnione w budżetach na rok 2026. Warto jednak przy tym zaznaczyć, że sam projekt ustawy został złożony rok temu.
To nie koniec.
Obowiązkowe diety i ubezpieczenie sołtysów?
Projekt ustawy zawiera też punkt, który wzbudza większe emocje. Chodzi o "pensje" dla sołtysów.
Przypomnijmy: obecnie ustawa o samorządzie gminnym mówi, że rada gminy „może ustanowić” zasady przyznawania sołtysom diet i zwrotu kosztów podróży. Słowo-klucz to „może”. Projekt ustawy zastępuje je kategorycznym „ustanawia”. Oznacza to, że po wejściu w życie nowych przepisów, każda gmina będzie miała obowiązek wypłacania sołtysom diet.
Zdaniem posłów, którzy złożyli wniosek - ma to na celu ujednolicenie praw i równe traktowanie sołtysów w całym kraju, którzy z poświęceniem wykonują swoje obowiązki.
Jak to wygląda w praktyce? Jak wyliczają w uzasadnieniu - zdarzają się gminy, gdzie miesięczna dieta to 400 zł, ale są także te "bogatsze", gdzie dieta wynosi ok. 800 zł
To nie wszystko. Projekt wprowadza także obowiązkowe ubezpieczenie sołtysów od odpowiedzialności cywilnej (OC) i następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) na koszt gminy. Roczny koszt takiej polisy szacowany jest na około 100 zł na osobę.
ZPP krytykuje zmiany
Trzeba tu zaznaczyć, że w międzyczasie projekt zmian w ustawach był poddawany różnym konsultacjom. Wśród nich są opinie krytyczne. Związek Powiatów Polskich w swojej opinii do projektu krytykuje m.in. narzucanie gminom z góry obowiązków finansowych. Jak zaznacza Związek, każda gmina odrębnie, znając swoją specyfikę i możliwości budżetowe, powinna decydować, czy i w jakiej wysokości przyznawać diety sołtysom.
To nie koniec. Jak zaznacza ZPP takie zmiany "oddalają funkcję sołtysa od jej społecznego charakteru", a „przybliżają do roli klasycznego organu administracji”.
Jak będzie ostatecznie?
Projekt ustawy od niemal roku znajduje się w Sejmie. Dziś (23 lipca) ma być dyskutowany szerzej podczas sejmowej komisji rolnictwa i rozwoju wsi.
