400 tys. ha z zakazem orki. Ministerstwo rolnictwa wyda wkrótce ważny dokument

Źródło: Adobe Stock

Przyznanie dopłat bezpośrednich ściśle powiązane jest ze spełnieniem przez rolników tzw. warunkowości, na które składają się wymogi podstawowe w zakresie zarządzania (SMR) oraz normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC). Niektóre z norm obowiązują od początku nowej perspektywy unijnej, a więc 2023 roku.

Zakaz orki na gruntach ornych i terenach zielonych

W przypadku normy GAEC 2 Ochrona terenów podmokłych i torfowisk zdecydowano, by zaczęła obowiązywać od 2025 roku. Dotyczy ona gruntów o łącznej powierzchni blisko 400 000 ha.

Dla rolników oznacza kolejne ograniczenia, takie jak zakaz orki, wydobywania torfu lub budowy nowych rowów i instalacji drenujących do odwadniania, odprowadzania wody z terenu - tłumaczy Kacper Bzura, ekspert z firmy doradczej Agraves.

W informacji przekazanej do naszej redakcji, ministerstwo rolnictwa wyjaśnia, że na wyznaczonych torfowiskach i obszarach podmokłych użytkowanych rolniczo, objętych normą GAEC 2, rolnicy zostali zobowiązani do przestrzegania wymogów określonych w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 7 marca 2025 r., które weszło w życie 15 marca. Zgodnie z zapisami tego rozporządzenia w przypadku, gdy torfowiska i obszary podmokłe stanowią:

a) trwałe użytki zielone:

• nie przekształca się ich i nie zaoruje, z wyłączeniem możliwości wykonania zabiegu renowacji z zastosowaniem płytkiej uprawy gleby i podsiewu nie częściej niż raz na 4 lata,
• nie wydobywa się z nich torfu;
• nie buduje się na nich i nie odnawia rowów i instalacji drenujących do odwadniania lub odprowadzania wody z terenu;

b) grunty orne:

• nie buduje się na nich i nie odnawia rowów i instalacji drenujących do odwadniania lub odprowadzania wody z terenu,
• nie zaoruje się ich, z wyłączeniem możliwości płytkiej uprawy gleby do głębokości 15 cm,
• nie wydobywa się z nich torfu.

Czytaj też:
Kampania przyjmowania wniosków o dopłaty w 2025 r. Jak łączyć ekoschematy?

Gdzie nie można orać pól?

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach opracował mapę z wizualizacją obszarów GAEC 2. Rolnik może zatem sprawdzić, czy nowa norma dotyczy także i jego działki. W zdecydowanej większości, bo w 90%, GAEC 2 obowiązuje na trwałych użytkach zielonych.

- 9,5% to są grunty orne i to nie jest wyłączenie tych gruntów z produkcji rolnej. Jest to oczywiście obszar objęty pewnymi ograniczeniami, takimi jak zakaz wydobywania torfu, czego i tak rolnicy nie robili. Jeśli chodzi o trwałe użytki zielone, raz na 4 lata możemy odnowić je, dokonać uprawy nie głębszej niż 15 cm. Jeśli chodzi o grunty orne, obowiązuje również uprawa do 15 cm - wyjaśnił nam Stefan Krajewski, wiceminister rolnictwa.

Zakaz budowy nowych rowów, ale co ze starymi?

Co istotne, w przypadku rowów na tych terenach, obowiązuje zakaz ich renowacji, odbudowy czy kopania nowych rowów. Wielu rolników zadaje sobie jednak pytanie, co z bieżącym utrzymaniem cieków wodnych? Czy i to jest zakazane?

Jak zapewnił Stefan Krajewski, rolnicy mogą dokonywać bieżącej konserwacji, a więc odmulania czy odkrzaczania rowów. Zapowiedział także, iż wkrótce dla rolników dostępna będzie ministerialna interpretację przepisów w zakresie normy GAEC 2, żeby „rolnicy mieli pewność, co mogą robić, czego nie”. Gospodarze mają nadzieję, że dokument opublikowany zostanie, zgodnie z zapowiedziami, w najbliższym czasie. Niektórzy z nich nadal nie wiedzą, w jaki sposób realizować nowe wytyczne, a spełnienie wymogów ściśle powiązane jest z przyznaniem dopłat. Nie chcieliby popełnić błędu, który kosztowałby ich w efekcie zwrotem płatności obszarowych. Czas jest w tym przypadku bardzo istotny, zwłaszcza że norma obowiązuje już od 15 marca. 

- W dużej mierze te obszary pokrywają się z obszarami Natury 2000. Rolnicy korzystali w poprzednich latach z działań rolno-środowiskowo-klimatycznych, ekstensywnego użytkowania w kontekście tych łąk czy pastwisk. Oczywiście to są nowe wyzwania, ale myślę, że tak, jak w wielu wcześniejszych schematach i interwencjach rolnicy sobie poradzili, tak samo poradzą sobie tutaj – dodał wiceszef resortu rolnictwa.

Dla tych, którzy muszą realizować GAEC 2 - ekoschemat: Retencjonowanie wody 

O wyjaśnienia w tej sprawie poprosiliśmy także Leszka Szymańskiego, zastępcę prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

- Na tych terenach rzeczywiście wymagana jest ściślejsza ochrona. Chciałbym uspokoić jednak rolników, że ponad 90% tych gruntów stanowią trwałe użytki zielone, więc w tym zakresie za dużo się nie zmieni. Natomiast troszeczkę zmieni się sytuacja na gruntach ornych. Dla rolników, którzy mają w swoim gospodarstwie tego rodzaju grunty, przewidziana jest dodatkowa płatność w ramach ekoschematu: Retencjonowanie wody. Na tych gruntach zatem będą mogli otrzymać dodatkową płatność, może nie wyrównującą, ale dodatkową, która zwiększy ich budżet – zaznaczył Leszek Szymański, zastępca prezesa ARiMR.

Czytaj też:
Zakaz orki i norma GAEC 2. Nie wszyscy rolnicy będą podlegać kontroli i sankcjom

Rolnik nie zgadza się z tym, ze jego działka objęta GAEC 2. Co wtedy?

Co w przypadku, gdy rolnik nie zgadza się z wyznaczonymi obszarami objętymi normą GAEC 2? Może do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zgłosić rozbieżność na etapie składania wniosku poprzez aplikację eWniosekPlus. Istnieje także możliwość złożenia odwołania od decyzji w sprawie przyznawanej pomocy. Istnieje dodatkowo możliwość wystąpienia do Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego (IUNG-PIB) o weryfikację wyznaczonych obszarów objętych normą GAEC 2.

- ARiMR będzie weryfikować wniosek rolnika na podstawie opinii uzyskanej z IUNG-PIB - odpowiada resort rolnictwa.