Symbol szacunku i podziękowania dla zwierząt gospodarskich

Źródło: domsztukiludowej.pl/

Dzisiaj niedziela, a zatem nadszedł czas na kolejny artykuł z cyklu „Niedzieli z historią rolnictwa”. Ponieważ dzisiejszy dzień jest jednocześnie pierwszym dniem Świąt Bożego Narodzenia, przypominamy historię wigilijnego opłatka dla zwierząt.

Opłatek wigilijny jest znakiem miłości i przyjaźni, jest również symbolem pojednania i przebaczenia. Dziś dzielimy się nim głównie w gronie najbliższych członków rodziny a także przyjaciół. Czy ktoś jeszcze pamięta i pielęgnuje tradycję dzielenia się opłatkiem ze zwierzętami?

Chleb był pierwszym opłatkiem

Tradycja łamania się opłatkiem swoje korzenie ma w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Wtedy właśnie pierwsi chrześcijanie, spotykając się na wspólnych modlitwach, łamali się chlebem na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy. Prześladowania chrześcijan powodowały, że nie wszyscy mogli wziąć udział w takich spotkaniach, dlatego obecni na nich wyznawcy zabierali otrzymaną część chleba ze sobą do domu, by podzielić się ze swoimi najbliższymi. 

Zwierzęta w betlejemskim żłóbku

Niestety brak jest informacji, czy już wtedy chrześcijanie dzielili się chlebem ze swoimi zwierzętami. Z pewnością nie pomijali ich roli w chrześcijańskim życiu, chociażby ze względu na ważne miejsce zwierząt w betlejemskim żłóbku. Większość z nas potrafi bez problemu wymienić przedstawicieli braci mniejszych, którzy prawdopodobnie jako pierwsi powitali małego Jezusa. Były to: osioł, owca, baranek, bydlęta, być może jeszcze koń, gołąb, czy egzotyczny dla nas wielbłąd. 

Betlejemski osioł jest symbolem uporu, wytrwałości, cierpliwości, posłuszeństwa i pokory, a także pracowitości. Te cechy można odnieść do przyszłego postępowania Chrystusa, do Jego wytrwałości i uporu w wierze oraz posłuszeństwa i pokory wobec Ojca. Obok osiołka licznie repreznetowane były owce, które symbolizują łagodność, niewinność myśli oraz czystość dobrych serc.

Benedyktyni i pierwsza mgiełka

Wracając do historii opłatka - początkowo chrześcijanie używali do mszy świętej i podczas uczt religijnych zwykłego chleba. Jak podają różne źródła, forma pieczywa, która przypomina dzisiejszy opłatek, pojawiła się dopiero w X-XI wieku, kiedy to benedyktyni z klasztoru w Cluny (we Francji) zaczęli je wypiekać. Cienkie płatki chlebowe z przaśnego ciasta nazywano wtedy "nebula", a tłumacząc z języka łacińskiego na język polski możemy powiedzieć "mgiełka".

Zwyczaj dzielenia się opłatkiem

Nie można jednoznacznie określić, od kiedy i w jaki sposób utrwaliła się w Polsce tradycja dzielenia się opłatkiem w wigilijny dzień. Najstarsza wzmianka źródłowa o tej praktyce pochodzi z końca XVIII wieku. Wierzono wtedy, że opłatki miały zapewnić domowi dostatek, obfitość chleba, a okruch opłatka wrzucony do studni miał oczyszczać wodę i zapewnić ludziom zdrowie. Wtedy też znajdujemy pierwsze wzmianki o tym, że opłatkiem obdzielało się też gospodarskie zwierzęta. Uważano, że tak wielkiego święta powinny dostąpić wszystkie stworzenia. Opłatkiem dzielono się również symbolicznie z duszami zmarłych, składając opłatek na dodatkowym talerzu stawianym na wigilijnym stole.

Wigilijne okazywanie szacunku i podziękowania dla zwierząt

Inne źródła podają, że tradycja dzielenia się opłatkiem ze zwierzętami w wieczór wigilijny świąt Bożego Narodzenia sięga XVI wieku i pochodzi ze wsi polskich, w których towarzystwo koni, krów, owiec, świń i kur było powszechne i normalne. Zwierzęta wówczas traktowano nie tylko jako pokarm lub narzędzie pracy, ale też jako bliskich towarzyszy. Opłatek dla zwierząt hodowlanych darowany im przez gospodarza symbolizował szacunek i podziękowanie.

Kolorowy opłatek, nie bez znaczenia

Opłatek przeznaczony dla zwierząt nie był koloru białego. W literaturze można znaleźć kilka kolorów opłatków dla braci mniejszych, a dla niektórych ich barw przypisano symbolikę, i tak:

• czerwony opłatek - przeznaczony był dla konia, któremu miał dawać mu siłę i chronić przed złymi urokami;
• żółty opłatek - przypadał krowom a jego celem była ochrona przed chorobami;
• różowy opłatek – według różnych podań miał sprzyjać zwierzynie leśnej;
• zielony opłatek - przypisywany był zwierzętom roślinożernym.

Czy Ty dzielisz się opłatkiem ze swoimi zwierzętami w gospodarstwie?

Ty też możesz być redaktorem cyklu

O czym chciałbyś przeczytać w tym cyklu artykułów? A może chcesz podzielić się Twoimi wspomnieniami dawnego rolnictwa? Napisz wiadomość: [email protected]

Czy cykl artykułów „Niedziela z historią rolnictwa” zainteresował Cię?

Jeśli tak – skomentuj, polub – wyraź swoją opinię!