Zmiany w ekoschematach w 2025 r.: limity, katalogi, nowe płatności
Prawo i finanse - Pomoc unijna
Aktualizacja:
Źródło:
Wszystko wskazuje na to, że w 2025 roku czeka nas sporo nowości w zakresie ubiegania się o płatności w ramach ekoschematów. Szykują się zmiany w obrębie integrowanej produkcji roślin, rolnictwa węglowego, gruntów wyłączonych z produkcji czy dobrostanu świń. Ma pojawić się także zupełnie nowy ekoschemat. A, w związku z dużym zainteresowaniem ekoschematami, planuje się wprowadzić limit hektarów, do których będzie można ubiegać się o płatność.
Spis treści:
Zapowiadane zmiany to rezultat dyskusji, jakie podjęto podczas posiedzenia Komitetu Monitorującego PS WPR. Każda z zapowiadanych zmian, a jest ich sporo, musi być jeszcze zatwierdzona przez Radę Ministrów i w dalszej kolejności - Komisję Europejską. Determinacja do ich wprowadzenia jest duża, więc mówi się o tym, że przyjęcie ich przez rząd oraz KE to tylko formalność. Co powinniśmy wiedzieć?
Limit hektarów do płatności
Na horyzoncie są już pierwsze cięcia dotyczące założeń funkcjonowania ekoschematów. Powód? Zbyt duże zainteresowanie w stosunku do wysokości budżetu. Jedna ze zmian ma dotyczyć maksymalnej powierzchni gruntów, do których będą przyznawane płatności w ramach ekoschematów. Uznano, że maksymalna powierzchnia stanowiąca sumę wszystkich realizowanych ekoschematów obszarowych, praktyk lub wariantów powinna wynosić 300 ha. Wyjątkiem ma być ekoschemat: Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych.
Mniej punktów za praktyki w ekoschemacie rolnictwo węglowe
Ta informacja nie spodoba się wielu rolnikom, zwłaszcza tym, którzy dotychczas sięgnęli po pieniądze w ramach ekoschematu rolnictwo węglowe. Planuje się zmniejszenie liczby punktów przyznawanych za realizację niektórych praktyk w tym ekoschemacie.
Jeszcze w 2023 roku za realizację konkretnej praktyki w ramach rolnictwa węglowego można było uzyskać od 104 do 524 zł/ha. Z uwagi na to, że w tym roku wdrożenie w gospodarstwie zasad obowiązujących w tym ekoschemacie zgłosiło we wnioskach o dopłaty bezpośrednie więcej gospodarzy, płatności mają być niższe i wynieść od 87 do 435 zł/ha. Rolnicy obawiają się, że w kolejnych latach otrzymają jeszcze mniej, a to za sprawą zmian, jakie właśnie mają być wprowadzone w przepisach dotyczących Wspólnej Polityki Rolnej.
Jakie modyfikacje konkretnie proponuje Komitet Monitorujący PS WPR? Chodzi o zmniejszenie liczby o jeden punkt za następujące praktyki: uproszczone systemy uprawy oraz wymieszanie słomy z glebą. Finalnie rolnicy zatem uzyskają 3 punkty za praktykę: uproszczone systemy uprawy oraz 1 za wymieszanie słomy z glebą. Przy czym, zgodnie z założeniami, każdy punkt to około 100 zł. Finalnie zatem rolnicy otrzymają niższe wsparcie. I o to właśnie chodzi. Zainteresowanie bowiem rośnie, a limit dostępnych środków pozostaje taki sam. Praktyka wymieszanie słomy z glebę jest najpopularniejszą w tym ekoschemacie (złożono aż 200 tys. wniosków). Sporo rolników realizuje także praktykę: uproszczone systemy uprawy (128 tys.). Dodatkowo praktykami tymi objęte są duże powierzchnie.
„Uproszczone systemy uprawy - jest to największa powierzchniowo praktyka - 3,4 mln ha, a w przypadku praktyki: wymieszanie słomy z glebą wynosi ona od 1,8 do 2,15 mln ha” - przytacza dane twórca uchwały.
I dalej informuje, że wzrost powierzchni objętej ekoschematami o 23%, przy podobnej liczbie rolników, powoduje, że konieczne jest przeprowadzenie rewizji przyjętych założeń.
Nowy ekoschemat - wsparcie do materiału siewnego
Przewidziane jest wprowadzenie kolejnego ekoschematu. Dotyczyć ma wsparcia do zakupu materiału siewnego elitarnego i kwalifikowanego. Płatnościami nie będą objęte uprawy przeznaczone na przedplon lub poplon. Ponadto, warunkiem uzyskania płatności będzie zastosowanie na co najmniej 25% powierzchni gruntów ornych w gospodarstwie materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany.
W dokumencie określającym nowy ekoschemat podano stawki, wyliczone przez IERiGŻ-PIB, które mają wynieść dla: zbóż i ich mieszanek - 26,74 EUR/ha, roślin strączkowych - 43,37 EUR/ha, ziemniaków - 112,13 EUR/ha. Jeśli do obliczenia płatności przyjmiemy obecny kurs euro wynoszący 4,34, rolnicy za obsianie lub obsadzenie materiałem kwalifikowanym pola otrzymają zatem od 103 zł do nawet 486 zł do hektara. Przewiduje się, że rocznie w ramach ekoschematu będzie wydatkowane ok. 39,9 mln euro. W przypadku większego zainteresowania ekoschematem, faktyczna wypłacona stawka może być niższa.
Nowy ekschemat nie będzie pierwszą formą wsparcia finansowego do zakupu materiału siewnego. Od wielu lat rolnicy mogą ubiegać się o dopłaty do siewu i sadzeniaków. W tym roku o takie wsparcie można było ubiegać się do 10 lipca, a stawki wyniosły od 65 do 350 zł/ha w przypadku produkcji konwencjonalnej i od 78 do 420 zł dla upraw ekologicznych. Czy dotychczasowa forma wsparcia pozostanie? Jak zapewnił nas minister rolnictwa Czesław Siekierski, z dopłat do materiału siewnego będzie można nadal ubiegać się w ramach wsparcia de minimis. Rolnicy będą mogli zdecydować, z której opcji wsparcia chcą skorzystać.
Zmiany ekoschemacie Grunty wyłączone z produkcji
W ramach tej nowości, rolnicy otrzymają płatność nie tylko do gruntów ugorowanych, ale również za oczka wodne, żywopłoty, rowy czy miedze śródpolne. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, wszystkie państwa członkowskie zostały zobligowane do utworzenia wsparcia jednego, bądź kilku ekoschematów obejmujących zachowanie obszarów nieprodukcyjnych na gruntach ornych. I do takich obszarów zaliczane są między innymi grunty ugorowane oraz praktyki wykonywane na rzecz tworzenia nowych elementów krajobrazu.
Przypomnijmy, że ekoschemat Grunty wyłączone z produkcji utworzony został w 2024 roku. Polska zdecydowała się na jego uruchomienie po to, by uniknąć krytykowanego przez rolników obowiązkowego przeznaczenia 4 procent gruntów ornych na obszary ugorowane lub obiekty nieprodukcyjne. W 2025 roku katalog gruntów, do których będą środki w ramach tego ekoschematu, ma być powiększony o grunty ugorowane, na których znajdują się elementy krajobrazu. Zgodnie z wytycznymi, w terminie od 1 stycznia do 31 lipca na gruntach tych obowiązuje zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym również wykoszenia oraz wypasu) i stosowania środków ochrony roślin.
Dodatkowo, za obszary zaliczające się do wyłączonych z produkcji uznaje się:
- grunty ugorowane;
- grunty ugorowane, na których położone są elementy krajobrazu, które obejmują: pasy gruntów zadrzewionych lub żywopłoty, niestanowiące części lasu, przy czym płatność zaliczana jest do nie większej niż 10 m szerokości danego pasu zadrzewienia bądź żywopłotu;
- zadrzewienia liniowe, niestanowiące części lasu;
- pojedyncze drzewa – nie więcej niż 150 sztuk/hektar;
- zagajniki śródpolne, niestanowiące części lasu, obejmują drzewa i krzewy o powierzchni nie większej niż 0,5 hektara;
- rowy, do tego zaliczają się również cieki wodne służące do nawadniania, lub odwadniania. Nie wliczają się cieki wodne wykonane z betonu. Do płatności kwalifikuje się nie więcej niż 10 m szerokości rowu;
- oczka wodne inne niż wykonane z betonu lub tworzywa sztucznego, ich maksymalna powierzchnia może wynosić nie więcej niż 0,5 ha. W sytuacji gdy oczko wodne jest otoczone roślinnością nadbrzeżną, cała powierzchnia oczka wraz z roślinami jest wliczona do łącznej powierzchni;
- miedze śródpolne lub strefy buforowe posiadające szerokość nie większą niż 1 m. Do płatności kwalifikuje się nie więcej niż 20 m szerokości danej strefy bądź miedzy.
Dobrostan zwierząt – do płatności zakwalifikuje się więcej hodowców
Istotne zmiany zaplanowane są także w ramach ekoschematu Dobrostan zwierząt. O ich wprowadzenie licznie wnioskowały organizacje rolnicze. Do płatności dobrostanowej mają zakwalifikować się tuczniki pozyskane z siedzib stad odległych o 100 km. Dotychczas limit kilometrów wynosił 50 km, zgodnie z przepisami, z ekoschematu dobrostan świń, mogli korzystać właściciele tuczarni, którzy pozyskiwali warchlaki z gospodarstw położonych maksymalnie 50 km od własnej siedziby. W 2025 roku ma się to zmienić na korzyść producentów świń. Odległość ma ta być wydłużona do 100 km.
„To rozwiązanie wprowadzono, aby ułatwić przystąpienie do ekoschematu tym gospodarstwom, które nie mają dostępu do prosiąt od loch dobrostanowych i jednocześnie zapobiec dalekiemu transportowi zwierząt, niekorzystnemu dla ich dobrostanu”– czytamy w uzasadnieniu do uchwały.
W praktyce okazało się jednak, że usytuowanie gospodarstw prowadzących chów świń wykazuje ich nierównomierny rozkład. W niektórych przypadkach gospodarstwa prowadzące chów tuczników nie mają w swojej okolicy, w promieniu 50 km, siedzib stad loch, lub stada takie są bardzo nieliczne, co może utrudniać zakup odpowiednich prosiąt. Kolejna nowość dotyczy zmiany przelicznika DJP dla tuczników.
„W związku ze stosowaniem mechanizmu degresywności płatności stwierdzono, że przyjęty system przeliczania zwierząt na DJP jest niewłaściwy w odniesieniu do gospodarstw prowadzących chów świń (tuczników). W PS WPR przyjęto że 1 świnia (tucznik) odpowiada 0,3 DJP. Podstawą systemu przeliczeń zwierząt na DJP jest krowa o masie 500 kg odpowiadająca 1 DJP. Przelicznik przyjęty dla tucznika (którego masa ubojowa wynosić powinna od 110- 120 kg) jest więc nieproporcjonalnie wysoki. Biorąc pod uwagę relację masy tucznika do masy krowy należałoby przyjąć, że 1 tucznik odpowiada 0,24 DJP” – czytamy w uchwale.
Istotne jest to, że w ekoschemacie dobrostan zwierząt, w przypadku innych gatunków zwierząt (np. krów, koni) gospodarstwo otrzymuje płatność do zwierzęcia, którego masa jest w miarę stabilna w okresie realizacji ekoschematu.
Tymczasem, w przypadku tuczników mamy do czynienia ze zwierzętami rosnącymi. W związku z czym progi degresywności płatności, jak argumentuje twórca uhcwały, należałoby odnieść do „uśrednionej” obsady zwierząt w danym gospodarstwie (wyrażonej w DJP). Zaproponowano zatem, by obniżyć współczynnik przeliczenia tuczników na DJP do poziomu 0,1. To oznacza, że rolnicy korzystający ze wsparcia w ramach ekoschematu dobrostan zwierząt będą objęci degresywnością płatności przy większej niż dotychczas skali produkcji wyrażonej sztukami wyprodukowanych tuczników.
Taki przelicznik już obowiązuje w przypadku interwencji rolnictwo ekologiczne. Proponowane rozwiązanie, jak przekonuje pomysłodawca zmian, jest korzystne dla rozwoju krajowej produkcji trzody chlewnej. Co jednak ważne, proponowana zmiana nie wpływa na stawki płatności w przeliczeniu na 1 szt. fizyczną zwierzęcia, która pozostaje zgodna z dotychczasową kalkulacją kosztów.
Zmiany w dopłatach unijnych dla rolników 2025 - nie tylko w ekoschematach
Zaplanowane na 2025 rok zmiany w ramach dopłat unijnych nie dotyczą tylko ekoschematów. Sporo nowości szykuje się także w programie Premia dla młodego rolnika. Dodatkowo, od przyszłego roku, co już jest pewne, Państwowa Inspekcja Pracy będzie kontrolować rolników w zakresie przestrzegania zasad BHP.
Integrowana produkcja roślin – różne stawki w zależności od uprawy
Ekoschemat Integrowana produkcja roślin – to kolejny ekoschemat, którego czekają zasadnicze zmiany. Jeśli propozycje resortu rolnictwa zaakceptuje Komisja Europejska - wówczas stawki dla rolników będą się różnić, w zależności od uprawy. Do tej pory w ramach ekoschematu Integrowana produkcja roślin obowiązywała jednolita stawka ryczałtowa, identyczna dla wszystkich grup upraw - wynosiła 292,13 EUR/ha. Ma się to zmienić. Stawki mają być zależne od tego, czy dotyczyć to będzie upraw rolniczych, sadowniczych czy jagodowych.
„Biorąc pod uwagę, że w ramach tych grup upraw koszty produkcji, w tym pracochłonność, znacząco się od siebie różnią, zasadne jest odzwierciedlenie tych różnic w wysokości stawek płatności. Ustanowienie odrębnych stawek dla wskazanych powyżej grup upraw ma na celu zapewnienie bardziej adekwatnego podziału wsparcia, uwzględniającego zróżnicowanie wysokości poniesionych dodatkowych kosztów i utraconych dochodów wynikających z realizacji wymogów w zależności od grupy upraw, tj. sadowniczych, jagodowych, rolniczych i warzyw” – argumentują pomysłodawcy zmian.
Jeśli zmiany wejdą w życie, stawki w ramach Integrowanej produkcji roślin w 2025 roku mają wynieść:
- do upraw sadowniczych ok. 342,70 EUR/ha
- do upraw jagodowych ok. 309,21 EUR/ha
- do upraw rolniczych ok. 146,07 EUR/ha co stanowi ok. 74,80% stawki wyliczonej przez IERiGŻ
- do upraw warzyw ok. 309,21 EUR/ha.
