Ekoschematy w uprawie rzepaku ozimego - co z ochroną?
O uprawie rzepaku w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu, a dokładnie ekschematów dotyczących produckji roślinnej, podczas 63. Sesji Naukowej Instytutu Ochrony Roślin - PIB mówił prof. hab. Marek Korbas. Prezentacja eksperta pt.: “Przyszłość ochrony roślin rolniczych przed agrofagami według ekoschematów Polskiego Planu Strategicznego oraz projektów rozporządzeń Unii Europejskiej” została przygotowana wraz z innymi naukowcami*. W roli prelegenta wystąpił jednak tylko prof. Korbas.
Ekoschematy w produkcji roślinnej - założenia
Prof. hab. Marek Korbas wyjaśniał, że ekoschematy są odpowiedzią na wcześniejszy projekt rozporządzenia Komisji Europejskiej - Europejski Zielony Ład, zakładający redukcję poziomu nawożenia i chemizacji poprzez ograniczenie stosowania substancji czynnych środków ochrony roślin, zwłaszcza tych o wysoko negatywnym wpływie na środowisko. - W dniu 31 sierpnia 2022 r. Unia Europejska zatwierdziła Polski Plan Strategiczny dla WPR na lata 2023–2027, który zawiera m.in. ekoschematy dotyczące produkcji roślinnej - przypomniał ekspert. Zwrócił również uwagę na to, że producenci rolni, mogą stosować praktyki, które głównie związane są m.in. z następującymi ekoschematami: integrowana produkcja roślinna, rolnictwo węglowe, biologiczna ochrona roślin, obszary z roślinami miododajnymi, retencja wody na trwałych użytkach rolnych oraz rolnictwo ekologiczne. Omówił te ekoschematy - dylematy z nimi związane - w kontekście rzepaku.
Ekoschematy w uprawie rzepaku a przyszłość ochrony roślin
Ekoschemat integrowana produkcja roślin
Pomoc udzielana jest do prowadzenia w danym roku upraw zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin pod nadzorem podmiotów certyfikujących.
Pomoc przeznaczona jest dla gospodarstw, które będą posiadały w danym roku certyfikat krajowego systemu jakości - Integrowana Produkcja Roślin. Dodatkowo rolnik musi zachować, w danym roku kalendarzowym, wszystkie posiadane w gospodarstwie trwałe użytki zielone.
Ekspert zwrócił uwagę na to, że szacowana stawka roczna do eskochematu integrowana produkcja roślinna to: od minimum 214,72 euro/ha do maksymalnie 398,76 euro/ha. Powierzchnia dofinansowania to z kolei: od 24.500 do 29.800 ha/rok. Ogólna powierzchnia uprawy zgłoszona przez organizacje producentów roślin rolniczych to natomiast - ok. 5 mln ha (samego rzepaku tymczasem mamy ok. 1 mln ha). - Gdy więc było bardzo dużo chętnych do realizacji, to - niestety - te pieniądze by się bardzo rozrzedziły i zmniejszyły - uważał prelegent.
Ekoschemat biologiczna ochrona roślin
Celem tego ekoschematu jest ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin. Polega on na zastosowaniu zabiegu ochrony roślin wyłącznie z wykorzystaniem biologicznej ochrony roślin przy użyciu preparatów mikrobiologicznych zgodnie z etykietą danego środka.
Specjalista mówił też o ekoschemacie biologiczna ochrona roślin także w kontekcie rzepaku.
- Tutaj zastosowanie jest zdecydowanie większe. Ta płatność roczna wynosi 89,89 euro/ha. Natomiast mała jest powierzchnia, która zostałby odbjęta dopłatami - 5.000 ha/rok. Takie jest moje zdanie i takie jest zdanie autorów prezentacji - komentował prof. dr hab. Marek Korbas.
Podał także to, co proponują organizacje producentów rolniczych w ramach wspomnianego ekoschematu: płatność - 50% zakupu i stosowania metody biologicznej ochrony roślin; powierzchnia - ok. 1 mln ha. Ekspert wspomniał jednocześnie o tym, że jeśli chodzi o kwestię biologicznej ochrony rzepaku, sytuacja nie jest beznadziejna. Powstał bowiem organiczny fungicyd, który aplikuje się wyłącznie za pośrednictwem pszczół. Nazywa się on Vectorite. Zawiera taki mikroorganizm jak Clonostachys rosea (szczep CR-7) i został pozytywnie zaopiniowany przez EPA (Amerykańską Agencję Ochrony Środowiska) do stosowania w takich uprawach jak: truskawka, borówka, pomidory i słonecznik w ochronie przed: szarą pleśnią, zgnilizna twardzikową i zgnilizną owoców. Aplikowany jest w formie proszku przy wylocie z ula. - Planowana jest jego rejestracja w uprawie rzepaku - zaznaczał prof. dr hab. Marek Korbas. - Pilotażowe badania prowadzone są w Szwajcarii - dodał.
Ekoschemat z obszarami miododajnymi
Ekoschemat z obszarami miododajnymi (stawka dofinansowania - 269,21 euro/ha; powierzchnia - 3.000 ha/rok) - w niego, jak mówił specjalista, rzepak się niestety nie wpisuje. - W jego ramach powinna być wysiana mieszanka z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych - tłumaczył ekspert. W jego prezentacji padły też następujące słowa:
- Na tych obszarach będzie obowiązywał zakaz prowadzenia produkcji rolnej i ogrodniczej, w tym także wypasu i koszenia roślin miododajnych w okresie do 31 sierpnia, a także zakaz stosowania środków ochrony roślin. Specjalista podkreślił jednak, iż ma nadzieję, że wspomniany środek biologiczny, jeśli zostanie zarejestrowany, być może pozwoli na to, że rzepak do tego schematu z obszarami miododajnymi można będzie wpisać.
Retencja wody na trwałych użytkach rolnych
Szacowana stawka dla tego ekoschematu wynosi 63 euro/ha. Warunkiem uzyskania płatności w danym roku jest wystąpienie na trwałych użytkach zielonych zalania lub podtopienia, zdefiniowanego jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80%, w okresie między 1 maja, a 30 września, przez okres co najmniej 12 następujących po sobie dni.
Retencja wody na trwałych użytkach rolnych - ten ekoschemat, jak podkreślił prelegent, nie dotyczy uprawy rzepaku. - Tutaj jednak też rolnicy mogą wykorzystać sytuację, że niekiedy ich grunty orne przez jakiś czas są pokryte taflą wody - powiedział specjalista.
Ekoschemat rolnictwo ekologiczne
W prezentacji prof. dra hab. Marka Korbasa nie zabrakło także opisu eskoschematu dot. rolnictwa ekologicznego (wsparcie finansowe w zł/ha/rok: rośliny rolnicze - 1.571, rośliny paszowe na gruntach ornych 1.504, warzywa - 2.391, TUZ - 1043).
- Wydaje mi się, że rzepak będzie tu pasował - jako ta roślina modelowa, bowiem już pokazałem jeden ze środków, który może być stosowany przez pszczoły (jeśli oczywiście zostanie zarejestrowany w rzepaku - przyp.red.). Poza tym mamy kilka biopreparatów, które już teraz możemy stosować w rzepaku (chodzi głównie o fungicydy - przyp.red.) - mówił specjalista.
Zaznaczył jednocześnie: - Nie wiem jednak, czy całkowicie można byłoby ochronić rzepak, stosując jedynie metody biologiczne, ale - jeżeli dopuścimy do ekoschematu hybrydową ochronę roślin (z dużym udziałem metod biologicznych), to myślę, że rzepak także mógłby w ekoschemacie rolnictwo ekologiczne wystąpić.
Ekoschemat rolnictwo węglowe
Celem tej interwencji jest wparcie tych praktyk rolniczych, które zwiększają składowanie węgla w glebie, magazynują CO2 z atmosfery w roślinach i zmniejszają jego emisję. Ekoschemat Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi obejmuje aż 8 praktyk: ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt, międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe, opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia, zróżnicowana struktura upraw, wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji, wymieszanie , uproszczone systemy uprawy oraz wymieszanie słomy z glebą.
- Jego zasady są bardzo mądre i istotne dla ochrony i dla blokowania wytwarzania nadmiaru dwutlenku węgla - mówił ekspert.
Szacowana stawka dla tego ekoschematu jest tutaj inaczej niż w poprzednich ekoschematach liczona. Wysokość wsparcia odpowiada liczbie punktów przypisanych do danej praktyki (punktację znajdziemy na portalu wiescirolnicze.pl). Wartość 1 pkt wynosi ok. 100 zł.
Ekoschematy w produkcji rzepaku i innych roślin rolniczych - propozycje zmian
Naukowcy w prezentacji, którą przedstawił prof. dr hab. Marek Korbas, zapreznetowali propozycje zmian we wspomnianych eksoschematach. Wśród nich pojawiło się m.in. zwiększenie areału objętego dopłatami z tytułu realizacji ekoschematów właśnie; stworzenie i upowszechnienie listy środków biologicznych, upoważniających do uzyskania dopłat z tytułu ekoschematów oraz zachęcenie rolników do łączenia metod ochrony - chemicznych z biologicznymi - w których metoda biologiczna ogrywa znaczącą rolę.
Przyszłość ochrony roślin przed agrofagami wg Polskiego Planu Strategicznego oraz projektów rozporządzenia UE
Prof. dr hab. Marek Korbas zaznaczył, że trudno określić przyszłość ochrony roślin przed agrofagami - szkodnikami, chorobami, chwastami - głównie ze względu na to, że jest to problem związany z pieniędzmi - ekonomiką rolnictwa. Podkreślił jednak, że mimo wszystko dzięki realizacji ekoschematów pozwoli uzyskać możliwość korzystania z dopłat w ramach WPR.
- Ważne jest też to, że realizacja tych ekoschematów wpłynie na walkę z ociepleniem klimatu oraz w znaczny sposób przyczyni się do świadomości społecznej środowiska niezwiązanego z praktyką rolniczą - twierdził prelegent.
Zwrócił także uwagę na minusy ekoschematów. - Negatywną ich stroną może być pogorszenie zabezpieczenia upraw przed porażeniem przez organizmy chorobotwórcze i uszkodzenia powodowane przez szkodniki czy rośliny niepożądane - chwasty - uznał specjalista.
Czytaj także:
Odchwaszczanie zbóż wiosną - kiedy dokładnie?
*prof. dr hab. Marek Mrówczyński , dr inż. Przemysław Strażyńsk1, dr inż. Jakub Danielewicz1, dr hab. Roman Krawczyk, dr hab. Roman Kierzek, prof. IOR – PIB , dr hab. Kinga Matysiak, prof. IOR – PIB1 , dr hab. Paweł K. Bereś, prof. IOR – PIB , dr hab. Jacek Piszczek , dr hab. Joanna Zamojska , prof. dr hab. Paweł Węgorek
** materiał powstał na podst. prezentacji pt. “Przyszłość ochrony roślin rolniczych przed agrofagami według ekoschematów Polskiego Planu Strategicznego oraz projektów rozporządzeń Unii Europejskiej” z 63. Sesji Naukowej Instytutu Ochrony Roślin - PIB, dostępnej na YT IOR-PIB [dostęp: 9 marca 2023 r.]
*** w przypadku wszystkich stawek w poszczególnych ekoschematach należy pamiętać o zmiennym kursie euro, od którego zależy przeliczenie szacowanej wartości na złotówki
