Chcesz mieć dużo mleka? Sprawdź, jak to zrobić
Aby krowa dawała zadowalającą ilość mleka, musi najpierw mieć odpowiednie warunki pozwalające jej na zaspokojenie potrzeb bytowych. Oznacza to, że powietrze w oborze musi posiadać odpowiednie właściwości chemiczne, fizyczne i biologiczne.
Temperatura
Pogoda w Polsce jest bardzo zróżnicowana. Zwierzęta, tak jak ludzie, muszą się do niej dopasować, przeznaczając część energii pobranej wraz z paszą na utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała. Latem muszą się schładzać, zimą zaś dogrzewać oraz tworzyć grubszą okrywę włosową. Dlatego też, jeśli zapewnimy krowom odpowiednie schronienie przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi panującymi na zewnątrz, będą one przeznaczały mniej energii na utrzymanie ciepłoty.
Bydło nie jest wybredne odnośnie temperatury otoczenia, funkcjonuje w zakresie -10°C - +25°C.
Jednakże, jak wynika z wielu badań naukowych, w oborach uwięziowych, w których jest poniżej 5°C wzrasta zużycie paszy i gęstość okrywy włosowej, a jednocześnie spada produkcja mleka. W oborach otwartych nie zauważa się znaczących spadków w produkcji nawet do -10°C. Powyżej 25°C natomiast krowy przestają jeść, są apatyczne i tak samo jak w pierwszym wypadku - dają mniej mleka. Na odpowiednią regulację temperatury ma wpływ izolacja termiczna budynku, głównie dachu.
Przy ocenie warunków termicznych w oborze - temperatury powietrza nie można traktować oddzielnie, bez uwzględnienia pozostałych fizycznych parametrów mikroklimatu.
Wilgotność powietrza
Obok temperatury, to wilgotność sprawia, że zwierzęta czują się komfortowo lub nie. Ma to znaczenie zwłaszcza przy skrajnych wartościach, w jakich normalnie funkcjonują. Latem wysoka wilgotność jest nader niebezpieczna, gdyż może doprowadzić do tzw. stresu cieplnego.
- Fizycznymi objawami stresu cieplnego są: ospałość, poszukiwanie cienia na zewnątrz i wewnątrz budynku, poszukiwanie świeżego powietrza, poszukiwanie zraszaczy i przechodzenie w ich kierunku, dyszenie (ponad 60 oddechów na minutę - może być ono wywołane również obecnością pasożytów w płucach), ślinienie się - twierdzi Maria Jezierska z MODRu, Oddział Siedlce.
Objawy te mogą wystąpić przy wilgotności powyżej 80% i braku ruchu powietrza.
- Uniknąć stresu cieplnego możemy poprzez zwiększenie przepływu powietrza w oborze (np. poprzez powiększenie okien, zainstalowanie wentylatorów, albo zwiększenie ich mocy), wykonanie izolacji w budynku, zmniejszenie zagęszczenia zwierząt lub skrócenie okresów ich przebywania w ciasnocie, podawanie dużych ilości świeżej wody (także w okresie wypasania), rozkładanie suchej ściółki na obszarze wypoczynkowym (wchłania pot zwierząt), zainstalowanie zraszaczy - dodaje specjalistka.
Zimą natomiast wysoka wilgotność potęguje uczucie zimna. Można to porównać do październikowego spaceru w czasie deszczu i w słońcu. W czasie deszczu lub bezpośrednio po nim nikomu nie chce się wyjść z domu, jednak w słońcu cieszymy się polską złotą jesienią. Należy uważać, ponieważ bydło jest wrażliwe i podobnie jak człowiek potrafi nabawić się zapalenia płuc.
Wentylacja
Odpowiednia wentylacja jest ważna dla wszystkich gatunków zwierząt, dla krów również. Przepływ świeżego powietrza pomaga usunąć szkodliwe składniki i zanieczyszczenia.
- Z doświadczenia wiadomo, że prędkość przepływu powietrza w oborach nie powinna przekraczać 0,2 - 0,5 m/s. Jeśli będzie ona większa, możliwe jest wzmożone wychłodzenie powierzchni ciała zwierząt. Przeciągi (czyli wychładzające krowy nadmierne przepływy powietrza) są dla zwierząt bardzo szkodliwe. Pamiętajmy, że przyrost prędkości powietrza o 1 m/s odpowiada spadkowi temperatury o1,5 -2°C dla zwierząt o długiej okrywie włosowej (30mm) i 3 - 4°C dla zwierząt z okrywą krótką. - tłumaczy Maria Jezierska.
Hodowcy zazwyczaj decydują się na system wentylacji grawitacyjnej (naturalnej) ze szczeliną kalenicową lub świetlikiem dachowym. Tradycyjne rozwiązania w oparciu o kanały wentylacyjne z nasadami wywietrznikowymi, system wentylacji oparty o ściany kurtynowe i wentylację przez szczeliny kalenicowe są obecnie stosowane sporadycznie.
Skład chemiczny powietrza
Powietrze w oborze powinno być czyste. Oznacza to, że jego skład nie powinien zawierać wysokich stężeń gazów pochodzących z moczu i kału, a także zanieczyszczeń np. pyłu z siana czy słomy, czy chociażby unoszących się w powietrzu pajęczyn. Zwierzęta też zapylają powietrze, ocierając się i łuszcząc naskórek, czy wygryzając swędzącą sierść.
W dobrostanie zwierząt z obszaru C można wyczytać:
„W pomieszczeniach inwentarskich znajdują się drobne cząstki domieszek pochodzenia nieorganicznego i organicznego powodujące zapylenie pomieszczeń. Szkodliwość tych domieszek przejawia się w działaniu na skórę, oczy i drogi oddechowe oraz produkty pochodzenia zwierzęcego (np. mleko, wełna). Źródłem ich powstawania w pomieszczeniach inwentarskich są czynności związane z obsługą zwierząt tj. zadawanie paszy, ściółka i czyszczenie zwierząt. W celu zminimalizowania oddziaływania kurzu na zwierzęta wskazane jest wykonywanie niektórych czynności podczas nieobecności zwierząt (np. ścielenie) albo poza pomieszczeniem (pielęgnacja zwierząt). Stopień zapylenia można też zmniejszyć, zapewniając optymalną wilgotność powietrza w pomieszczeniach, zwłaszcza z głęboką ściółką. Przyjmuje się, że optymalna wilgotność względna powietrza w pomieszczeniu inwentarskim to 60-70%.
Utrzymywanie stężenia szkodliwych gazów i kurzu na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt - prawidłowo działająca wentylacja jest podstawowym warunkiem utrzymania w normie szkodliwych domieszek gazowych. Pozbawia także powietrze przykrej woni. Prawo polskie nakłada obowiązek monitorowania w pomieszczeniach inwentarskich stężenia amoniaku (NH3), dwutlenku węgla (CO2), siarkowodoru (H2S). Maksymalne poziomy stężeń tych gazów nie mogą przekroczyć: NH3 - do 20 ppm; CO2 - do 3000 ppm; H2S - do 5 ppm.”
- Źródłem dwutlenku węgla (CO2) w oborze są same zwierzęta, procesy gnilne i fermentacyjne zachodzące w mokrej ściółce, nawozie i resztkach paszy. Wzmożone stężenie CO2( przekraczające 0,1 %) zmniejsza częstotliwość i zwiększa głębokość oddechu zwierząt. Stężenie przekraczające 0,4 % prowadzi do zatrzymania CO2 w tkankach zwierząt i do poważnych zaburzeń. Źródłem amoniaku (NH3) w oborze są: rozkładający się mocz, kał i ściółka. Amoniak jest gazem toksycznym i nawet jego stężenie wynoszące zaledwie 25 ppm może powodować podrażnienie oczu, nosa i błon śluzowych. Siarkowodór (H2S) wytwarzany jest w procesie gnicia resztek niestrawionego białka wydzielanego wraz z kałem. Siarkowodór jest gazem bardzo toksycznym i jego stężenie na poziomie 50 ppm stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia zwierząt - mówi doradca w MODRu.
Światło
Oświetlenie w oborze jest bardzo ważnym elementem dobrostanu. Ma to znaczenie zwłaszcza zimą, gdy zwierzęta nie mają możliwości dłuższego wypasu, a światło słoneczne nie gości w oknach odpowiednio długo. Dlatego obora powinna być zlokalizowana na otwartej, niezacienionej przestrzeni. Okna powinny być ukierunkowane na wschód i na zachód, aby wpuszczać do wnętrza jak najwięcej światła. Oborę można doświetlić za pomocą świetlików dachowych, często połączonych z systemem wentylacji kalenicowej, odpowiadającej za odpowiednią wilgotność powietrza w oborze.
W tym przypadku powierzchnia przepuszczająca światło dzienne powinna wynosić 3 - 5 % powierzchni podłogi. Wielu hodowców inwestuje w sztuczne lampy o naturalnych barwach i zróżnicowanym natężeniu - lampy pracują w trzech trybach - orientacyjnym, roboczym i nocnym. 16 godzin to minimum działania najmocniejszego oświetlenia w ciągu doby. Należy pamiętać, aby lampy były zawsze czyste, a żarówki sprawne. Migające światło może spowodować stres u zwierząt. Dodatkowe oświetlenie łączy się z dodatkowymi kosztami, ale może znacznie poprawić rozrodczość i produkcję u krów.
Akustyka
Trzeba pamiętać również o odpowiednim wytłumieniu dźwięków w każdej oborze. Graniczna wartość poziomu hałasu wynosi 85 decybeli. Ma to szczególne znaczenie w hali udojowej. Znaczne przekroczenie norm hałasu może spowodować obniżenie wydajności mlecznej u krów.
„Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej”. Niech to przysłowie będzie wyznacznikiem punktu widzenia krowy dla każdego hodowcy.
