Szkody w uprawach. Jak je zabezpieczyć przed chronionymi gatunkami zwierząt?

Źródło: Adobe Stock

W przypadku zagrożenia wyrządzeniem szkód w uprawach przez gatunki chronione rolnicy są zobowiązani postępować zgodnie z wytycznymi Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Podstawową formą ochrony jest w tym przypadku zabezpieczenie upraw.

Zwierzęta objęte ochroną gatunkową. Co to oznacza?

Jak informuje Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, w stosunku do zwierząt objętych ochroną gatunkową obowiązuje szereg zakazów określonych w ustawie o ochronie przyrody, wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Należy do nich m.in. zakaz umyślnego zabijania, okaleczania, chwytania i przetrzymywania, a także płoszenia i niepokojenia dziko występujących zwierząt.

Zakaz umyślnego płoszenia i niepokojenia dotyczy gatunków takich jak żubr, bóbr, wilk, niedźwiedź, a w przypadku ptaków, głuszec, cietrzew, kulon, rybołów, gadożer, orlik grubodzioby, orzeł przedni, syczek, puszczyk mszarny. W przypadku innych gatunków ptaków obowiązuje zakaz umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych, lub w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących, lub zimujących.

Przed przystąpieniem do czynności płoszenia zwierząt gatunków objętych ochroną należy uzyskać zezwolenie regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Używanie urządzeń płoszących bez zezwolenia jest zagrożone karą aresztu lub grzywny.

Czytaj też: Jak wykorzystać śnieg w ogrodzie? Rośliny ci za to podziękują

Jak się zabezpieczyć przed szkodami wyrządzonymi przez ptaki chronione? 

Wytyczne Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska określają możliwe metody odstraszania zwierząt objętych ochroną gatunkową. W przypadku ptaków są to:

• metod akustyczne - wszelkiego rodzaju urządzenia emitujące dźwięki: urządzenia biosoniczne emitujące głosy drapieżników i/lub przestraszonych ptaków oraz urządzenia hukowe takie jak armatki gazowe

• montaż różnego rodzaju pasywnych odstraszaczy – klekoczących na wietrze metalowych puszek, migoczących pasków folii lub strachów na wróble na kijach ustawionych na polach uprawnych. Użycie tych środków nie wymaga zezwolenia

• przykrywanie upraw lub stawów hodowlanych siatkami ochronnymi, tworzącymi barierę mechaniczną. Zastosowanie tej metody nie wymaga uzyskania zezwolenia właściwego organu, ale należy pamiętać, że zabronione jest chwytanie i przetrzymywanie ptaków, jak również ich okaleczanie. Właściciel jest zobowiązany zadbać o to, żeby ten rodzaj zabezpieczenia był widoczny dla ptaków i sprawdzać, czy nie zaplątały się w nią. Za znęcanie się nad zwierzętami grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Ryzyko zaplątania się ptaków jest mniejsze, jeśli siatka ochronna jest naciągnięta i nie zwisa luźno, należy też wybierać sieci o możliwie małym oczku oraz możliwie grubym splocie, które będą bardziej widoczne dla ptaków

• zastosowanie ochrony biologicznej w postaci zatrudnienia sokolnika z ptakiem drapieżnym sprawdza się szczególnie w uprawach owocowych. Szpaki i inne owocożerne gatunki ptaków posiadają naturalny instynkt ucieczki przed drapieżnikiem. Na zastosowanie tej metody należy mieć zezwolenie, bądź musi je posiadać wykonujący usługę sokolnik

• w przypadku ptaków takich jak gęsi, mewy i kormorany może się sprawdzić stosowanie urządzeń emitujących skupioną wiązkę zielonego lasera, który powoduje u ptaków strach i natychmiastową ucieczkę. Wiązka lasera powinna być bezwarunkowo zawsze kierowana w dół

Czytaj też: Kret zimą w ogrodzie? Dzięki tym sposobom skutecznie się go pozbędziesz

Jak się zabezpieczyć przed szkodami wyrządzonymi przez zwierzęta chronione?

Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska informuje również, jak zabezpieczyć gospodarstwa przed innymi zwierzętami chronionymi:

• Żubry - skuteczną metodą ochrony upraw rolniczych przed szkodami powodowanymi przez żubry i inne zwierzęta kopytne jest ogradzanie pól pastuchem elektrycznym. Ogrodzenie wysokości 1-1,2 m tworzy się z 1 do 3 rzędów pastucha elektrycznego. Umocowany na kilku wysokościach jest zarazem skuteczny także w odniesieniu do innych zwierząt, np. dzików oraz dodatkowo z linki z paskami materiału założonej u góry. Dzięki oznakowaniu paskami tkaniny ogrodzenie jest lepiej widoczne dla zwierząt i szybciej przynosi oczekiwane rezultaty

• Wilki - najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia szkód wyrządzanych przez ten gatunek jest zabezpieczanie stad poprzez np. używanie psów pasterskich, fladr, ogrodzeń czy pastuchów elektrycznych 

• Niedźwiedzie - najskuteczniejszą metodą zapobiegania szkodom powodowanym przez niedźwiedzie jest używanie ogrodzeń elektrycznych wokół pasiek. Ogrodzenia konwencjonalne z siatki ogrodzeniowej, drutu czy drewna okazują się bezużyteczne. Pasieki mogą być też umieszczane na platformach o wysokości co najmniej 2 m, zbudowanych w sposób uniemożliwiających niedźwiedziom wspinanie się na platformę

Rekompensaty za szkody wyrządzone przez gatunki chronione

Za szkody wyrządzone przez żubry, wilki, rysie, niedźwiedzie i bobry odpowiada Skarb Państwa. Jak informuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska szacowania szkód, ustalania wysokości i wypłaty odszkodowania dokonuje regionalny dyrektor ochrony środowiska po otrzymaniu wniosku złożonego we właściwym terminie przez poszkodowanego rolnika. Wysokość odszkodowania zależy od rozmiaru wyrządzonej szkody.

Regulacji dotyczących odszkodowań za szkody wyrządzone przez ptaki objęte ochroną gatunkową jak dotąd nie ma. Problem ma rozwiązać ustawa o rekompensatach za szkody wyrządzone przez ptaki. Projekt wpłynął do Sejmu na początku 2024 roku. Jest na etapie rozpatrywania przez Komisję Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Czytaj także: Wyższe kary dla rolników od 2025. Czy wolno trzymać nawozy naturalne na gruncie?