Jak sporządzić dobry kompost?

Źródło: fotolia.com

Nie ważne czy mamy gospodarstwo, czy ogródek działkowy, czy może dom na wsi. Każdy produkuje naturalne odpady, które można ponownie wykorzystać jako nawóz i zachować zasadę zamkniętego obiegu materii w środowisku.

Kompostowanie jest znane w rolnictwie od wieków. Kiedyś nie było dostępu do nawozów sztucznych i mikroorganizmów. Rolnicy musieli sobie radzić w inny sposób. Dziś jest to metoda ekologicznego wykorzystania odpadów, która, jak wszystko co naturalne, ma swoje zalety.

Kompost jest nawozem organicznym.

Powstaje z biomasy, więc jego główną zaletą jest to, że w przeciwieństwie do innych nawozów, nic nie kosztuje. Zwiędnięte odpady wytwarzają humus, który spulchnia glebę. W Polsce 60% gleb ma go za mało. Dzięki tej metodzie kilkadziesiąt procent mniej odpadów może trafić na wysypisko śmieci i będą one unicestwione pod względem sanitarno - epidemiologicznym.

Dzięki składnikom organicznym ulegnie poprawie przepuszczalność i napowietrzanie gleb ciężkich, takich jak gliny, a także przepływ wody i powietrza do korzeni roślin. W  glebach piaszczystych zatrzymają one wodę i dostarczą substancji odżywczych. Biomasa zwiększa aktywność korzystnych dla roślin organizmów glebowych. Najlepiej ten proces funkcjonuje w lesie, gdzie roczny cykl sam tworzy próchnicę ze zwiędniętych liści i odpadów organicznych. Wiosną drzewa czerpią wartości odżywcze z tego właśnie nawozu. Taki rodzaj dokarmiania roślin jest bezpieczny, ponieważ nie da się go nawieźć za dużo, a więc nie trzeba się bawić w dokładne odmierzanie (jak w przypadku środków chemicznych) i można używać go w nieograniczonych ilościach.

Czytaj także: Rezygnują z ziemnikaów 

Kompost może powstać praktycznie ze wszystkich odpadów organicznych pochodzących zarówno z ogrodu i pola (prace pielęgnacyjne typu pielenie, koszenie i cięcie), jak i z domu (obierki, odpady jedzeniowe). Kluczem do sukcesu i otrzymania bogatego w minerały kompostu jest zapewnienie optymalnych warunków dla procesu kompostowania, jak i dobór odpowiedniego składu biomasy. Powstaje on w niskich temperaturach przy udziale tlenu, dzięki bakteriom, pleśniom oraz pierścienicom (dżdżownicom).

Najważniejsze w budowie kompostu jest zapewnienie bogatego w składniki odżywcze miejsca, gdzie będą mogły rozwijać się mikoorganizmy.

Aby uzyskać jak najbardziej wartościowy nawóz, należy zachować odpowiednie proporcje składników - 70-80 % powinny stanowić odpady organiczne, 10 -20% nawozy bio i mineralne, a ok. 10% ziemia. Prawidłowy proces kompostowania odbywa się w odpowiednich warunkach, na które należy zwrócić uwagę.

Są to:

• wilgotność,
• temperatura,
• dostępność tlenu,
• skład chemiczny i mechaniczny odpadów,
• odczyn pH podłoża,
• udział azotu niezbędnego do rozwoju mikroorganizmów rozkładających celulozę.

Aby być pewnym, że proces gnilny pójdzie we właściwym kierunku można dodać bioaktywator, czyli gotowe bakterie, które poprowadzą proces w prawidłowym kierunku i przyspieszą pierwszą fazę. Kompostowanie jest procesem rozkładu tlenowego, więc potrzebny jest dostęp powietrza. Jeśli zabraknie go we wnętrzu kompostowanego materiału, nastąpi wówczas gnicie (proces rozkładu beztlenowego) i mogą wydzielać się nieprzyjemne zapachy, a nawóz może się zepsuć. W praktyce, w kompostownikach zachodzą oba procesy - najlepiej, gdy udział rozkładu tlenowego jest przeważający. W czasie kontroli procesu kompostowania do zwykłej praktyki należy ocena składu chemicznego oraz bilansowanie stosunku węgla do azotu i fosforu. Ważny jest również udział metali ciężkich w kompostach, który może dyskwalifikować ich przydatność do celów rolniczych.

Składowanie w gospodarstwach, w małych ilościach, może odbywać się w zamkniętych ekokompostownikach, wykonanych z plastiku.

Skonstruowanych tak, aby zapewnić możliwie najlepsze środowisko dla całorocznego rozkładu biomasy. Jest to proces dwufazowy - w pierwszym stopniu odpady kierowane są do biostabilizatora, powstaje tzw. kompost grzejny, który układa się w pryzmach, gdzie następuje drugi stopień technologiczny - stabilizacja kompostu. W pierwszej, tlenowej fazie fermentacji uwalniające się gazy nie stanowią problemu, nie wydobywa się uciążliwy zapach. W drugiej fazie natomiast przy niedoborze tlenu, zapach może być nieprzyjemny i intensywny.

Tanim sposobem, jednofazowym, (który jednak wychodzi z mody), jest budowa pryzmy z desek drewnianych lub po prostu usypywanie materiału na kopcu. W tych systemach nie trzeba wstępnie przygotowywać materiału, można natomiast go rozdrobnić.

Podczas kompostowania w warunkach naturalnych odpady układa się w pryzmy o przekroju poprzecznym w kształcie równoramiennego trapezu. Pryzmy wymiary są różne w zależności od przyjętej technologii unieszkodliwiana odpadów. W przypadku pryzm nie napowietrzanych powinny mieć one wymiary: wysokość od 1,5 do 2 m, szerokość podstawy 3-6 m szerokość górna od 1,5 do 2 m.

Na skalę przemysłową miejsca składowanie kompostu można zaprojektować w różny sposób, ale zawsze będzie potrzebny materiał, który będzie służył jako wyściełanie, przykrycie lub membrana.  

- Pomagamy stworzyć rolnikom kompostowniki na każdy wymiar. Tworzymy stelaż z konstrukcji stalowej, a na to nakładamy zgrzaną folię PCV. Całość tworzy odpowiednią kadź - mówi specjalista z frmy  Sako-Expo.

Nowoczesna produkcja kompostu jest dokładna i skomputeryzowana. 

- W naszej firmie pasteryzacja i przyrastanie kompostu odbywają się w tunelach. Kompost fazy I, II i III produkowany jest w unikatowej technologii zapewniającej najwyższą jakość produktu - mówi Piotr Michalak, specjalista do spraw PR w firmie Okechamp.

- Wszystkie surowce wykorzystywane do produkcji podłoża pochodzą z ekologicznie czystych terenów północno-zachodniej Polski. Każdy dostawca surowców jest monitorowany w zakresie prawidłowego używania środków ochrony roślin i innych środków używanych w procesie produkcji. Cały proces od momentu wstępnego mieszania surowców jest kontrolowany komputerowo, a jego przebieg jest rejestrowany. Faza I kompostu jest produkowana na zewnętrznych, napowietrzanych posadzkach i fermentacja kompostu odbywa się w sposób naturalny - tłumaczy specjalista.

- Nasza firma zajmuje się sporządzaniem kompostu, jako podstawy do produkcji pieczarek. Dlatego proces składa się z trzech faz. W ostatniej powstają grzybnie, czyli następuje pierwsza faza wzrostu grzybów. W rolnictwie natomiast można wykorzystać z wysoką efektywnością kompost popieczarkowy - dodaje Roman Frąk, członek zarządu firmy Okechamp. - Do największych zalet tego podłoża należą: wysoka zawartość substancji organicznych, zasobność w makro- i mikroskładniki, a także higieniczna postać. Można go stosować pod wszystkie rośliny.

Porady forumowiczów:

- Polecam wylanie do kompostu 2 razy w sezonie gnojowicy z pokrzywy. Napowietrzenie i wilgotność - to najważniejsze czynności ze strony ogrodnika dla uzyskania dobrego kompostu.

- Kompostu nie powinno się ubijać, bo zmniejsza się ilość powietrza w nim i może zacząć gnić.

- Każdy kompost bez wapnowania jest kwaśny, w czasie przesypywania pryzmy trzeba koniecznie dodać wapna lub dolomitu.

Sianie kompostu nie ma większego sensu, kompost najlepiej stosować mieszając go z ziemia w czasie kopania, frakcje które nie rozłożyły się w czasie kompostowania rozłożą się na grządce. Tam też są głodne dżdżownice.

- są dwa sposoby kompostowania: zimny i gorący, tzn: do 40o C i powyżej. Dodajesz obornik króliczy , a jest to nawóz gorący - fermentuje wydzielając dużo ciepła. W tej temperaturze ulega zniszczeniu wiele nasion, które już nie zagrożą tobie i Twojemu ogródkowi. Dlatego do kompostowania zimnego /i nie tylko/ zaleca się zbierać rośliny w początkowej fazie kwitnienia /najpóżniej/ , ażeby uniknąć problemów z dojrzewającymi nasionami.

- Należy robić kilka otworów rurką, może jakimś grubszym kijem tak,by powietrze mogło przedostać się do środka kompostowanego materiału, a najlepiej to podczas zakładania przekładać taki materiał pociętymi gałązkami, łodygami /bez nasion/ aby przewietrzanie mogło się odbywać bez zakłóceń.

- ja gnojowicę z mniszka lekarskiego stosuję przemiennie z gnojowicą z pokrzyw. Gnojowica z mniszka ma "przyjemniejszy" zapach. W zasadzie nie zbieram roślin mniszka na których wykształciły się już nasiona. Do mojej gnojowicy z mniszka zbieram całe rośliny, tz. część nadziemną liście i część podziemną - kłącza. Przygotowanie roślin mniszka do fermentacji identyczne jak w przypadku pokrzyw.

- Kompostownik należy umieścić w przewiewnym miejscu, gdzie będzie miał zapewniony dobry dostęp powietrza.

- Materiał w kompostowniku nie powinien być ubity, co więcej można powstający kompost przemieszać raz na 3 miesiące, na przykład widłami - da to bardzo dobre efekty.

- Optymalne warunki zapewniają zamknięte kompostowniki, ze względu na lepszą izolację termiczną materiału. Jeśli są wyposażone w system szczelin przewietrzających, to tlen bez przeszkód dociera do wnętrza kompostu.

- Umieszczenie w na środku pryzmy kompostowej rurki perforowanej, pozwala również na dotarcie dużej ilości tlenu do samego środka materiału.

- Kompost powinien być cały czas wilgotny, ale nie mokry. Jeśli weźmie się materiał do ręki i ściśnie go w dłoni, nie powinna z niego lecieć woda.

Co można kompostować:

• skoszona trawa
• Wyrwane chwasty
• Opadłe liście
• Rozdrobnione gałęzie
• Popiół z kominka i grilla
• Obierki warzyw i owoców 9oprócz cytrusów)
• Spady owocowe
• Muł i glony z oczka wodnego
• Podarta tektura i papier (tylko z drukiem czarno-białym)
• Fusy z kawy i herbaty
• Skorupki jajek
• torf
• Odchody zwierzęce (najlepiej królicze ptasie, obornik koński)

Nie wolno kompostować:

• Odpadów nieorganicznych (sztucznych)
• Liści drzew dotkniętych chorobami
• Soli i tłuszczów kuchennych
• Kłączy perzu
• Odpadów z gotowych potraw – mogą przyciągnąć szczury
• Pestki i chwasty z nasionami
• mięsa, ryb, kości
• roślin, trawy opryskanej herbicydami
• spalonego węgla i koksu
• żwirku dla kota, odchodów psich i kocich