Susza rolnicza. Znaczna utrata plonów. Aplikacja suszowa wadliwa

Źródło: Marcin Bartczak

Od początku tego roku mamy mniejsze opady. Wiosenne prace rozpoczęły się już przy niedoborze wody. Później nie było lepiej. W porównaniu do normy wieloletniej, suma opadów od początku 2022 roku jest niższa o blisko 20%. Inflacja, czyli rosnące koszty prowadzenia gospodarstwa i susza rolnicza są mocnym uderzeniem w ekonomikę wielkopolskich gospodarstw. Do tego działająca w kratkę "aplikacja suszowa". To jest trudny rok nie tylko dla wielkopolskiego rolnictwa.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Susza już od marca 

W tym roku brak opadów i susza dały o sobie znać już w marcu, kiedy to rozpoczęły się wiosenne prace polowe i zasiewy. Wiele roślin miało problemy ze wschodami, a i plantacje roślin ozimych z uwagi  na deficyt wody, nie mogły się prawidłowo rozwijać i pobierać składników pokarmowych. Zgodnie z przepisami wiosenne prace polowe mogły się rozpocząć dopiero po pierwszym marca, jednak wtedy już były widoczne niedobory wody.

Później nie było lepiej

Wszystkie uprawy na całym obszarze wielkopolski w mniejszym lub większym stopniu dotknęła susza. Przez sporą cześć  wiosny i lata wierzchnia warstwa gleby była bardzo przesuszona, a jej wilgotność wynosiła zaledwie 10-20%. Przyczyniły się tego zarówno wysokie temperatury jak i brak opadów w sezonie wegetacyjnym.

Opady poniżej normy wieloletniej

W trzeciej dekadzie kwietnia rozpoczął się trwający ponad 20 dni okres bezopadowy, co było przyczyną wystąpienia suszy atmosferycznej i w konsekwencji suszy rolniczej. Ponownie opady pojawiły się w ostatniej dekadzie maja, ale ich wysokość była poniżej normy miesięcznej (w lipcu niższa o 9,5%). Kolejne opady wystąpiły dopiero pod koniec lipca. Jednak w stosunku do normy wieloletniej, suma opadów od początku 2022 roku jest niższa o blisko 20%. Przy wysokich temperaturach powietrza, okresowo ekstremalnie wysokich, występowały warunki niesprzyjające poprawie wilgotności gleby.

Parowanie przekraczało normę opadów

Silniejsze opady, które miały miejsce na przełomie drugiej i trzeciej dekady sierpnia nie przyniosły znacznej poprawy ze względu panujące w tym okresie na fale upałów. Właśnie w sierpniu odnotowano największa utratę wilgoci przez podłoże. Na wielu obszarach kraju parowanie przekraczało miesięczną normę opadów. Skumulowany Klimatyczny Bilans Wodny był ujemny na blisko 80% powierzchni Polski. Najwyższe jego wartości, dochodzące do –100 mm, wystąpiły we wschodniej części kraju. Utrata zapasu wilgoci w tym rejonie stanowiła blisko 150% normy opadowej.

Wyższe od normy jedynie temperatury

Średnia obszarowa temperatura powietrza od czerwca do sierpnia wyniosła 19,3°C i była o 1,3°C wyższa od średniej wieloletniej wartości temperatury dla tego okresu. Minione lato należy zaliczyć do sezonów anomalnie ciepłych. Najcieplejszym regionem Polski było Podkarpacie – tam średnia obszarowa temperatura  wyniosła aż 20,1°C. Tak więc lato 2022 od 1951 roku było trzecim najcieplejszym latem. Od 1951 r. wzrost temperatury w sezonie letnim szacowany jest na nieco powyżej 2,16°C

Minione lato nalezy zaliczyć do suchych

Uśredniona suma opadu atmosferycznego latem w roku  2022 wyniosła w Polsce zaledwie 198,5 mm i była o 24,4 mm mniejsza od normy dla tego sezonu określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej minione lato należy zaliczyć do sezonów suchych, opady stanowiły 88,5% normy wieloletniej.

Znaczna utrata polonów

Tegoroczna susza miała wpływ na zbiory, jednak spadek plonów zbóż nie był tak bardzo drastyczny jak się początkowo zanosiło. Susza dotknęła przede wszystkim uprawy jare oraz te prowadzone na słabszych glebach, bez zastosowania nawożenia organicznego. Najlepiej przed suszą obronił się w tym roku rzepak, którego plonowanie nie odbiegało od  średnich wieloletnich, poza oczywiście słabszymi stanowiskami.

Najbardziej suszę odczuła kukurydza

Najbardziej suszę odczuły plantacje kukurydzy. Rośliny wykształciły małe kolby lub w ogóle, alb zupełnie uschły. Zbiory kukurydzy są niże nawet ok. ok. 60-80%. Spore straty ponieśli również rolnicy posiadający użytki zielone. Pierwszy pokos traw był uboższy w zbiory nawet o 30% niż zazwyczaj. W wielu miejscach województwa wielkopolskiego, na słabszych glebach, drugiego pokosu nie zebrano w ogóle, lub z dużym opóźnieniem. W dobrych warunkach wilgotnościowych, na niektórych stanowiskach zbiera się trzy pokosy trawy. Jednak w tym roku były słabe dwa.

Aplikacja suszowa nie działa poprawnie

Innym bardzo ważnym problemem związanym z suszą jest wadliwe działanie tzw. aplikacji suszowej, która mimo wielu zapewnień resortu rolnictwa nie wylicza rzeczywistych strat spowodowanych przez suszę. Mimo tego, iż według Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, aplikacja uwzględnia bardzo duże ilości danych pochodzących zarówno z pomiarów stacjonarnych jak i satelitarnych, nadal zdaniem rolników jak i naszym, jej obliczenia nie obrazują one faktycznego uszkodzenia plantacji i utraty plonów w wyniku suszy. Rolnicy kategorycznie żądają weryfikacji wyliczeń aplikacji i możliwości odwołania się od jej szacunków, lub możliwości weryfikacji uszkodzeń plantacji przez suszę np. przez rzeczoznawców.

Nowy termin dla wniosków suszowych - 15 listopada

Szczególne niezadowolenie rolników jest spowodowane tym, że aplikacja nadal nie działa, lub działa wadliwie – problemy z logowaniem, zawieszanie się aplikacji, wyrzucanie  już zalogowanych, nie zaciąganie danych z wniosku o płatności obszarowe. Kiedy termin składania wniosków o oszacowanie szkód spowodowanych przez suszę został wydłużony do końca października br. rolnicy mieli nadzieję, że uda się złożyć wniosek, jednak nadal nie można tego było zrobić.

Aktualnie wyznaczono termin do 15 listopada. Niezmiennie do wniosku należy dołączyć protokół szacowania strat w wyniku wystąpienia suszy, o który rolnicy muszą wnioskować przez aplikację suszową. Niestety, kolejny już raz rządowa aplikacja szwankuje, co zgłaszają rolnicy.

Wielkopolska Izba Rolnicza interweniowała

Z informacji pozyskanych przez Wielkopolską Izbę Rolniczą istnieją techniczne możliwości precyzyjnego szacowania szkód spowodowanych przez niedobory wody, na przykład za pomocą danych satelitarnych, które są już wykorzystywane między innymi w programach do  nawożenia precyzyjnego, określenia gatunku roślin, czy na potrzeby GUS przy szacowaniu plonów.

Mając na uwadze powyższe, Wielkopolska Izba Rolnicza interweniowała w tej sprawie co najmniej kilkukrotnie tylko w tym roku, jednak bez pozytywnego rezultatu. Co prawda termin składnia wniosków o oszacowanie skutków suszy został przedłużony do 31 października, jednak nadal są problemy z wydrukowaniem wyliczeń, czy z samym zalogowaniem się, dlatego też ponownie poprosiliśmy o wydłużenie terminu.

Wiele nieścisłości jest w rozporządzeniu Rady Ministrów dotyczącym pomocy dla rodzin, którym grozi utrata płynności finansowej w wyniku niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. Nie zrozumiałymi wydają się być zapisy dotyczące tego kto może się ubiegać o pomoc w wysokości 5  000 zł lub 10 000 zł, dlatego też Krajowa Rada Izb Rolniczych zwróciła się do MRiRW z prośbą o interpretację.

Brak odzewu z ministerstwa, rolnicy nadal dzwonią i pytają

Jak dowiedzieliśmy sie w rozmowie z Wielkopolską Izbą Rolniczą, ministetswo rolnictwa do dzisiaj nie zajęło stanowiska w sprawie. Rolnicy dzwonią i pytają Wielkopolską Izbę Rolniczą co mają zrobić, jeśli nie zdążą złożyć wniosku przez wadliwie lub w ogóle nie działającą aplikację. Niestety nie można na te pytania udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Co o tym sądzą nasi czytelnicy? Czekamy na Wasze komentarze.

Czy uda się wydłużyć termin do 30 listopada?

Zarząd KRIR apeluje o wydłużenie terminu składania wniosków o pomoc finansową dla gospodarstw, którym zagraża utrata płynności finansowej w związku z wystąpieniem w gospodarstwie rolnym w 2022 r. szkód spowodowanych niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi z 15 do co najmniej 30 listopada. Proces otrzymania protokołu, kalkulacji strat suszowych trwa, a jest to załącznik niezbędny do prawidłowego złożenia wniosku. Rolnicy są zajęci wykonywaniem prac polowych tj. zimowa orka, wywóz nawozów naturalnych, wapnowanie pól, siew. KRIR podkreśla, że istotne jest, aby pomoc ta przyznawana była dla gospodarstwa które doznało starty z powodu suszy oraz żeby nie wykluczała osób samotnych prowadzących gospodarstwa rolne.

Masz pytania lub wątpliwości dotyczące tego artykułu?

Napisz wiadomość: [email protected]

Artykuł ten został przygotowany na podstawie artykułu WIR, który możesz przeczytać tutaj

Czekamy na kontakt z Tobą, Twój głos jest dla nas ważny.

O pomocy suszowej przeczytasz również tutaj