Czy stosowanie certyfikowanego materiału siewnego jest opłacalne?
Proszę przybliżyć naszym czytelnikom zakres działalności firmy Danko.
Nasiona wszystkich odmian wytworzonych w spółce są rozmnażane do materiałów elitarnych w siedmiu Zakładach Nasienno-Rolnych i oferowane firmom nasiennym do dalszych rozmnożeń i do sprzedaży na potrzeby krajowego rolnictwa. Sprzedaż nasion wyższych stopni odsiewu i kwalifikowanego materiału siewnego roślin rolniczych wynosi obecnie ok. 10 tys. ton, a udział odmian oferowanych przez spółkę w rynku nasiennym zbóż wynosi 35-40%.
Jak w pańskiej firmie przebiega przygotowanie nasion do siewu?
Produkcja dobrej jakości kwalifikowanego materiału siewnego jest procesem skomplikowanym, pracochłonnym i kosztownym (z uwagi na bardzo drogi sprzęt do czyszczenia, zaprawiania i magazynowania ziarna). Nie każdy jest go w stanie dobrze przygotować. Wbrew często słyszanej opinii nie jest to jedynie „przewiane ziarno”, za które trzeba dużo zapłacić.
Produkcja kwalifikowanego materiału siewnego ma charakter wieloetapowy: wybór odmiany, reprodukcja polowa, czyszczenie, kwalifikacja, zaprawianie nasion i dystrybucja nasion. Wszystko zaczyna się od wyboru odpowiedniej odmiany do nasiennictwa. W hodowli dokonuje się ciągły postęp. Na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat poziom plonowania pszenicy zwiększył się blisko dwukrotnie (badanych w doświadczeniach w Stacjach Doświadczalnych Oceny Odmian). Corocznie hodowcy rejestrują nowe odmiany, które charakteryzują się wyższym plonem niż dotychczas uprawiane oraz bardzo często podwyższonymi cechami użytkowymi takimi jak np. odporność na choroby, wyleganie czy porastanie ziarna w kłosie.
Reprodukcję najwyższej jakości materiału siewnego należy rozpocząć od wyboru odpowiedniego stanowiska pod plantację nasienną. Aby uniknąć zamieszania gatunkowego czy odmianowego, najlepszymi stanowiskami są pola, gdzie wcześniej nie było upraw zbożowych przez ostatnie 2, a nawet 3 lata. Plantację nasienną prowadzi się przy zachowaniu wysokich standardów agrotechnicznych (uprawa i ochrona pestycydowa).
Bardzo ważne jest zachowanie izolacji przestrzennej między plantacją nasienną a inną - „produkcyjną”. Dotyczy to głównie gatunków obcopylnych, ale nie tylko. W czasie prowadzenia plantacji nasiennej należy dokonywać selekcji negatywnej polegającej na usunięciu samosiewów obcych gatunków zbóż oraz roślin nietypowych w ramach reprodukowanej odmiany. Jest to proces niezwykle ważny, który należy wykonać na każdej plantacji nasiennej. Jest on bardzo czasochłonny, wymagający pracy ludzkiej, co pociąga za sobą wysokie koszty.
W trakcie sezonu wegetacyjnego wykonywana jest dwukrotna ocena plantacji nasiennej przez urzędowego lub akredytowanego kwalifikatora. W trakcie zbioru i transportu nasion z pola konieczna jest bezwzględna dbałość o zachowanie czystości (należy starannie wyczyścić kombajn oraz środki transportowe), aby nie dopuścić do zamieszek odmianowych czy gatunkowych. Przed przystąpieniem do zbioru bardzo ważne jest staranne ustawienie kombajnu (obrotu młocarni), aby wykluczyć lub zminimalizować uszkodzenia nasion (wybicie zarodków). Jest to szczególnie istotne przy zbiorze żyta, pszenżyta, jak i jęczmienia.
Dodam jeszcze, że po dokonaniu czyszczenia nasion tworzy się partie nasion (max. 30 ton), z których urzędowy lub akredytowany kwalifikator pobiera próbę do oceny laboratoryjnej, gdzie badana jest czystość nasion, zdolność kiełkowania, zanieczyszczenie chwastami i roślinami obcouprawnymi. Aby materiał siewny mógł zostać zakwalifikowany, musi spełniać określone normy. Dla pszenicy np. jest to: kiełkowanie min. 85%, zanieczyszczenie innymi zbożami max. 7 sztuk w 1 kg. Normy te są dość liberalne. Aby jakość sprzedawanych nasion była wysoka, niektórzy hodowcy wprowadzają własne, restrykcyjne normy dotyczące ich odmian. Np. firma DANKO dla nasion sprzedawanych pod marką KWALIFIKAT PLUS™ określiła je na poziomie wymagań dla nasion elitarnych.
Po laboratoryjnym zakwalifikowaniu nasion i uzyskaniu świadectwa kwalifikacji można przystąpić do zaprawiania nasion. Proces przygotowania kończy się pakowaniem nasion do worków papierowych lub opakowań typu big bag oraz przytwierdzeniem urzędowej etykiety i szczelnym zaszyciem worków. Etykieta urzędowa pozwala na identyfikację nasion. Znajdują się tam informacje o gatunku, odmianie, ilości nasion, ich producencie, MTZ i zdolności kiełkowania. Etykieta urzędowa jest obowiązkowa. Jej brak świadczy o tym, że nasiona tam zapakowane nie są kwalifikowane, a rolnik jest oszukiwany.
Tak przygotowane nasiona trafiają do punktów sprzedaży bądź są bezpośrednio dostarczane rolnikom do ich gospodarstw.
Czy potwierdza pan moją tezę, że rolnik nie ma możliwości technicznych, żeby we własnym zakresie przygotować dobrej jakości materiał siewny?
Tak. Przygotowanie dobrej jakości kwalifikowanego materiału siewnego to proces bardzo trudny i kosztowny. Nie każdy jest go w stanie dobrze przygotować. Wymaga dużego reżimu technologicznego oraz wyposażenia w nowoczesny sprzęt do czyszczenia i zaprawiania nasion.
Jakie są przyczyny tego, że w Polsce powierzchnia zbóż obsiewana kwalifikowanym materiałem siewnym przekracza tylko 10%, a w niektórych krajach europejskich 70%?
Wynika to zarówno z braku dostatecznej wiedzy wielu rolników co do korzyści ze stosowania dobrej jakości kwalifikowanego materiału siewnego, jak również z nielegalnego obrotu nasionami niekwalifikowanymi. Wielu rolników „wymienia się nasionami” z innymi rolnikami, co jest prawnie zakazane.
Jakimi argumentami chciałby pan przekonać rolników, że stosowanie certyfikowanego materiału siewnego jest naprawdę opłacalne?
Zastosowanie do siewu nasion kwalifikowanych, to - jak wynika z przeprowadzonych doświadczeń - wzrost plonu od 10% do 13% (w stosunku do nasion niekwalifikowanych). Dobre jakościowo nasiona w połączeniu z odpowiednio dostosowaną do danej odmiany i warunków klimatyczno-glebowych technologią produkcji pozwalają uzyskać dobry jakościowo zbiór, który jest łatwiej sprzedać, można uzyskać wyższą cenę, a jeśli ziarno przeznaczone jest do żywienia zwierząt we własnym gospodarstwie to efekty żywienia są lepsze.
Z kolei dla przetwórcy wyższa jakość skupionego surowca to oszczędności wynikające z mniejszej ilości odpadów. Ponadto istnieje możliwość uzyskania dopłaty w wysokości 100 zł/ha z Agencji Rynku Rolnego (program de minimis), jak również zwolnienie z konieczności płacenia opłat od rozmnożeń własnych. Rolnik wykorzystujący do siewu nasiona odmian chronionych wyłącznym prawem hodowcy pochodzące z własnej produkcji (nasiona niekwalifikowane) jest zobowiązany do zapłacenia na rzecz hodowcy odmiany, którą wykorzystuje do siewu, tzw. opłaty od rozmnożeń własnych (farm save seed).
Zastosowanie nasion kwalifikowanych w produkcji przyczynia się do wzrostu konkurencyjności polskich producentów rolnych na płaszczyźnie kosztowej, jakościowej i ilościowej.
Z Dariuszem Majchrzyckim dyrektorem ds. marketingu firmy DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o. w Choryni rozmawia Zenon Owieśny
