Funkcjonowanie Spółdzielni Energetycznych
Przepisy
Aktualizacja:
Źródło:
Polski rynek energetyczny ulega stopniowym zmianom. Coraz wyższe koszty produkcji oraz dystrybucji energii sprawiają, że rośnie zainteresowanie alternatywnymi sposobami jej wytwarzania. Nie ulega wątpliwości, że tym zmianom sprzyja dostępność nowoczesnych technologii, dzięki którym możemy produkować energię ze słońca, wiatru czy biomasy, jednocześnie uniezależniając się od dostaw energii od podmiotów zewnętrznych.
Spis treści:
Uwzględniając konieczność zapewnienia stabilności całego systemu elektroenergetycznego, niezbędne jest wprowadzanie takich rozwiązań, które zapewnią maksymalnie wysoki poziom autokonsumpcji wytwarzanej energii. Dobrym przykładem takiego rozwiązania są spółdzielnie energetyczne.
Spółdzielnia energetyczna to unikalny, dostosowany do potrzeb, podmiot o zasięgu lokalnym. Cechą charakterystyczną takiego zrzeszenia jest to, że zarządzają nim członkowie i to oni decydują o jego rozwoju.
W spółdzielni energetycznej członkowie mogą produkować energię (energię elektryczną, biogaz, biogaz rolniczy, biometan, czy ciepło) w instalacjach odnawialnego źródła energii, takich jak panele słoneczne, turbiny wiatrowe lub biogazownie rolnicze, a następnie dzielić się nią z pozostałymi członkami, którzy nie posiadają mocy wytwórczych. Sieć dystrybucyjna elektroenergetyczna lub gazowa, lub sieć ciepłownicza, do których przyłączone są instalacje wytwórców i odbiorców energii, będących członkami tej spółdzielni, pozwalają na obrót tą energią wewnątrz spółdzielni oraz jej magazynowanie, w przypadku nadwyżki.
Aby spółdzielnia mogła stać się spółdzielnią energetyczną, w pierwszej kolejności należy założyć spółdzielnię w rozumieniu Prawa spółdzielczego1) albo ustawy o spółdzielniach rolników2) i przeprowadzić stosowny proces jej rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).
Od tego momentu spółdzielnia nabywa osobowość prawną. Drugim krokiem jest zamieszczenie danych spółdzielni w wykazie spółdzielni energetycznych, prowadzonym przez Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
1) Ustawa z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2024 r. poz. 593);
2) Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników (Dz.U. z 2024, poz. 372);
O wpis do wykazu spółdzielni energetycznych może ubiegać się spółdzielnia, która:
- prowadzi działalność na obszarze gminy wiejskiej lub miejsko-wiejskiej lub na obszarze nie więcej niż 3 tego rodzaju gmin bezpośrednio sąsiadujących ze sobą,
- w przypadku gdy przedmiotem jej działalności jest wytwarzanie:
- energii elektrycznej, łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii nie przekracza 10 MW, a ich sprawność wytwarzania energii elektrycznej umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 70%3) potrzeb własnych spółdzielni energetycznej i jej członków,
- ciepła, łączna moc osiągalna cieplna nie przekracza 30 MW,
- biogazu lub biogazu rolniczego, roczna wydajność wszystkich instalacji nie przekracza 40 mln m3,
- biometanu, roczna wydajność wszystkich instalacji nie przekracza 20 mln m3.
3) do 31.12.2025 r. wymóg 70% został obniżony do 40%;
Ponadto, spółdzielnia energetyczna i jej członkowie powinni być przyłączeni do sieci jednego operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego lub sieci dystrybucyjnej gazowej lub ciepłowniczej, zaopatrujących w energię wytwórców i odbiorców będących członkami tej spółdzielni.
Podkreślenia wymaga również, że nie każdy członek spółdzielni zarejestrowanej w KRS musi być członkiem spółdzielni energetycznej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, członkiem spółdzielni energetycznej jest podmiot:
- którego instalacja jest przyłączona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej;
- do którego biogaz lub biogaz rolniczy, lub biometan, wytwarzane przez spółdzielnię energetyczną lub jej członków ze źródeł odnawialnych, są dostarczane w inny sposób niż za pośrednictwem sieci dystrybucyjnej gazowej.
PODSTAWOWE ETAPY TWORZENIA SPÓŁDZIELNI ENERGETYCZNEJ
I ETAP - REJESTRACJA SPÓŁDZIELNI W KRAJOWYM REJESTRZE SĄDOWYM
W celu założenia spółdzielni energetycznej należy:
- zebrać minimalną liczbę założycieli 1),2),
- uchwalić statut spółdzielni oraz dokonać wyboru jej organów,
- złożyć wniosek o rejestrację spółdzielni w KRS.
1) na podstawie ustawy - Prawo spółdzielcze, minimalna liczba założycieli wynosi co najmniej 10 osób fizycznych albo 3 osoby prawne, a w przypadku spółdzielni produkcji rolnej - liczba osób fizycznych nie może być mniejsza niż 5;
2) na podstawie ustawy o spółdzielniach rolników, minimalna liczba rolników wynosi 10.
II ETAP - ZAMIESZCZENIE DANYCH SPÓŁDZIELNI W WYKAZIE SPÓŁDZIELNI ENERGETYCZNYCH
Po uzyskaniu rejestracji w KRS, w celu zamieszczenia danych w wykazie spółdzielni energetycznych do KOWR należy złożyć wniosek o zamieszczenie danych w wykazie spółdzielni energetycznych1) wraz z oświadczeniem spółdzielni energetycznej1) oraz jej statutem.
1) dostępne są na stronie internetowej KOWR www.gov.pl/kowr
Członkowie Spółdzielni
źródło: KOWR
Z chwilą rejestracji w KOWR, spółdzielnia staje się spółdzielnią energetyczną w rozumieniu przepisów ustawy o odnawialnych źródłach energii4) i może korzystać z preferencji przewidzianych dla spółdzielni energetycznych.
Korzyści z funkcjonowania spółdzielni energetycznej
Spółdzielnia energetyczna wytwarzająca energię elektryczną rozlicza ją w tzw. systemie opustów. Dzięki niemu energia elektryczna, która w ciągu godziny nie zostanie zużyta przez spółdzielnię lub jej członków trafi do sieci elektroenergetycznej, gdzie będzie magazynowana przez 12 miesięcy. Tę energię członkowie spółdzielni będą mogli pobrać z sieci, gdy źródła OZE przestaną ją wytwarzać, a zapotrzebowanie na nią wzrośnie. Jednak ilość pobranej energii elektrycznej będzie stanowiła 60% ilości wprowadzonej do tej sieci. Pozostała część przejdzie na rzecz sprzedawcy energii.
Ponadto, spółdzielnia i jej członkowie są zwolnieni z ponoszenia części opłat, które wpływają na obniżenie kosztów pozyskiwania energii elektrycznej w ramach spółdzielni. Mowa tutaj m.in. o opłatach za dystrybucję, czy rozliczenie energii przez sprzedawcę energii. Od ilości energii elektrycznej wytworzonej i zużytej w spółdzielni energetycznej nie nalicza się i nie pobiera opłaty: OZE, mocowej czy kogeneracyjnej, a po spełnieniu określonych warunków (łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji OZE nie może przekraczać 1 MW), spółdzielnia może liczyć na zwolnienie z podatku akcyzowego.
Lokalizacja spółdzielni energetycznych
źródło: KOWR (wykaz spółdzielni wg stanu na dzień 21 sierpnia 2024 r.)
Aktualnie w wykazie zamieszczono dane 39 spółdzielni energetycznych, zrzeszających łącznie 127 członków. Działalność zarejestrowanych spółdzielni opiera się na wytwarzaniu energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii (instalacjach fotowoltaicznych), których łączna moc instalacji wynosi niespełna 7,1 MWe. Najwięcej spółdzielni energetycznych (wg siedziby) znajduje się na terenie województwa małopolskiego (8 spółdzielni), śląskiego (5 spółdzielni) i mazowieckiego (4 spółdzielnie).
Spółdzielnie energetyczne wpisane do wykazu są zobowiązane informować Dyrektora Generalnego KOWR o każdej zmianie danych zawartych we wniosku o zamieszczenie danych w wykazie spółdzielni energetycznych oraz o zawieszeniu lub zakończeniu prowadzenia działalności. Dodatkowo, są zobowiązane prowadzić dokumentację dotyczącą ilości wytworzonej i zużytej energii przez spółdzielnię energetyczną i jej członków oraz przekazywać Dyrektorowi Generalnemu KOWR sprawozdania roczne zawierające ww. dane.
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa od kilku lat podejmuje działania mające na celu rozpowszechnianie rzetelnej wiedzy na temat funkcjonowania spółdzielni energetycznych, a także korzyści wynikających z tego rozwiązania. W tym celu prowadzi kampanie informacyjno-promocyjne upowszechniające wiedzę z zakresu spółdzielni energetycznych.
W latach 2022 - 2023 KOWR zrealizował 20 warsztatów dotyczących zakładania i funkcjonowania spółdzielni energetycznych na terenach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, które były dedykowane przede wszystkim przedstawicielom gmin wiejskich i miejsko-wiejskich oraz osobom zainteresowanym założeniem takiej spółdzielni. Wszystkie warsztaty były bezpłatne. Wzięło w nich udział ponad 1 000 osób.
Zrealizował także 3 krótkie filmy animowane o spółdzielni energetycznych, w ramach których poruszono zagadnienia związane z zakładaniem spółdzielni energetycznej, korzyściami, jakie mogą one przynosić swoim członkom, a także rozliczeniami w ramach spółdzielni energetycznej. Przedmiotowe filmy zostały wyemitowane w mediach o zasięgu ogólnopolskim. Rozpowszechniono je również poprzez kanał KOWR na platformie YouTube, media społecznościowe, strony internetowe regionalnych serwisów informacyjnych oraz portale branżowe dotyczące w szczególności tematyki OZE i rynku energii.
Biorąc pod uwagę ogromne zainteresowanie szkoleniami zorganizowanymi przez KOWR, na przełomie września i października 2024 r. odbędą się kolejne 4 szkolenia (w formie webinariów). Każde szkolenie będzie obejmowało inny zakres zagadnień z zakresu funkcjonowania spółdzielni energetycznych. Szczegółowe informacje o ww. szkoleniach, w tym o ich terminach i zakresie merytorycznym, są udostępnione na stronie internetowej administrowanej przez KOWR www.energiazrolnictwa.pl.
4) Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. z 2023 r. poz. 1436, z późn. zm.).
