Rośliny potrzebują fosforu
W większości polskich gleb brakuje przyswajalnych form fosforu. Niedobór tego pierwiastka uniemożliwia prawidłowy rozwój roślin w fazie generatywnej. Pojawiają się problemy z kwitnieniem, owocowaniem i wydawaniem nasion.
W glebie występuje zarówno fosfor organiczny, jak i mineralny. Wnosimy go wraz z nawozami naturalnymi, mineralnymi oraz przyorywanymi resztkami roślin. Jest pobierany przez rośliny głównie w formie H2PO4-, rzadziej jako HPO42-. Jego absorpcja odbywa się w strefie włośnikowej i może być utrudniona m.in. przez niską temperaturę. Obniżenie zawartości tego makroskładnika w glebie jest głównie wynikiem pobrania przez rośliny, tylko niewielka jego ilość jest wypłukiwana. Dodatnio na pobieranie fosforu wpływa: lekko kwaśny do obojętnego odczyn gleby (pH 5,5-7,2), temperatura 15-25°C, wilgotność, dostęp światła, życie mikrobiologiczne, obecność w roztworze jonów NH4+ i Mg2+ oraz substancji organicznej.
Na co wpływa?
Fosfor jest niezbędny do prawidłowego rozwoju, szczególnie generatywnego. Największe zapotrzebowanie na fosfor rośliny wykazują podczas intensywnego wzrostu, ale jeszcze przed osiągnięciem maksymalnej biomasy. Dzięki odpowiedniej zawartości tego pierwiastka rośliny wcześniej dojrzewają, a okres ich wegetacji ulega skróceniu, co może mieć znaczenie w przypadku uprawy poplonowej (zyskujemy wtedy kilka cennych dni). Oprócz tego wzrasta plon oraz jakość nasion. Niedobór fosforu ogólnego występuje rzadko, ponieważ jest to składnik wolno przemieszczający się w glebie. Przechodzi jednak w trudno dostępne dla roślin formy. W takim wypadku rośliny mogą reagować np. słabą zdolnością kiełkowania nasion, niedostatecznym rozwojem systemu korzeniowego ( zboża są podatniejsze na wyleganie) czy też zahamowaniem wzrostu. Zmiany morfologiczne wywołane zbyt niskim odżywieniem fosforem to nieregularny pokrój, cienkie, słabo rozgałęzione pędy oraz sztywne i małe liście. Dodatkowo starsze liście stają się ciemnozielone, a od brzegów blaszek liściowych i na łodygach pojawiają się fioletowe przebarwienia jako efekt kumulacji antocyjanów, nerwy jednak pozostają zielone. Organy generatywne są drobne (kwiaty) i jest ich mniej (owoce i nasiona). Odpowiednia ilość fosforu w glebie sprawia, że rośliny stają się odporniejsze na mróz, suszę i choroby infekcyjne, wykształcają bowiem silniejszy system korzeniowy zdolny do lepszego zaopatrzenia części nadziemnej. Fosfor nie jest składnikiem toksycznym dla roślin, ale zbyt duża jego zawartość może blokować pobieranie niektórych mikroskładników (żelazo, miedź, cynk).
Kiedy stosować nawozy fosforowe?
Z racji słabego przemieszczania w glebie nawozy fosforowe powinny być stosowane przedsiewnie, po to by dobrze zostały wymieszane z glebą. Można jest stosować zarówno jesienią jak i wiosną, jednak jak wyżej zaznaczono koniecznie przed siewem. Braku przyswajalnych form fosforu w czasie krzewienia ozimin nie zrekompensuje zastosowanie nawozu wiosną. Niedostateczny rozwój systemu korzeniowego będzie rzutował na cały okres wegetacji, w konsekwencji rośliny dadzą niższy plon ziarna. Pod zboża jare nawozy fosforowe można wysiać wiosną (np. superfosfaty), pamiętając o ich dobrym wymieszaniu z glebą.
|
Niektóre nawozy mineralne zawierające fosfor |
||||
|
Nazwa handlowa |
Zawartość czystego P (%) |
Zawartość P2O5 (%) |
Inne składniki pokarmowe |
Cechy nawozu |
|
Superfosfat prosty |
8,4 |
19 |
wapń, siarka |
granulowany |
|
Superfosfat prosty z borem (0,2%) |
8,4 – 8,8 |
19 - 20 |
wapń, siarka, bor |
granulowany |
|
Superfosfat magnezowy |
6,6 |
15 |
Magnez |
pylisty |
|
Superfosfat wzbogacony Ca |
17,6 |
40 |
wapń, siarka |
granulowany |
|
Mączka fosforytowa |
12,8 |
29 |
Wapń |
pylisty, zmielona skała fosforytowa, do upraw ekologicznych |
(źródło: Żywienie roślin ogrodniczych. Podstawy i perspektywy.) - zmienione
Uwstecznianie fosforu - retrogradacja
Fosfor bardzo wolno przemieszcza się w glebie, nie jest wypłukiwany. Proces uwsteczniania tego pierwiastka polega na przejściu form rozpuszczalnych w wodzie w związki nierozpuszczalne, które mają postać osadu. Oznacza to, że fosfor ogólny będzie obecny w glebie, ale brak będzie jego form przyswajalnych dla roślin. Jest to proces negatywny, które może zostać ograniczony poprzez rozkład substancji organicznej oraz działalność mikroorganizmów glebowych.
Rośliny wrażliwe na brak fosforu w glebie: zboża, pomidor, ogórek, sałata, kapustne, ziemniak, drzewa owocowe. (źródło: Żywienie roślin ogrodniczych. Podstawy i perspektywy. - zmienione)
Zawartość fosforu w warstwie ornej gleb Polski wynosi 0,01-0,3% P2O5. (źródło: Żywienie roślin ogrodniczych. Podstawy i perspektywy.)
