Rozmowa z  producentem topinamburu Kasjanem Mikołajczykiem, który prowadzi plantację wspólnie z rodzicami Urszulą i Mirosławem Mikołajczykami w miejscowości Józefów (gmina Chocz).

Panie Kasjanie, prekursorem uprawy topinamburu w gospodarstwie był pana tata. Skąd zrodził się pomysł, aby zainteresować się tak mało popularną rośliną?

Topinambur jest obecny w naszym gospodarstwie od 35 lat, wtedy to 1ha posadził mój tata Mirosław Mikołajczyk. Miał służyć jako schronienie dla bażantów przed drapieżnikami, aby umożliwić wzrost liczebności tego gatunku. W czasach kiedy coraz bardziej popularny stawał się Internet, postanowiłem zamieścić ogłoszenia i zobaczyć, jaki będzie odzew rynku. Czy będzie ktoś chętny, żeby zakupić tę roślinę? Okazało się, że zgłosiło się kilku kontrahentów i tak wraz ze wzrostem ilości klientów powiększaliśmy areał upraw. Obecnie gospodarstwem zajmują się moi rodzice Urszula i Mirosław Mikołajczykowie oraz ja. 

Na jakiej powierzchni uprawia pan topinambur?

Obecnie topinambur w gospodarstwie uprawiany jest na kilkunastu hektarach.

Jak wygląda technologia uprawy?

Topinambur można sadzić jesienią lub wiosną.  Sadzenie jesienne powoduje, że roślina zyskuje od 20 do 30 dodatkowych dni wegetacyjnych, co przekłada się na zwiększone plonowanie. Większość nowych plantacji jest jednak zakładana na wiosnę z uwagi na to, że rolnicy boją się, że dziki przez okres zimowy mogłyby wszystko zjeść. Wiosną topinambur nie jest już tak atrakcyjnym pokarmem dla dzików, wtedy znacznie bardziej lubią kukurydzę. Topinambur można sadzić sadzarką kubełkowa, a następnie użyć pielnika mechanicznego, aby zlikwidować chwasty, które utrudniają wzrost rośliny. W maju topinambur zacienia już glebę. Jest znacznie większy niż pozostała część chwastów i powoduje, że wszystkie giną. Potrafi nawet oczyścić pole z perzu, a dobrze wiemy, jaki to jest częsty problem  rolników. Łodygi ścina się pod koniec października sieczkarnią. Gdy rozpoczyna się czas żniw topinamburu, można go zbierać kombajnem ziemniaczanym lub wykopać kopaczką elewatorową i zbierać ręcznie. Zbiór może trwać od października aż do maja. Wszystko jest uzależnione od pogody. Bardzo dobrą cechą tej rośliny jest to, że może zimować w gruncie i nie boi się ekstremalnych temperatur do -500C. Po zbiorach równamy pole agregatem uprawowym i formujemy redliny, gdyż topinambur sadzi się raz na całe życie. Plantacja sama odnawia  się z kłączy pozostałych w ziemi podobnie jak chrzan.

Czy jest to roślina prosta w uprawie, czy raczej wymagająca specjalnych warunków?  Dlaczego nazywa się ją żelazną rośliną?

Topinambur nie jest rośliną szczególnie wymagającą. Idealne do jego uprawy są gleby lekkie, które zawierają dużo próchnicy. Na glebach ciężkich  oraz kwaśnych nie powinno się uprawiać tej rośliny, gdyż słabo plonuje. Niektórzy nazywają ją żelazną rośliną, gdyż jest w stanie przetrwać długotrwałe okresy niedoboru wody oraz siarczyste mrozy. W warunkach polskich nie atakują go choroby.

Topinambur ma wiele cennych właściwości zdrowotnych, o których ludzie nie wiedzą. Interesują się nim natomiast firmy farmaceutyczne. Proszę powiedzieć dlaczego?

Topinambur posiada wiele właściwości prozdrowotnych. Wzmacnia odporność (na wirusy), ma funkcje immunostymulujące dla naszego organizmu, reguluje ciśnienie krwi. Obniża  poziom złego cholesterolu, zwiększa odporność na stres, spowalnia procesy starzenie się komórek. Redukuje także poziom cukru we krwi, powoduje wzrost mikroflory jelitowej. Wykazuje działania antynowotworowe (oczyszcza organizm z toksyn) oraz wspomaga metabolizm organizmu. Pod względem wpływu na zdrowie ziemniak nie może się z nim równać!

Jakie jest zastosowanie tej rośliny? 

Jest to bardzo wszechstronna roślina, jeśli chodzi o zastosowanie. Może służyć jako pasza dla bydła (kiszonki z łodyg), służy do wytwarzanie brykietu lub pelletu z łodyg. Produkuje się z niej inulinę dla diabetyków. W formie suszonej wykorzystuje się topinambur jako pokarm dla świnek morskich i szynszyli. Wykorzystuje się także jak podkład pod uprawę grzybów i do produkcji alkoholi. Jest naturalnym konserwantem w piekarnictwie. Można z niego robić także kawę.

Prowadzi pan produkcję ekologiczną czy konwencjonalną topinamburu? Która z nich jest łatwiejsza?

W naszym gospodarstwie topinambur jest prowadzony w uprawie ekologicznej od 10 lat. Wiąże się to z ograniczeniami  jeśli chodzi o możliwość stosowania nawozów. Jednak jakość produktów jest nieporównywalna z konwencjonalną. Co roku gospodarstwo przechodzi kontrolę jakości prowadzoną przez jednostkę certyfikującą. Na pewno konwencjonalna uprawa jest łatwiejsza. Daje większą możliwość, jeśli chodzi o stosowanie nawozów,  a co za tym idzie większy plon. Trzeba również powiedzieć, że rolnictwo ekologiczne wiąże się  jeszcze z  innymi ograniczeniami jeśli chodzi np. o transport towarów oraz obróbkę czy magazynowanie. Każdy etap musi być poddany procesowi certyfikacji. 

Kto jest  odbiorcą topinamburu?

Odbiorcami topinamburu są koła łowieckie, które tworzą pasy zaporowe dla zwierzyny, aby nie niszczyła upraw rolnikom. Są nimi także indywidualni rolnicy oraz miłośnicy przydomowych ogródków. Duży udział stanowią osoby, które są diabetykami i chcą zredukować dawkowanie insuliny. Mniejsze jest zainteresowane ze strony firm przetwórczych możliwe, że jest to spowodowane rosnącą konkurencyjną produkcją z innych państw.

Jakie jest zainteresowanie tymi produktami w Polsce, a jakie za granicą?

W Polsce jest mało popularnym warzywem. Niestety, mało osób zdaje sobie sprawę, że jest to tak zdrowe warzywo, które nie wiadomo czemu zostało zapomniane. Znacznie częściej gości na stołach oraz targowiskach w Niemczech oraz we Francji
Wiem, że wystąpił pan w telewizji w nagraniu o topinamburze. Jak to się stało, że „znalazł" się pan w programie i czy to nagranie wpłynęło pana zdaniem na większe zainteresowanie rośliną?

Zadzwoniła do mnie pani z redakcji Dzień Dobry TVN. Na początku myślałem, że ktoś sobie robi jakieś żarty i prosiłem o telefon o późniejszej porze, gdyż akurat byłem zajęty. Zdziwiłem się, bo Pani zadzwoniła i mówiąc, że to nie są żadne żarty i chcą nakręcić reportaż. Oczywiście zgodziłem się. Po realizacji programu telefon dzwonił non stop. Duże zainteresowanie trwało kilka miesięcy, później nastąpiło zmniejszenie zapotrzebowania bądź rynek się nasycił. Pomogło to na pewno trochę wypromować tę roślinę. Myślę, że tego typu programy powinny być znacznie częściej realizowane, wtedy potencjał tej rośliny byłby bardziej znany i w pełni wykorzystany. 

Czy w swoim dom pan i pańska rodzina zjadacie dużo topinamburu? Jeśli tak to w jakiej postaci?

W naszym domu topinambur spożywany jest w większości na surowo. Czasami zdarzy nam się przygotować zupę krem z dodatkiem groszku i marchewki oraz zrobić na patelni frytki z topinamburu. Najbardziej smakuje mi jednak topinambur z ogniska. Ma wtedy swój specyficzny smak.

Czytaj także:

Pracują na 1.500 ha. Ich gospodarstwo robi wrażenie [ZDJĘCIA i VIDEO]