Renta z KRUS w całości to wyzwanie. W tych sytuacjach rolnik dostanie mniej

Źródło: Fotolia.com

Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przyznawana jest na stałe (renta stała) lub na określony czas (renta okresowa). Otrzymują ją osoby, które:

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

• są trwale lub okresowo całkowicie niezdolne do pracy w gospodarstwie rolnym (co musi stwierdzić lekarz-rzeczoznawca KRUS lub komisja lekarska);
• mają odpowiedni staż ubezpieczeniowy (czyli okres, w którym byli ubezpieczeni; długość tego okresu uzależniona jest od wieku osoby ubezpieczonej);
• ich całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. 

Warto pamiętać, że nie we wszystkich przypadkach konieczne jest spełnienie wszystkich trzech warunków. Istnieje sporo wyjątków związanych np. z posiadaniem długiego stażu ubezpieczeniowego lub sytuacją, w której niezdolność do pracy powstała w związku z wypadkiem przy pracy rolniczej lub rolniczą chorobą zawodową. 

Czytaj też: Rolnicy zagrożeni przez politykę supermarketów? Badanie nie zostawia wątpliwości

Czym jest część uzupełniająca renty rolniczej? Jaki jest jej udział w całej rencie? 

Renty rolnicze, podobnie jak emerytury, składają się z części składkowej i z części uzupełniającej. Wysokość części składkowej powiązana jest ze stażem pracy rolnika, czyli z liczbą lat opłacania składek na ubezpieczenie. Z kolei część uzupełniająca ma bardziej stały charakter - staż ma zdecydowanie mniejszy wpływ na jej wysokość. Budowa systemu ubezpieczeń rolników oraz sposób wyliczania części składkowej i części uzupełniającej decydują o tym, że część uzupełniająca renty jest zdecydowania wyższa od części składkowej (mowa o proporcjach typu 20 proc. część składkowa, 80 proc. część uzupełniająca). Im niższy staż, tym udział części uzupełniającej w całej rencie jest bardziej znaczący. W przypadku przyznania rolnikowi renty rolniczej wypłata części składkowej nie podlega zawieszeniu – niezależnie od okoliczności. Zawieszeniu może podlegać część uzupełniająca.

Zawieszenie części renty rolniczej a zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej 

Sam fakt przyznania renty rolniczej nie oznacza, że KRUS zacznie ją automatycznie wypłacać w pełnej wysokości. Już na etapie składania wniosku rolnik musi zadeklarować zaprzestanie (lub nie) prowadzenia działalności rolniczej. Jeżeli zadeklaruje, że zaprzestał prowadzenia tej działalności, powinien dołączyć do wniosku dokumenty potwierdzające ten fakt. Ogólna zasada jest taka, że jeśli osoba, której przyznano prawo do renty, nie zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej, nie otrzyma części uzupełniającej świadczenia. Jej wypłata zostanie zawieszona. Od tej reguły istnieje jednak kilka istotnych wyjątków. 

Czytaj też:
Ten dodatek można pobierać do emerytury z KRUS. Niewiele osób o nim wie

Czym według przepisów jest „zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej”?  

Kwestiom zawieszania części uzupełniającej renty rolniczej związanym z zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej poświęcony jest art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Znajdziemy w nim również opis tego, czym jest „zawieszenie prowadzenia działalności rolniczej”. Art. 28 ust. 4 wskazuje, że „rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego”. 

Nie uwzględnia się w tym:   

Oznacza to, że rolnik-rencista spełni kryterium „zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej”, jeśli przekaże ziemię w dzierżawę (ale nie każda dzierżawa się kwalifikuje). By otrzymać rentę uzupełniającą rolnik nie musi się również wyzbywać gruntów wyłączonych z produkcji rolnej czy gruntów, których własność lub współwłasność nie jest ustalona dokumentami urzędowymi (rolnik nie może jednak być ich posiadaczem). KRUS nie zawiesi również renty uzupełniającej rolnikowi-renciście, który po przyznaniu prawa do renty wejdzie w związek małżeński z osobą posiadającą gospodarstwo rolne. 

Zaprzestanie działalności rolniczej jako warunek otrzymania całej renty – wyjątki od reguły 

Jak już wspominaliśmy, w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników przewidziane są scenariusze, w ramach których rolnik otrzyma całość lub część (50 proc. lub 75 proc.) części uzupełniającej renty rolniczej, mimo że nie spełni kryteriów zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej. Obejmują one sytuacje dosyć często zdarzające się na wsi (takie jak na przykład prowadzenia gospodarstwa rolnego z małżonkiem, który również objęty jest obowiązkowym ubezpieczeniem w KRUS-ie).

Inne wyjątki dotyczą sytuacji, w której rolnik w trakcie pobierania renty np. odziedziczy ziemię lub z przyczyn od niego niezależnych wygaśnie umowa dzierżawy należących do niego gruntów. W takich okolicznościach renta przez rok jest nadal wypłacana w całości. 

Czytaj też:
Emerytura z KRUS kontra świadczenie z ZUS. Rolnicy nie mają się z czego cieszyć

Renta rolnicza wypłacana całości dzięki temu, że małżonek jest ubezpieczony w KRUS 

Wymóg zaprzestania działalności rolniczej jako warunek otrzymania części uzupełniającej renty stanowi dla wielu osób istotną barierę. W praktyce może oznaczać na przykład konieczność oddania gospodarstwa w dzierżawę czy nawet sprzedania go. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy (art. 28 ust. 11). To ścieżka przewidziana dla rolników prowadzących gospodarstwo z żoną/mężem. By móc z niej skorzystać małżonek osoby przechodzącej na rentę musi podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu w KRUS (musi być ubezpieczona z mocy ustawy) – to kluczowy warunek. Nie może na przykład podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu z tytułu umowy o pracę czy z powodu prowadzenia działalności gospodarczej. Problem może pojawić się też wtedy, gdy małżonek rolnika zechce np. przejść na emeryturę.  

Kiedy można otrzymać 75 proc. części uzupełniającej renty rolniczej?  

Zgodnie z art. 28 ust. 7 ustawy o ubezpieczeniu rencista może otrzymać 75 proc. części uzupełniającej renty rolniczej, nawet jeśli nie spełnia kryteriów zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej. Może do tego dojść jeżeli:   

• rencista nie zawarł umowy (np. darowizny) z następcą i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego co najmniej po cenie odpowiadającej ich oszacowaniu według przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa albo:
• trwają czynności zmierzające do wywłaszczenia tych nieruchomości, ich wykupu na cel uzasadniający wywłaszczenie albo do trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, lub
• nieruchomości te są położone w strefie ochronnej lub na innym obszarze specjalnym, utworzonym na podstawie odrębnych przepisów w związku z wprowadzeniem ograniczeń w użytkowaniu gruntów rolnych albo w celach ochronnych. 

Kiedy KRUS zawiesi tylko połowę części uzupełniającej renty rolniczej? 

Część uzupełniająca renty rolniczej jest wypłacana w połowie (bez konieczności zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej) jeżeli: 

• rencista stał się całkowicie niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy rolniczej albo rolniczej choroby zawodowej; jednak jeśli po upływie dwóch lat od wypadku lub od zachorowania rolnik nie zaprzestanie prowadzenia działalności (lub nie zajdą inne okoliczności pozwalające na wypłatę części uzupełniającej renty), renta uzupełniająca zostanie zawieszona w całości; 
• rolnikowi przyznano okresową rentę rolniczą na nie dłużej niż dwa lata.

Czytaj też: Albo ziemia, albo pełna renta KRUS. Czy będą zmiany w kontrowersyjnych przepisach?

Rok otrzymywania renty w całości mimo prowadzenia działalności rolniczej 

Wypłata części uzupełniającej renty rolniczej nie ulegnie zawieszeniu przez okres jednego roku, gdy rencista podejmie działalność rolniczą na gruntach:

• nabytych w drodze dziedziczenia lub
• uprzednio wydzierżawionych co najmniej na 10 lat w przypadku rent stałych, a w przypadku rent okresowych na okres, na jaki danej osobie przyznano rentę, jeżeli dzierżawa ustała wcześniej z przyczyn niezależnych od wydzierżawiającego lub
• odzyskanych w wyniku rozwiązania - z przyczyn niezależnych od rencisty - umowy, na podstawie której uprzednio zbył on te grunty, albo w wyniku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej.

Okres 12 miesięcy liczy się od miesiąca następującego po miesiącu, w którym wymienione wyżej okoliczności zaistniały. „Jeżeli po tym okresie rencista nie udowodni, że zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej na wyżej wymienionych gruntach lub nie zajdą okoliczności pozwalające na wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej, część uzupełniająca zostanie zawieszona w całości lub określonej części” – czytamy w materiałach informacyjnych KRUS-u. 

Zawieszenie renty rolniczej z powodu przekazania gospodarstwa osobie niepełnoletniej 

Praktykowanym sposobem na spełnienie warunku zaprzestania prowadzenia działalności rolnej może być przekazanie gospodarstwa rolnego następcom (np. dzieciom lub wnukom) w formie aktu notarialnego. Jeżeli osoba, na którą zostanie przepisane gospodarstwo jest niepełnoletnia, wypłata części uzupełniającej renty rolniczej ulega zawieszeniu w całości do czasu osiągnięcia przez tę osobę 18 lat. 

Czytaj też: Renta z KRUS bez względu na stan zdrowia i lata pracy. Komu przysługuje?

Sposoby na zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej 

KRUS wyjaśnia, że chcąc spełnić warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej i otrzymywać całą rentę, rencista powinien przenieść własność i posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę (ewentualnie oddać je w dzierżawę). Najczęściej spotykanymi formami przeniesienia własności gospodarstwa rolnego są:

• umowa darowizny – w tej formie właściciel gospodarstwa rolnego przenosi nieodpłatnie na rzecz obdarowanego własność i posiadanie gospodarstwa rolnego,
• umowa o dożywocie – umową taką właściciel gospodarstwa rolnego przenosi nieodpłatnie własność gospodarstwa rolnego i zapewnia sobie pomoc i opiekę (dożywotnie utrzymanie) od osoby, która przejmuje własność gospodarstwa rolnego,
• umowa sprzedaży – umową taką właściciel gospodarstwa rolnego przenosi własność gospodarstwa rolnego na rzecz nowego właściciela, a ten przyjmuje to gospodarstwo za umowną cenę.

Jeżeli rencista chciałby sprzedać gospodarstwo rolne, a nie może znaleźć nabywcy, może ono zostać przejęte za odpłatnością przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa i stać się własnością Skarbu Państwa. 

Dzierżawa jako sposób na uzyskanie całej renty rolniczej   

Jak już wspominaliśmy, jeżeli rolnik-rencista nie chce lub nie może przenosić własności gospodarstwa na inną osobę czy osoby, może spełnić warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej oddając gospodarstwo w dzierżawę. Przypomnijmy, że dzierżawcą nie może być małżonek rencisty, osoba pozostająca z rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym czy małżonek pozostający z rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym. Jednak, jak przypomina KRUS, rencista ma ustawową możliwość otrzymywania świadczenia w pełnej wysokości w przypadku wydzierżawienia gospodarstwa rolnego dziecku (własnemu, drugiego małżonka, przysposobionemu) lub małżonkowi dziecka (synowej, zięciowi) albo wnukowi, jeżeli te osoby nie pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym.

Inne warunki, jakie  powinna spełniać umowa dzierżawy:

• w przypadku renty stałej musi być zawarta na co najmniej 10 lat;
• w przypadku renty okresowej – na okres na który została przyznana renta (okres wskazany w decyzji Prezesa KRUS przyznającej świadczenia); umowa może być zawarta również okres dłuższy niż wynikający z decyzji o przyznaniu świadczenia;
• umowa dzierżawy nie musi mieć formy aktu notarialnego, natomiast powinna mieć formę pisemną;
• umowa dzierżawy, aby wywarła skutek prawny, musi być opatrzona pieczęcią właściwego wójta (burmistrza lub prezydenta miasta), jego podpisem i datą jej potwierdzenia.