Aktywny rolnik w UE. Jakie warunki trzeba spełnić w Niemczech czy Francji?

 

W Polsce trwa ożywiona dyskusja na temat tego, w jakim sposób zmienić definicję aktywnego rolnika. Są rolnicy, którym odpowiadają propozycje ministerstwa rolnictwa o wprowadzeniu dość rewolucyjnych modyfikacji. Pojawiają się również głosy niezadowolenia. Postanowiliśmy przyjrzeć się temu, jak „aktywny rolnik” postrzegany jest w innych krajach. Jakie kryteria wymagane są ze strony Unii Europejskiej? Czy kryteria unijne pokrywają się z kryteriami takich krajów członkowskich jak Niemcy, Francja i Czechy?

W określeniu definicji aktywnego rolnika, poszczególne kraje członkowskie UE zobowiązane zostały do zastosowania trzech kryteriów:

• badanie dochodów i nakładów pracy w gospodarstwie,

• określenie przedmiotu działalności przedsiębiorstwa,

• wykazanie działalności rolniczej w rejestrach krajowych lub regionalnych.

 

Poszczególne państwa członkowskie mogą wprowadzać własne warunki w ramach tych kryteriów. Możliwym jest również podjęcie decyzji, czy chce się korzystać z tzw. listy negatywnej, która obejmuje: zarządzanie portami lotniczymi, administrowanie wodociągami, trwałymi terenami sportowymi i rekreacyjnymi, usługi przewozu kolejowego i obrotu nieruchomościami, przedsiębiorstwa wodociągowe, obiekty sportowe i rekreacyjne, zakłady karne, firmy pośredniczące w zakupie, sprzedaży i wynajmie nieruchomości oraz firmy konsultingowe w zakresie zarządzania gospodarczego i innego, Z użycia tej listy jako kryterium skorzystały takie kraje jak:  Hiszpania, Belgia-Walonia, Francja, Chorwacja, Węgry, Litwa, Malta, Polska, Rumunia, Słowenia.

 

Tzw. automatyczne uznanie rolnika za aktywnego zawodowo, jest możliwe jeżeli rolnik, w roku poprzednim, otrzymał płatności bezpośrednie do 5000 euro. Z tego kryterium skorzystały takie państwa jak: Austria, Belgia-Wolonia, Bułgaria, Cypr, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Finlandia, Chorwacja, Węgry, Włochy, Litwa, Holandia, Portugalia, Rumunia, Szwecja, Słowenia, Słowacja a także Polska.

 

Kryterium minimalnej wielkość powierzchni gospodarstwa lub pogłowia zwierząt zastosowały kraje: Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Węgry i Irlandia, Luksemburg, Portugalia i Szwecja.

 

Ustalona definicja rolnika jako aktywnego zawodowo jest wpisana do oficjalnych rejestrów we wszystkich państwach członkowskich. Są nimi: ubezpieczenie społeczne, rejestr gospodarstw rolnych, podatek.

Niemcy mają 262 800 gospodarstw i 16,6 miliona hektarów użytków rolnych a ich aktywny zawodowo rolnik może być osoba fizyczna, która:

• prowadzi działalność rolniczą na gruntach swojego gospodarstwa,

• posiada wykształcenie rolnicze, pokrewne lub praktyczne doświadczenie w rolnictwie wynoszące 2 lata,

• jest zarejestrowany jako rolnik samodzielny w Centralnym Urzędzie Ubezpieczeń Społecznych,

• nie pobiera emerytury,

• nie ukończył 72 lat

• posiada minimalną powierzchnię: upraw 3 ha, szkółkę drzew 50 arów, sad 30 arów, uprawę warzyw 25 arów, winnicę 10 arów. Nie dotyczy to pszczelarstwa i upraw niezależnych od gleby.

 

Aktywnym rolnikiem może być również osoba prawna posiadająca minimalną powierzchnię oraz wspólnika, który spełnia pozostałe warunki. W ramach programowania na lata 2023–2027 rolnik, który w poprzednim roku otrzymał płatności bezpośrednie w łącznej kwocie maksymalnie 350 euro, nie będzie sprawdzany na podstawie kryteriów rolników aktywnych zawodowo i tym samym automatycznie uważany będzie za „rolnika aktywnego zawodowo”.  Nie będzie on poddawany kontrolom i to bez względu na to z jakich dodatkowych źródeł dochodu będzie korzystał. Zapis ten jest ważny chociażby na fakt, że ponad połowa rodzinnych przedsiębiorców rolniczych w Niemczech pracuje jeszcze poza gospodarstwem.

 

Niemcy nadal dyskutują nad dopracowaniem definicji aktywnego zawodowo rolnika, przy czym zwraca się tam dużą uwagę na używanie zarówno określenia „rolnik” jak i „rolniczka”. Niemieccy rolnicy w dużej mierze zrzeszeni są w swoich związkach rolniczych. Największym z nich jest Niemieckie Stowarzyszenie Rolników DBV. Innym jest Grupa Robocza ds. Rolnictwa Wiejskiego (AbL). Zaproponowała ona zastosowanie zmodyfikowanej negatywnej listy. Modyfikacja ta polegać miałaby na tym, że zastosowana zostałaby tylko w przypadku, gdy wymienione na niej podmioty uzyskałyby dopłaty bezpośrednie na niższym poziomie niż 5% całkowitego dochodu z działalności pozarolniczej.

We Francji jest 28 milionów hektarów użytków rolnych, 456 000 gospodarstw i 708 170 rolników. Francuskie warunki definiujące aktywnego rolnika po części podobne są do niemieckich:

- prowadzenie działalności rolniczej,

- rejestracja w Centralnej Bazie Firm tzw. ZDU, która oparta jest o kod NACE (jest to system kwalifikacji stosowany przez UE do klasyfikacji działalności gospodarczej)

- kwalifikacje i szkolenia,

- działalność nie może by wpisana na negatywną listę działalności pozarolniczej.

 

Ważnym kryterium w przypadku Francji jest poziom dochodów w skali roku. Jeśli kwota dopłat bezpośrednich za miniony rok podatkowy wynosi co najmniej 5% całkowitego dochodu z działalności pozarolniczej w ostatnim roku podatkowym, za który rolnik posiada taki dowód lub jeżeli działalność rolnicza rolnika nie jest niewielka, czyli dochody rolnicze stanowią co najmniej 1/3 dochodów ogółem, rolnik taki uznawany jest za aktywnego.

 

Bardzo ważnym wyznacznikiem aktywnego rolnika we Francji, jest fakt, że musi on być objęty powszechnym ubezpieczeniem rolniczym.

Również w tym państwie stosowane są podobne do tych w Niemczech i we Francji kryteria aktywnego rolnika, choć Czesi postawili jeszcze na zwierzęta hodowlane. Posiadanie krów mlecznych oraz cieląt klasyfikuje hodowcę, jako rolnika aktywnego zawodowo. Również posiadanie zwierząt w obsadzie co najmniej 0,3 DJP na hektar gruntów ornych i użytków zielonych daje czeskiemu rolnikowi status aktywnego.

Pojęcie „rolnika aktywnego zawodowo” z perspektywy unijnej definiuje rozporządzenie Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej z roku 2021, które wydały Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej. Celem tego rozporządzenia było zagwarantowanie wsparcia wyłącznie osobom fizycznym lub prawnym, którzy prowadzą działalność rolniczą na co najmniej minimalnym poziomie.

 

Definicja ta mówi również, że niekoniecznym jest wykluczanie rolników prowadzących jednocześnie działalność rolniczą i pozarolniczą lub takich, którzy prowadzą działalność rolniczą w niepełnym wymiarze godzin. Kto odpowiada tej definicji, może liczyć na dopłaty z I filaru WPR, natomiast rolnik, któremu zależy na otrzymaniu pełnej płatności tj.

• płatności bezpośrednich (eko-schematów),

• płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych,

• płatności ekologicznych,

• premii z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych,

• płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW)

zobowiązany jest do przestrzegania wymogów podstawowych w zakresie zarządzania (ang. SMR) oraz norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (ang. DAEC).