Jak uprawiać szparagi?
Szparagi to zdrowe i niskokaloryczne warzywo. Jak uprawiać szparagi? Jaką wybrać odmianę? Czy można je sadzić w przydomowym warzywniaku?
Ryszard Sytnik przez 16 lat pracował jako ekonomista bankowiec. Porzucił tę prace dla... szparagów. - Dostałem w spadku po mojej ciotce gospodarstwo. Chciałem, by ono przynosiło dochody. Zaczynałem od owiec, ale potem zrodził się pomysł, by uprawiać szparagi. Miałem ziemię i to chciałem wykorzystać. Postawiłem na szparag zielony, który jest najbardziej rentowny. I faktycznie jest, ale wymaga bardzo dużo uwagi i jeszcze więcej ciężkiej pracy. Kiedy żona z dziećmi jechała nad morze, ja zostawałem w domu i pracowałem przy szparagach, bo gdybym wyjechał, to po powrocie nie poznałbym pola - opowiada Ryszard Sytnik.
Uprawę szparagów rozpoczął w 2000 roku. - Ludzie zatrzymywali się przy polu i mnie pytali, co tu rośnie? Jak im mówiłem, to byli zdziwieni, że szparag może być zielony, A kiedy pojechałem z nimi na targ, to pytali, co przywiozłem za kwiatki, bo moje szparagi wszystkie stały prosto, pięknymi główkami do góry - wspomina plantator. Po 15 latach uprawa stała się nieefektywna i trzeba ją zlikwidować. - Jeżeli 60% zbioru to szparagi gorszej jakości, a tylko 40% to klasa I, II i ekstra, to nie opłaca się utrzymywać plantacji - rachunek ekonomiczny bierze górę. W ubiegłym roku zlikwidowałem jedno pole, a w tym roku będę likwidować drugie i pozostaje mi pytanie, co dalej, bo przecież na tych samych gruntach nie można ponownie sadzić szparagów - mówi Ryszard Sytnik.
Od 5.00 na polu
Jak twierdzi plantator z Goliny Wielkiej (pow. rawicki), praca przy zbiorze szparagów to harówka już od godziny 5.00 - codziennie. Od końca kwietnia przez dwa miesiące. - Musimy wcześnie zaczynać, żeby zdążyć z nimi na giełdę. Zbyt jest na mojej głowie. Niestety, trzeba umieć zawalczyć o własną pozycję na rynku, bo nikt inny za nas tego nie zrobi. Do obejścia mamy w cztery osoby 1,65 hektara. Jeszcze rok temu pracowało nas 9 osób, ale z roku na rok jest coraz gorzej z ludźmi do pracy - ubolewa rolnik.
Po zerwaniu, szparagi trafiają na stół sortowniczy, gdzie są dokładnie myte pod ciśnienie przez specjalne szczotki, po czym są automatycznie przycinane bardzo ostrym nożem na długość 22 cm i sortowane na trzy klasy. - W tej chwili średnio zbieramy po kilkanaście skrzynek posortowanych szparagów dziennie. W pęczku nie może znaleźć się żaden brzydki ani krzywy. Zdarzają się tzw. „druty” - bardzo cienkie wypustki, trzeba je wyrzucić. Szparag musi być ładny i łatwo się łamać. Jestem nauczony porządnej roboty, a ludzie płacą za porządne szparagi - uważa Ryszard Sytnik. Jednocześnie tłumaczy, jak postępować ze szparagami. - Kiedy kupimy pęczek, trzeba go nożem od końca, od bielszych części naciskać. W miejscu, gdzie łatwo wejdzie nóż w warzywa - tam należy je przeciąć. Nie łamać, bo szkoda. W ten sposób po ugotowaniu nie będzie tu żadnych odpadów. Zaznaczam, że zielonych się nie obiera. Z całego szparaga najcenniejsza jest szyszka zwana też główką. Można je surowe zamrażać, by potem przez cały rok cieszyć się ich fantastycznym smakiem. Znakomicie wypłukują toksyny z organizmu - wyjaśnia plantator.
Ochrona szparagarni
Zaniedbanie ochrony roślin, szczególnie w pierwszych latach po założeniu plantacji, odbija się ujemnie na plonowaniu karp przez cały okres eksploatacji plantacji. - Najczęściej występujące szkodniki to trzep szparagówka zwana muchą szparagową, poskrzypki oraz mszyce, a choroby to: rdza szparagowa oraz szara pleśń. Szkodniki i choroby szparagów należy systematycznie zwalczać zgodnie z aktualnym programem ochrony warzyw - dodaje Jarosław Górski.
Jak założyć plantacje szparagów?
Założenie szparagarni o powierzchni 1 ha jest inwestycją wymagającą dużych nakładów pracy oraz dużych nakładów finansowych. Najpoważniejszym wydatkiem jest zakup karp. Biorąc jednak pod uwagę ponad 10-letni okres eksploatacji szparagarni, roczne obciążenie kosztami założenia plantacji nie jest wysokie. - Koszty założenia plantacji szparaga bielonego zwracają się całkowicie po drugim lub trzecim roku pełnego plonowania uprawy. Koszty założenia plantacji szparaga zielonego zwrócą się szybciej. Nie sypie się wałów, a zbiór jest łatwiejszy, tańszy i przebiega szybciej - wyjaśnia Jarosław Górski, główny specjalista ds. ogrodnictwa WODR w Poznaniu.
Plantacje szparaga należy zakładać tam, gdzie poziom wody gruntowej jest poniżej 1 metra. - Pole powinno być pozbawione chwastów trwałych, takich jak: perz, skrzyp czy ostrożeń. Najlepsze gleby pod uprawę szparagów bielonych to piaski gliniaste lekkie, lepsze gleby piaszczyste lub gleby gliniasto-piaszczyste. Z kolei szparag zielony może być uprawiany na glebach zwięźlejszych. Muszą one być szybko nagrzewające się i dobrze zatrzymujące wodę. Dobrym przedplonem dla szparaga są zboża lub ziemniaki wczesne - uważa Jarosław Górski. Pod taką plantację konieczne jest zastosowanie obornika w dawce 40-80 ton na 1 hektar. Musi on być przyorany pod koniec lata na średnią głębokość. - Można również zastosować nawożenie kompostem lub dwukrotnie w roku przyorać nawozy zielone. Przed jesienną orką należy wysiać nawozy fosforowe oraz na zaoraną glebę, również jesienią, część nawozów potasowych. Wiosną po włókowaniu wysiewa się ponownie nawozy fosforowe i potasowe - tłumaczy Jarosław Górski.
Karpy szparaga przeznaczone do zakładania plantacji powinny być jednoroczne, jednolite odmianowo, zdrowe, świeże, jędrne i wysadzone w możliwie najkrótszym czasie od chwili wykopania z rozsadnika. - Liczba karp potrzebna do obsadzenia 1 ha plantacji w uprawie na wypustki bielone wynosi od 15.000 do 18.500 sztuk. W uprawie na wypustki zielone, ze względu na większe zagęszczenie rzędów, liczba karp do obsadzenia 1 ha plantacji jest odpowiednio większa.
Szparagi sadzimy w pierwszej lub w drugiej dekadzie kwietnia albo wcześniej. Późniejsze sadzenie nie jest wskazane. Na starannie przygotowanym polu wyznacza się rzędy, przeważnie w kierunku północ - południe - wyjaśnia specjalista WODR.
Karpy sadzi się co 40 cm w rzędzie, na dnie wyoranych bruzd. Odległość między bruzdami to 150-180 cm od siebie. Odległość między rzędami na plantacji szparagów zielonych powinna być dostosowana do rozstawy kół ciągnika, a więc 125, 135 lub 150 cm. Na małych plantacjach nawet 80-100 cm. - Rośliny w rzędzie sadzi się w takiej samej odległości od siebie jak karpy szparagów bielonych. Głębokość sadzenia karp szparagów bielonych powinna być taka, aby ich wierzchołki znajdowały się na poziomie 20-25 cm poniżej stałej powierzchni pola. Karpy szparagów uprawianych na wypustki zielone, ponieważ nie usypuje się nad nimi wałów, sadzi się je często w bardziej zwięzłą glebę, wymagają płytszego sadzenia tzn. ich wierzchołki powinny znajdować się 10-15 cm poniżej stałej powierzchni pola - mówi Jarosław Górski.
Przy doborze odmian warto pamiętać, że dobra odmiana uprawiana na wypustki zielone nie powinna być zbyt wczesna, ze względu na występowanie przymrozków. - Powinna ona odznaczać się grubymi wypustkami, zachowującymi jak najdłużej zwartą główkę. W Krajowym Rejestrze Odmian obecnie nie ma typowych odmian przeznaczonych do uprawy na zbiór wypustek zielonych. Z powodzeniem jednak do tej technologii produkcji wykorzystać można powszechnie uprawiane odmiany jak: Franklim F1, Meisterschuss F1, Gijnlim F1 i Huchels Alpha F1 - zapewnia specjalista.
Na prawidłowo założonych i starannie pielęgnowanych, młodych plantacjach, zbiory wypustek rozpoczynamy w trzecim roku po posadzeniu karp. W pierwszym roku plonowania zbiera się szparagi przez 2-3 tygodnie. Na plantacjach czteroletnich i starszych zbiory szparagów rozpoczynają się w trzeciej dekadzie kwietnia i kończą około 20 czerwca.
Zbiór wypustek bielonych wraz z sortowaniem, pakowaniem i odstawą pochłania nawet 3.000 roboczogodzin na 1 ha, a zbiór wypustek zielonych - 800 roboczogodzin na 1 ha. - Zbiór szparagów zielonych jest łatwiejszy, gdyż wycina się widoczne nad ziemią wypustki. Wycina się je przeważnie zwykłym nożem 1-2 cm pod powierzchnią ziemi, wówczas, gdy osiągną długość 15-20 cm, jeśli jest bardzo ciepło, należy wycinać nieco krótsze wypustki, z jeszcze zwartą główką o niewidocznych pędach bocznych i zawiązkach kwiatów - tłumaczy Ryszard Sytnik. Zbiór zielonych wypustek przeprowadza się tylko raz dziennie, a bielonych dwa razy dziennie. - Najlepiej robić to wczesnym rankiem, ponieważ o tej porze wypustki są jeszcze jędrne i zaraz po zbiorze nie więdną - dodaje plantator.
Dochód z uprawy 1 ha szparagów zależy przede wszystkim od plonu i jakości produkowanych wypustek. Będzie wyższy, gdy uzyskamy wyższe od przeciętnych (4 tony z 1 ha) plony, a wyprodukowane wypustki będą wysokiej jakości i zostaną sprzedane odbiorcy za wyższą cenę.
