Facelia na kłopoty ze stanowiskiem
Czy stanowisko po facelii nadaje się do dalszej uprawy? Facelia błękitna i jej uprawa wciąż zyskują na popularności, głównie dlatego, że jest niemal idealną rośliną na międzyplon. Uprawa facelii na nasiona jest trudna, ryzykowna i dlatego rzadko spotykana. Ryszard Nowaczyk z Małej Górki opanował tę sztukę i zdradza kilka wskazówek na temat tego, jak uprawiać facelię. Z jego działalności korzyści mają także pszczelarze.
Pierwsza plantacja facelii w gospodarstwie Ryszarda Nowaczyka obejmowała zaledwie 4 ha. Po latach rolnik z Małej Górki (pow. wrzesiński) powiększył swoje uprawy rolnicze do sporych rozmiarów i jest jednym z większych plantatorów w regionie. - Z czasem, oprócz uprawy na poplon, zacząłem siać facelię z przeznaczeniem na nasiona. Na początku spore trudności sprawiało zwalczanie chwastów, ale z czasem znalazłem sposoby na to, aby sobie z nimi radzić. W tym roku mam 54 ha facelii z przeznaczeniem na nasiona — mówi Ryszard Nowaczyk.
Facelia — idealny poplon na słabe gleby
Uprawa facelii na nasiona nie przeszkadza, aby wykorzystywać ją w zmianowaniu — jako sposób na poprawę stanowiska, szczególnie na słabych glebach. - Facelia jest bardzo wdzięczną rośliną poplonową — ocenia Ryszard Nowaczyk. - Na początku jej wzrost jest wolniejszy, ale później rośnie szybko i nie ma dużych wymagań: jest zdecydowanie bardziej odporna na suszę w porównaniu z innymi roślinami, stosowanymi jako poplon.
Siew facelii można rozpocząć na początku lipca, jako poplon ścierniskowy po jęczmieniu ozimym lub rzepaku, do wypasu dla zwierząt lub także jako surowiec na kiszonkę. Facelia jest też dobrym przedplonem na stanowiskach, gdzie następne w zmianowaniu mają być np. rośliny okopowe. Cena nasion do uprawy w międzyplonie to ok. 11-12 zł za kg. - Zrobiłem kiedyś eksperyment i na plantacjach, gdzie planowałem buraki cukrowe, wysiałem facelię oraz gorczycę. Test wypadł zdecydowanie na korzyść facelii. Ziemia po facelii była bardziej pulchna oraz w mniejszym stopniu zachwaszczona. Facelia ma delikatne liście, ale jednak zdecydowanie bardziej niż gorczyca zacienia ziemię. Jeśli do gruntu nie dociera słońce, rozwija się mniej chwastów — dodaje rolnik z Małej Górki.
Facelia — efemerofit rodem z Kalifornii
Facelia jest rośliną jednoroczną, z rodziny ogórecznikowatych. Jest typowym efemerofitem, czyli gatunkiem, który dotarł do Polski przypadkowo. Ojczyzną facelii jest Kalifornia, czyli zachodnie wybrzeże USA.
Uprawę facelii na nasiona zaczyna się wcześnie, kiedy tylko puszczą mrozy i stopnieje śnieg, bo siew można wykonywać nawet wtedy, gdy temperatura spada jeszcze do minus 6°C, a kiełkowanie następuje już w temperaturze powyżej 4°C. W przypadku uprawy na nasiona konieczny jest selekcjonowany materiał siewny. Jego koszt to ok. 30 zł za kg, a wysiewa się ok. 7 kg na ha. - W zaleceniach są większe ilości, ale wiem z doświadczenia, że facelia wysiana zbyt gęsto wylega. Jeśli polegnie na początku kwitnienia, to plon jest niewielki — uściśla plantator.
Facelia błękitna — zwalczanie chwastów i zbiory
Facelia błękitna i jej uprawa wymaga zastosowania oprysków na chwasty. Wykonuje się go, kiedy rośliny mają ok. 5-10 cm. Najtrudniejsze do zwalczenia są: rzodkiew świrzepa, ostrożeń i chaber, a także chwastnica jednostronna. Stosuje się też standardowe nawożenie fosforowo-potasowe oraz 40 kg azotu w czystym składniku na ha.
Kiedy kwitnie facelia? Zakwita ona zazwyczaj pomiędzy 6 a 10 tygodniem id wysiewu. Natomiast nasiona facelii osiągają dojrzałość między 20 a 30 lipca, wtedy należy planować faceliowe żniwa, a przed zbiorem stosuje się desykację. - Zbiór facelii można wykonywać na dwa sposoby — młócenie kombajnem z pnia albo cięcie na pokosy i przejazd kombajnem z podbieraczem. W tym drugim przypadku istnieje ryzyko, że jeśli na pokosy popada deszcz, ziarno skiełkuje — wyjaśnia Ryszard Nowaczyk. - Koszyczki nasienne facelii są bardzo delikatne i podczas burzy, silnych wiatrów, nasiona osypują się. Ważne jest ustalenie odpowiedniego momentu na zakończenie wegetacji, bo nasiona facelii nie osiągają dojrzałości w równym czasie. Nie jest to łatwe, bo w dodatku plantacje facelii nie zawsze są wyrównane ze względu na warunki glebowe, a dodatkowo duże znaczenie podczas zbioru ma pogoda.
To już kwestia przypadku, a rolnik może kierować się jedynie wyczuciem. Sporo strat potrafi spowodować zbyt silny wiatr podczas zbiorów, który rozwieje lekkie nasiona. Po zbiorze nasiona facelii należy dosuszyć, ale nie jest to kłopotliwe. - Facelia schnie łatwo, chyba że została wymłócona zbyt mokra, czyli w granicach 20% wilgotności. Optymalna wilgotność to 14-15% - dodaje rolnik.
Uprawa facelii to opłacalność nie tylko finansowa
Po oczyszczeniu nasiona stają się towarem handlowym. Trafiają do firm skupowych z przeznaczeniem na eksport, dlatego wymagania jakościowe są wysokie. Plon nasion to 250-300 kg z hektara, a cena skupu ok. 10 zł za kg.
- Facelia to nie jest roślina, która daje duże zyski, uprawiana na nasiona. Jednak nie można patrzeć krótkowzrocznie poprzez pryzmat, tylko jednego roku i jedynie plonu nasion. Facelia nie ma u nas żadnej pokrewnej rośliny, jest najbardziej fitosanitarną z roślin — zaznacza Ryszard Nowaczyk. - Jej wartość trzeba mierzyć także miarą przyszłych zbiorów uprawy następnej w zmianowaniu. Stanowisko po facelii jest rewelacyjne, dlatego ma tak duże powodzenie jako roślina poplonowa, pod ziemniaki, buraki czy rzepak. Facelia wprowadza do gleby dużo resztek pożniwnych, ziemia jest bardzo pulchna, do tego stopnia, że po facelii nie ma potrzeby wykonywać orki, jedynie gruberowanie lub talerzowanie. Jedyny mankament to spora ilość samosiewów w przypadku zmianowania z pszenicą, ale nie wpływa to na plon. Przeciwnie, pszenica po facelii rośnie bardzo dobrze i można uzyskać dobry plon na słabej ziemi. Facelia jest bardzo dobrym sposobem na poprawę plonowania na słabych glebach.
Dla smakoszy miód faceliowy
Ogromną rolę w okresie kwitnienia facelii odgrywają pszczoły. Plantacje facelii to raj także dla trzmieli i motyli. Zadaniem owadów jest jak najbardziej intensywne zapylanie. Pszczoły wabione są przyjemnym zapachem, więc jest ich zawsze bardzo dużo i dzięki temu uzyskuje się wysokiej jakości plon. Swoje ule obok upraw facelii stawiają pszczelarze. W tym roku wokół upraw Ryszarda Nowaczyka stoi około stu uli, a właścicieli pasiek zainteresowanych współpracą wciąż przybywa. Dzięki takiej współpracy może powstać miód faceliowy, który ma niesamowite właściwości lecznicze. Między innymi obniża ciśnienie tętnicze, zapobiega stanom zapalnym i pomaga w leczeniu astmy oskrzelowej.
- Rola pszczół jest nie do przecenienia. Wystarczy kilka dni deszczu, kiedy pszczoły nie wylatują na plantacji i w koszyczkach nasiennych widać przerwę w wykształcaniu nasion, dlatego owady są tu niezastąpione. Dla mnie to dodatkowe zadowolenie, że pszczoły mają pożytek z moich upraw. Cieszy mnie też fakt, że wielu ludzi — także młodych — chce pracować przy pszczołach, że wręcz fascynują się tym fachem. Aż miło patrzeć — kończy rozmowę Ryszard Nowaczyk.
Bądź na bieżąco i przeglądaj nasze informacje rolnicze. Dowiesz się z nich wielu ciekawych rzeczy na temat rolnictwa i nie tylko.
