ARIMR nakłada zbyt surowe kary na rolników?

Źródło: Canva

ARIMR nakładając na gospodarstwa kary, ignoruje fakty?

„Praktyka ta, w mojej ocenie, jest niezgodna z przepisami prawa unijnego, co potwierdza także orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej” – zaznaczyła w piśmie posłanka Urszula Pasławska.

Posłanka zaznaczyła dalej, że „reprezentując interesy rolników, którzy zostali dotknięci tego rodzaju działaniami ARiMR, stwierdza, iż w wielu przypadkach decyzje te są podejmowane bez wystarczającej i dogłębnej analizy stanu faktycznego”. W jej opinii organy ARiMR w zbyt dużym stopniu opierają swoje decyzje na powiązaniach rodzinnych lub prawnych między beneficjentami, co w praktyce nie powinno stanowić jedynej podstawy do przypisania sztucznych warunków.

„Ignorowane są istotne czynniki, takie jak długoletnie funkcjonowanie gospodarstw rolnych, rzeczywiste prowadzenie działalności rolniczej czy brak związku z przekształceniami gospodarstw a kampaniami płatności” – informuje dalej w interpelacji.

Urszula Pasławska przekonywała w dokumencie, że prawidłowe stosowanie przez organy ARiMR przepisów sankcjonujących tworzenie sztucznych warunków wymaga w każdej sprawie nie tylko ustalenia, że sztuczne warunki zostały stworzone, lecz także określenia, jaka konkretna korzyść - na gruncie której płatności oraz w jakiej wysokości - została uzyskana przez beneficjenta w porównaniu do scenariusza bez tworzenia sztucznych warunków.

„Dopiero tak ustalona korzyść może zostać wycofana na podstawie przepisów. Pozostałe płatności muszą być wypłacone, ponieważ przepisy unijne nie mają charakteru sankcji karnej ani administracyjnej kary pieniężnej, a więc nie mogą stanowić represji pozbawiającej beneficjenta należnych mu płatności. Tymczasem organy ARiMR stosują sankcje wykluczające beneficjentów, wobec których stwierdzono stworzenie sztucznych warunków, ze wszystkich systemów płatności w danym roku, co jest niezgodne z przepisami unijnymi. Tego rodzaju sankcje są represyjne i mają charakter karny, co stoi w sprzeczności z prawem unijnym” – wyjaśniła w interpelacji posłanka PSL.

ARIMR swoje, sądy swoje?

Co ciekawe, Urszula Pasławska wspomniała w interpelacji o przypadkach, w których sądy administracyjne, dostrzegając nieprawidłowości w działaniach organów ARiMR, uchylały ich decyzje odmawiające płatności lub nakazujące ich zwrot. Zdarzały się także sytuacje, w których, w wyniku właśnie takich - błędnych decyzji ARIMR, dochodziło do upadłości gospodarstw rolnych.

Rolnik stworzył sztuczne warunki - nie otrzyma dotacji

Co na to resort rolnictwa? W odpowiedzi Jacek Czerniak, sekretarz stanu ministerstwa rolnictwa poinformował, że środki pomocowe przeznaczone na finansowanie płatności w ramach Wspólnej Polityki Rolnej muszą być wydatkowane zgodnie z zasadami rzetelnego zarządzania finansami, ogólną zasadą słuszności i proporcjonalności.

„Należy zauważyć, że (...) działania skierowane na pozyskanie korzyści w sposób sprzeczny z odpowiednimi celami prawa unijnego, mającymi zastosowanie w danym przypadku poprzez sztuczne stworzenie warunków w celu uzyskania tej korzyści, prowadzą do nieprzyznania lub wycofania korzyści” – podał Jacek Czerniak.

Dalej sekretarz stanu powołał się na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 12 września 2013 r., który orzekł, że „w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w zakresie środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich należy interpretować w ten sposób, że przesłanki stosowania tego przepisu wymagają istnienia elementu obiektywnego i elementu subiektywnego”.

„W ramach elementu obiektywnego należy rozważyć obiektywne okoliczności danego przypadku pozwalające na stwierdzenie, że nie może zostać osiągnięty cel zamierzony przez system wsparcia. W ramach elementu subiektywnego należy rozważyć obiektywne dowody pozwalające na stwierdzenie, że poprzez sztuczne stworzenie warunków wymaganych do otrzymania płatności, ubiegający się o płatność zamierzał wyłącznie uzyskać korzyść sprzeczną z celami płatności. W tym względzie można oprzeć się nie tylko na elementach takich jak więź prawna, ekonomiczna lub personalna pomiędzy osobami zaangażowanymi w podobne projekty inwestycyjne, lecz także na wskazówkach świadczących o istnieniu zamierzonej koordynacji pomiędzy tymi osobami. Z powyższego wynika, że jeżeli warunki wymagane do otrzymania płatności zostały stworzone w sposób sztuczny, aby uzyskać korzyści sprzeczne z celami danego systemu wsparcia, należy odmówić przyznania płatności” – argumentował Jacek Czerniak.

W jakich przypadkach może dochodzić do tworzenia sztucznych warunków w celu uzyskania dotacji unijnej? 

Dalej w piśmie czytamy, że:

przez korzyści sprzeczne z celami danego systemu wsparcia rozumieć można np.:

- podział gospodarstwa lub stada zwierząt dokonany wyłącznie w celu uniknięcia zastosowania stawek degresywnych w przypadku płatności ONW, płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych, ekologicznych, dobrostanowych,

- podział gospodarstwa dokonany wyłącznie w celu uniknięcia limitów powierzchniowych w przypadku płatności ONW, płatności zalesieniowej i płatności inwestycyjno-leśnej, płatności redystrybucyjnej, płatności do powierzchni upraw roślin pastewnych,

- podział stada zwierząt, który umożliwi przyznanie płatności do krów bądź płatności do bydła z ominięciem limitu liczbowego zwierząt wynikającego z przepisów prawa krajowego, tj. z art. 29 ust. 4 i 5 ustawy PS WPR3,

- stworzenie pozorów prowadzenia działalności rolniczej dla uzyskania pomocy.

ARIMR kontroluje swoich pracowników

Przedstawiciel ministerstwa rolnictwa poinformował, że pracownicy ARIMR, którzy rozpatrują wnioski, posiadają kompleksowe wytyczne w zakresie weryfikacji sztucznych warunków, biorą udział w szkoleniach w tym zakresie i sami są poddawani kontroli prawidłowości stosowania procedur. Przeprowadzając każdą kontrolę administracyjną w odniesieniu do operacji inwestycyjnych zrealizowanych w gospodarstwach posiłkują się tzw. listą symptomów nadużyć finansowych.

„Dokument ten jest narzędziem pomocniczym w procesie wykrywania nietypowych elementów mogących wskazywać na nadużycie finansowe. W celu sprawdzenia czy środki z budżetu UE są wykorzystywane zgodnie z ich przeznaczeniem, weryfikacja możliwości stworzenia sztucznych warunków jest przeprowadzana przez ARiMR zarówno na etapie oceny wniosków o przyznanie pomocy, jak i na etapie oceny wniosków o płatność” – zaznaczył w odpowiedzi Jacek Czerniak.

Historia tworzenia gospodarstw brana pod uwagę podczas analizy

Sekretarz stanu ministerstwa rolnictwa zapewnił także, iż „w procesie weryfikacji przypadków tworzenia tzw. sztucznych warunków brane są pod uwagę określone elementy zarówno o charakterze podmiotowym (dotyczące wnioskodawcy), jak i przedmiotowym (dotyczące operacji) np. aspekt odrębności gospodarstw, więź prawna, ekonomiczna (np. przepływy finansowe) lub personalna pomiędzy osobami zaangażowanymi w podobne projekty inwestycyjne, które przed podjęciem decyzji o odmowie przyznania/wypłaty pomocy poddawane są indywidualnej ocenie w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy. Historia tworzenia gospodarstw, a także sposób ich utworzenia ma istotne znaczenie dla oceny, czy w danej sprawie zostały stworzone sztuczne warunki”.

Kiedy ARIMR może nakazać zwrotu wszystkich płatności unijnych?

Ustalenie wystąpienia stworzenia sztucznych warunków może, jak zaznaczył Jacek Czerniak, prowadzić wyłącznie do odmowy przyznania płatności albo zwrotu środków nienależnie pobranych w odniesieniu do danej płatności, natomiast nie skutkuje zastosowaniem innych sankcji, które by wykraczały poza daną płatność, dla której stwierdzono istnienie sztucznych warunków. Jest jednak ale.

„Należy przy tym zastrzec, że w niektórych przypadkach, stwierdzenie sztucznych warunków w oparciu o ten sam stan faktyczny, może mieć skutek w odniesieniu do więcej niż jednej płatności, przy czym dla każdej płatności, wymagane jest wykazanie elementu subiektywnego i obiektywnego” - dodaje Jacek Czerniak.

Czytaj także: Ochrona czy rolniczy parapodatek? Będą zmiany w Funduszu Ochrony Rolnictwa