Duża część użytków rolnych w Polsce zagrożona erozją. Jak jej zapobiegać?
Erozja to niszczenie gleby polegające na usuwaniu cząstek glebowych przez wiatr lub wodę. Im intensywniejsza jest, tym większe prawdopodobieństwo, że będzie to skutkować odsłonięciem skał macierzystych znajdujących się w podłożu i zniszczeniem profilu glebowego, a to jest jednoznaczne z tym, że podłoże nie będzie już odpowiednie pod uprawy. Co istotne, erozja gleby nie jest zagrożeniem tylko dla samego miejsca, w którym proces się odbywa. Jeśli materiał glebowy zostanie przeniesiony do wód powierzchniowych, mogą one zostać zanieczyszczone nie tylko ziemią, lecz także środkami ochrony roślin.
Na czym polega erozja wietrzna?
Jednym z rodzajów erozji gleby jest erozja wietrzna. Wiatr zabiera glebę i materiał skalny, i przenosi go w inne miejsca. Burze piaskowe są coraz częstszym zjawiskiem występującym w czasie suszy. Co istotne, wywiewanie gleby rozpoczyna się już przy prędkości wiatru wynoszącej 3 metry na sekundę. Umiarkowana erozja ma miejsce, gdy prędkość wynosi 10 metrów na sekundę, a przy 20 metrach na sekundę erozja określana jest jako silna. Portal zpe.gov.pl informuje, że wiatr w ciągu godziny może przenieść nawet 3 tony materiału. Może on nie tylko niszczyć stan podłoża, lecz także rośliny – drobinki piasku, które niesie wiatr, uderzają w nie i powodują mikrouszkodzenia, które mogą sprawić, że będą one bardziej narażone na infekcje.
Czytaj też: To niesłusznie zapomniana roślina. Jest łatwa w uprawie i kwitnie wyjątkowo długo
Według danych zawartych na stronie Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu badania Instytutu Uprawy i Nawożenia Państwowego Instytutu Badawczego wykazały, że w Polsce około 28 proc. ogółu użytków rolnych jest zagrożone erozją wietrzną, w tym 10 proc. erozją średnią i 1 proc. erozją silną. Najbardziej zagrożona jest centralna i południowa część nizinnych terenów naszego kraju. Przeważają tam gleby piaszczyste, a jednocześnie lesistość jest niewielka, co może wzmagać działania wiatru na polach uprawnych. Uznaje się obecnie, że najbardziej na erozję wietrzną narażone są województwa: łódzkie, część kujawsko-pomorskiego, mazowieckie oraz wielkopolskie, a także północna część województwa warmińsko-mazurskiego, gdzie lokalnie występują miejsca, które zagrożone są erozją silną.
Erozja wietrzna występuje zazwyczaj tam, gdzie jest szczególnie sucho, choć nie jest to warunek konieczny, by proces miał miejsce. Może też pojawiać się w miejscach wilgotnych, jeśli gleba jest odsłonięta i nie ma na niej roślinności. Czynnikiem sprzyjającym jest na przykład przeprowadzone bronowanie lub okres po bezśnieżnej zimie.
Czym jest erozja wodna?
Innym typem erozji jest erozja wodna, podczas której wypłukiwane są warstwy próchnicy oraz minerałów z gleby. Powierzchniowa warstwa gleby może zostać szybko uszkodzona przez wodę, a im jej więcej i jest bardziej rwąca, tym większe prawdopodobieństwo, że warstwa ta zostanie całkowicie usunięta.
Na to, jakich zniszczeń może dokonać erozja wodna, składa się kilka czynników, między innymi wielkość opadów, nachylenie terenu i to, jak bardzo skały podłoża są podatne na zniszczenie. Im większe nachylenie i mała odporność skał, tym więcej nieodwracalnych zniszczeń. Zagrożeniem jest długi okres suszy, który sprawia, że ziemia jest zbita i sucha. Wówczas podczas intensywnych opadów ziemia nie może wchłonąć wody, która sieje zniszczenie.
Czytaj też: Zasiedzenie działki: Co to właściwie oznacza dla rolników i nie tylko?
Co wpływa na zagrożenie pola erozją gleby?
Działania człowieka mogą wpłynąć na to, że ryzyko erozji gleby będzie większe. Zagrożeniem jest między innymi ciągłe zwiększanie powierzchni pola, a jednocześnie niepozostawianie żadnych obszarów, które zatrzymałyby proces – na przykład miedzy, czyli nieuprawianego terenu między polami, który może być pokryty trawą, drzewami czy żywopłotami. Takie rośliny stanowią ochronę przed wiatrem czy wodą. Problemem jest również fakt przeznaczania pod uprawę ziemi, która ze względu na rodzaj gleby i ukształtowanie terenu powinna zostać zalesiona, lub też nadmierny wypas zwierząt na pastwiskach. Na ryzyko wystąpienia erozji może też wpłynąć nieprawidłowa uprawa gleb, używanie ciężkich maszyn w lekkich, wilgotnych glebach czy zbyt późny siew.
Czytaj też: Ta metoda uprawy ogórków zapewnia najszybsze plony. Jest prosta i tania
Jak zapobiegać erozji?
W przypadku erozji wietrznej ważne jest stosowanie ochrony przed wiatrem, którą mogą być po prostu rośliny – drzewa czy krzewy, które już rosną wśród pól, ale też takie, które rolnicy samodzielnie zasadzą. Jeśli jednak jest to niemożliwe, pomóc może odpowiednie ogrodzenie, na przykład murki czy płoty.
Istotne jest także to, by nie pozostawiać gleby samej sobie, bez żadnych upraw czy roślin. Kiedy więc kończy się uprawa roślin jarych, konieczne są poplony lub uprawy ozime. Jeśli jednak pole zostanie puste, należy rozważyć pozostawienie na nim liści lub słomy. W przypadku wysiewania na gruncie roślin poplonowych można nie orać go przed zimą, ponieważ ich pozostawienie również może zapobiegać zagrożeniu.
Rośliny są też niezastąpione w przypadku erozji wodnej – ich korzenie będą wchłaniały wodę i przytrzymywały glebę. Ponadto deszcz nie będzie spadał bezpośrednio na glebę, ale na znajdujące się na niej rośliny, co również nieco go zamortyzuje i może zmniejszyć straty.
Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności na swojej stronie zaleca również między innymi, by utrzymywać zadrzewienia, oczka wodne, tarasy i miedzę, budować zbiorniki małej retencji na dnach dolin, dobierać rośliny uprawne o silnym systemie korzeniowym, zagospodarować odłogi i ugory czy też stosować takie techniki uprawy, które poprawią strukturę i retencyjność gleby, uprawiać rośliny w poprzek stoku, nie mieszać gleby i dobrać właściwy sprzęt oraz ogumienie.
- Tagi:
