Transformacja energetyczna – wyzwania w uprawach szklarniowych
Wyzwania transformacji energetycznej w uprawach szklarniowych
Transformacja energetyczna to proces przejścia do zrównoważonej gospodarki m.in. za pomocą odnawialnych czy niskoemisyjnych źródeł energii oraz podnoszenia efektywności energetycznej. Nakłady energetyczne są kluczowe w transformacji tego obszaru - szczególną uwagę należy zwrócić na energię cieplną, która w niektórych przypadkach stanowi 60% wszystkich nakładów.
Inwestycje w branży szklarniowej charakteryzują się dużymi nakładami finansowymi. Wg dostępnych danych, w Polsce ok. 25% stanowią obiekty duże i bardzo duże. Dla obiektów dużych średnia powierzchnia uprawy to ponad 1 ha.
W zakresie zainteresowania powinny być inwestycje związane z wymianą źródeł światła oraz zmianą sposobów ogrzewania powierzchni. Wybór optymalnego źródła ciepła zależny jest od indywidualnych uwarunkowań danego podmiotu, takich jak m.in. dostęp do zasobów odnawialnych, niskoemisyjnych (np. gazu ziemnego), rodzaj chłodzenia, profil zużycia energii, możliwości rozbudowania przyłącza czy możliwość oddawania energii do sieci. Do podjęcia decyzji indywidualnych niezbędnym staje się audyt energetyczny. Audyt taki to swoista energetyczna ilustracja stanu istniejącego oraz wstęp do opracowania skutecznych rozwiązań, pozwalających na lepsze spożytkowanie energii cieplnej.
Uprawa szklarniowa a wraz z nią nowe, kluczowe wyzwania i kwestie występujące w gospodarstwach, podmiotach o tej specyfice muszą obecnie stać się przedmiotem działań eksperckich, co będzie niezwykle wartościowe dla przyszłości sektora. Wyzwań w branży jak wiadomo jest wiele, od niedoboru pracowników, przez zwiększony import do Polski po rosnące koszty produkcji. Głównym wyzwaniem w sektorze staje się obecnie odpowiednie wpisanie się w wymogi zielonej transformacji rozumianej zarówno jako transformacja techniczna (zastąpienie paliw kopalnych), jak i handlowa (ślad węglowy), które mają zapewnić utrzymanie i wzrost konkurencyjności. Działanie takie musi mieć na celu zagwarantowanie, że polskie produkty znajdować się będą nadal wysoko w łańcuchach dostaw.
Jednocześnie wypracowanie wskaźników i kolejnych działań jest kluczowe dla całego sektora, aby lokalni producenci mogli korzystać ze środków Unii Europejskiej w zakresie transformacji energetycznej i dalszego rozwoju w rolnictwie. Część lokalnych producentów już poszukuje rozwiązań w zakresie transformacji – przykładem jest np. lider projektu energiadlawsi.pl - Wojciech Dorosz „Dobre z Łęki”, który wraz z grupami rolników szuka rozwiązań w zakresie wyzwań energetycznych upraw pod osłonami – przede wszystkim jak uzyskać „zielone ciepło”.
Odnawialne Źródła Energii w szklarniach?
Jakie są realne rozwiązania i możliwości zasilania szklarni energią z odnawialnych źródeł energii (OZE)? Kluczowa w szklarniach jest energia cieplna, której dostawa nie może być zaburzona, ponieważ może to wpłynąć drastycznie na przebieg wzrostu roślin lub w krytycznych przypadkach uszkodzić obiekt szklarni.
Podmioty, które rozważają procesy inwestycyjne w kierunku źródeł OZE, wskazują np. na konieczne magazyny ciepła – bufory. Przy użyciu pompy ciepła lub kogeneracji z biogazowni, magazyn ciepła jest kluczowy dla zachowania pewniejszej dostawy ciepła do upraw.
Dyskutuje się o pompach ciepła w kontekście źródła hybrydowego tj. podłączonej z instalacją fotowoltaiczną. Niestety w okresie zimowym nie jest to optymalne rozwiązanie, z uwagi na techniczne ograniczenia produkcji energii ze słońca.
Energia elektryczna produkowana z energii wiatrowej jest lepiej dopasowana w okresie zimowym, jednak wciąż jako źródło „pogodozależne” nie jest w stanie zagwarantować ciągłości dostaw. Bezpośrednią produkcję energii cieplnej i elektrycznej bez użycia pompy ciepła wytwarza biogazownia.
Zaletą jest stała produkcja, jednak aspekty ekonomiczne i ilość pracy wykonywanej przy tej instalacji zapewniającej pokrycie zapotrzebowania na ciepło może być kolejnym wyzwaniem dla sektora szklarniowego. Poszukiwanie rozwiązań, które w praktyce zapewnią zrównoważoną produkcję pod osłonami staje się zatem priorytetem w tym sektorze, a operacyjnie - zbudowanie odpowiedniego miksu technicznego źródeł odnawialnych i niskoemisyjnych oraz strumieni finansowania dłużnego oraz dotacyjnego.
Efektywność energetyczna kluczowa w uprawie szklarniowej
Z analiz przeprowadzonych przez Stowarzyszenie im. prof. Żmijewskiego wynika, że adaptacja sektora upraw szklarniowych do wymogów Zielonej Transformacji wymaga zintegrowanego podejścia i zbudowania odpowiedniej dyskusji pomiędzy interesariuszami.
Należy szeroko promować działania i rozwiązania, które zwiększają efektywność energetyczną oraz budować odpowiednie programy wsparcia w tym zakresie ujmując m.in. zapewnianie odpowiedniej szczelności, rozwój systemów automatyki, wyposażenie w systemy ograniczające zużycie ciepła oraz zmniejszające bezpośrednie promieniowanie (kurtyny cieniujące, ekrany cieplne) czy zastosowanie izolacji termicznej rurociągów zapobiegających stratom energii.
Dodatkowo automatyzacja i inteligentne zarządzanie powinno być wsparciem do monitorowania warunków szklarni i podejmowania optymalnych decyzji w kierunku zrównoważonym i ekonomicznym. Przykładem takiego działania jest zastosowanie technologii IoT (Internet of Things).
Rozwiązania Internetu Rzeczy mają szczególne zastosowanie w produkcji szklarniowej. Urządzenia IoT umożliwiają automatyczne sterowanie klimatem w szklarni z uwzględnieniem warunków panujących w tych pomieszczeniach jak i warunków pogodowych. Czujniki Internetu Rzeczy umożliwiają oprócz monitoringu warunków mikroklimatycznych panujących w szklarniach (temperatura i wilgotność powietrza, zawartość CO2, ciśnienie powietrza itp.) bieżącą ocenę zużycia wody i energii.
Więcej o technologii: Internet Rzeczy w zrównoważonym rolnictwie | Energia dla wsi
Jak mogłoby wyglądać wdrożenie technologii OZE z wykorzystaniem Funduszy Unii Europejskiej?
Rynek owoców i warzyw ma wyjątkową możliwość ubiegania się o środki unijne, ponieważ są to środki w 100% pochodzące z budżetu UE bez wkładu krajowego - Interwencję w Sektorze Owoców o Warzyw.
Pomoc jest wyliczana na podstawie wartości sprzedaży owoców i warzyw, a stanowi 4,1% wartości owoców i warzyw wyprodukowanych przez członków organizacji i sprzedanych przez organizacje, co stanowi 60% wartości inwestycji. Żeby móc uzyskać takie wsparcie trzeba wprowadzić trzy działania prośrodowiskowe. Przy przeznaczeniu ponad 15% wartości programu na działania prośrodowiskowe to dofinansowanie wzrasta do 80% - niestety te rozwiązania są na ten moment blokowane.
Dlaczego nic się nie dzieje w tym zakresie? Brakuje niestety efektywnej współpracy… Zacznijmy ją budować, do czego Stowarzyszenie im. Prof. Żmijewskiego serdecznie zachęca.
Artykuł powstał w ramach projektu edukacyjnego www.energiadlawsi.pl
