Ziemię zadłużonego rolnika może przejąć państwo. Nowość w przepisach

Źródło: Adobe Stock

O procedurze oraz nowościach w przepisach informuje na swojej stronie KOWR.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Przepisy o wsparciu państwa dla zadłużonych gospodarstw znajdują się w ustawie z dnia 9 listopada 2018 r. o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne. Wprowadza ona kilka rozwiązań dla rolników, którzy mają problem ze spłatą kredytów, leasingów itp. Jedno z nich, opisane w art. 7 tej ustawy, przewiduje, że Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR), na wniosek rolnika, może przejąć i spłacić jego długi. Warunkiem jest przepisanie Skarbowi Państwa ziemi rolnej należącej do zadłużonego gospodarstwa. Co do zasady nie chodzi tu o całe gospodarstwo, tylko o część, której wartość pokryje koszty związane ze spłatą zadłużenia. Rolnik, który przekaże w ten sposób ziemię rolną, nie musi rezygnować z jej uprawy. W umowie z KOWR-em może wskazać, że chce ją dzierżawić. W przyszłości może też skorzystać z pierwszeństwa do jej nabycia.
 
Prawo do skorzystania z wykupienia długów przez KOWR mają zarówno rolnicy indywidualni, jak i spółki, których działalność polega na zarządzaniu gospodarstwami rolnymi. Na przejęcie długów przez KOWR muszą się zgodzić wierzyciele. KOWR może przejąć wyłącznie długi powstałe w związku z działalnością rolniczą. Procedurze nie podlegają długi wobec instytucji publicznych, np. KRUS-u. Ośrodek może odmówić przejęcia długu, gdy jego wysokość przekracza wartość nieruchomości, jaką rolnik chce przekazać Skarbowi Państwa pomniejszonej o wysokości sumy hipoteki ustanowionej na tej nieruchomości. W uzasadnionych przypadkach KOWR może odmówić przejęcia długu (w szczególności w przypadku obciążenia nieruchomości służebnościami). 

Czytaj też: Na gruntach KOWR zbudują tysiące wiatraków? Podpisano ważne porozumienie

Zmiana od sierpnia 2025: złożenie wniosku do KOWR-u zawiesza postępowanie egzekucyjne 

25 lipca br. przyjęta została nowelizacja ustawy o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne. Do art. 7 dodano ustęp 6a, na mocy którego złożenie przez rolnika wniosku do KOWR-u o przejęcie długu zawiesza postępowanie egzekucyjne dotyczące tego długu – aż do momentu rozpatrzenia wniosku. Trzeba jednak wiedzieć, że kolejne wnioski dotyczące tego samego długu nie wywołują już zawieszenia – liczy się tylko pierwszy skuteczny wniosek. Jak wyjaśnia KOWR, przepis dodany w lipcowej nowelizacji ma także zastosowanie do wniosków złożonych i nierozpatrzonych przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. przed 18 sierpnia 2025 r. W tym przypadku zawieszenie postępowania egzekucyjnego nastąpiło z dniem 18 sierpnia. 

Czytaj też:
„Nie wyobrażam sobie życia bez działki”. Stracą ROD w Warszawie

Wniosek o przejęcie długu przez KOWR musi zwierać operat szacunkowy  

Procedura przejęcia długu przez KOWR rozpoczyna się na wniosek podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne. Do wniosku rolnik/spółka prowadząca gospodarstwo musi dołączyć szereg załączników, w tym operat szacunkowy określający wartość nieruchomości rolnej, którą chce przekazać Skarbowi Państwa w zamian za przejęcie długu. Operat powinien być sporządzony nie wcześniej niż na 3 miesiące przed datą złożenia do KOWR-u. Wnioskodawca wykonuje operat na własny koszt. 

Dzięki zmianom, które weszły w życie w sierpniu br., już samo złożenie wniosku do KOWR-u zawiesza postępowania egzekucyjne wobec rolnika. Trzeba jednak pamiętać, że to rolnik musi powiadomić organ egzekucyjny o tym, że złożył wniosek. Dlaczego KOWR nie może sam poinformować organu egzekucyjnego? „KOWR obowiązują zarówno przepisy o RODO, jak i przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w zakresie tajemnicy przedsiębiorstwa” – wyjaśnia ośrodek. Ograniczają one możliwość przekazywania danych dotyczących rolnika/spółki zarządzającej gospodarstwem rolnym osobom trzecim. Z chwilą złożenia wniosku, KOWR wydaje „Informację o złożeniu wniosku o przejęcie długu” wraz z kopią wniosku, opatrzone datą wpływu do KOWR. Te dokumenty należy przekazać organowi egzekucyjnemu. 

Czytaj też:
Ministerstwo wydało nowe zalecenia. Uwzględniono uproszczenia dla rolników

Umowa o przejęciu długu – co powinno się w niej znaleźć?  

W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku oddział terenowy KOWR wzywa rolnika/wnioskodawcę do zawarcia umowy przejęcia długu. Muszą się w niej znaleźć zapisy dotyczące: 
1) wskazania wierzycieli, którzy mają zostać zaspokojeni przez KOWR w wyniku realizacji umowy,
2) wskazania kwoty długu, przejmowanego przez KOWR, wg stanu zadłużenia na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku o przejęcie długu,
3) wskazania nieruchomości rolnej, której własność, w wyniku zastosowania całej procedury, ma zostać przeniesiona do Skarbu Państwa; w umowie określona jest również jej wartość. 

Zgoda wierzycieli na przejęcie długu przez KOWR i podpisanie umowy notarialnej 

Po podpisaniu z KOWR-em umowy o przejęciu długu rolnik musi w ciągu 30 dni przedstawić zgodę wierzycieli na przejęcie długu. Od momentu złożenia tej zgody, w ciągu następnych 30 dni, zawierana jest druga umowa między rolnikiem a KOWR-em. Tym razem jest to umowa przenosząca własność nieruchomości wskazanej w pierwszej umowie na rzecz Skarbu Państwa. Umowa zawierana jest w formie aktu notarialnego (pod rygorem nieważności). 

Czytaj też: Długi rolników są ogromne. Największa kwota może szokować

Rolnik może wydzierżawić grunt przekazany Skarbowi Państwa 

Po przeniesieniu własności nieruchomości rolnej na Skarb Państwa dotychczasowy właściciel może skorzystać z prawa pierwszeństwa do dzierżawy tej nieruchomości (umowa dzierżawy zawierana jest na podstawie wcześniejszych ustaleń między rolnikiem a KOWR-em). W umowie mogą też znaleźć się zapisy dające możliwość dokończenia prac polowych, zebrania plonów itp. 

W przypadku nieskorzystania przez dotychczasowego właściciela nieruchomości z prawa pierwszeństwa dzierżawy – KOWR ogłasza przetarg ograniczony na dzierżawę skierowany do rolników indywidualnych. W ogłoszeniu musi jednak zastrzec, że nieruchomość nie może zostać zbyta przed upływem 20 lat od dnia przeniesienia jej własności (z wyłączeniem zbycia na rzecz dotychczasowego właściciela na jego wniosek). Umowa dzierżawy zawierana jest na okres 20 lat. 

Czytaj też:
Ważna informacja dla właścicieli. Od 2026 już tego na działce nie postawisz

Spłacenie długów rolnika przez KOWR 

KOWR spłaca długi przejęte od rolnika w wysokości proporcjonalnej do wartości przekazanej nieruchomości rolnej. W rozliczeniach nie uwzględnia się wartości podatku od towarów i usług (VAT-u). Jak czytamy w materiałach informacyjnych KOWR, spłata następuje „bez zbędnej zwłoki”, nie później niż w ciągu 14 dni od daty zawarcia umowy o przeniesieniu własności nieruchomości.  

Kiedy rolnik może odkupić ziemię przekazaną Skarbowi Państwa? 

Przepisy przewidują, że oprócz pierwszeństwa przy dzierżawie nieruchomości, jej były właściciel ma również prawo do dzierżawy z zapewnieniem prawa kupna najpóźniej z upływem okresu, na jaki została zawarta umowa dzierżawy. Po upływie co najmniej pięciu lat od przekazania nieruchomości Skarbowi Państwa rolnik ma również prawo ją wykupić. Przypomnijmy też, że przez 20 lat KOWR nie może sprzedać ziemi innemu podmiotowi niż były właściciel. 

Czytaj też: „Nie mogłem patrzeć”. Rolnicy wstrząśnięci ogromnymi stratami plonów