Źródło: Canva

Dlaczego definicja aktywnego rolnika budzi tyle emocji? W skrócie można powiedzieć, że określa ona to, kto jest uprawniony do pobierania dopłat unijnych. Według ministra rolnictwa Czesława Siekierskiego, ale i wielu przedstawicieli branży rolnej, w obecnie obowiązującej formule należy wprowadzić szereg zmian.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Każde państwo musi stosować się do definicji aktywnego rolnika

Zgodnie z unijnymi przepisami od 2023 r. płatności bezpośrednie i płatności ONW są przyznawane wyłącznie rolnikom aktywnym zawodowo. To oznacza, że stosowanie definicji aktywnego rolnika jest obowiązkowe dla państw członkowskich.

Warto jednak wspomnieć o tym, że Komisja Europejska pozostawiła pewną swobodę państwom w określeniu samej definicji aktywnego rolnika, z wykorzystaniem takich kryteriów jak: badanie dochodów, nakłady pracy w gospodarstwie, przedmiot działalności, wpis do rejestrów krajowych lub regionalnych.

I, jak podaje ministerstwo rolnictwa, definicja rolnika aktywnego zawodowo, zawarta w przepisach UE, odnosi się bezpośrednio do podmiotu składającego wniosek o płatności i faktu uzyskiwania przez ten podmiot dochodów z działalności rolniczej.

Ponadto państwa członkowskie mogą:

• wykorzystać jako narzędzie uzupełniające negatywną listę działalności pozarolniczych;
• ustalić, na podstawie swoich uwarunkowań krajowych lub regionalnych, kwotę płatności bezpośrednich nie wyższą niż 5 tys. EUR, poniżej której rolników w każdym przypadku uznaje się za rolników aktywnych zawodowo.

Program „ochrona środowiska i klimatu”. Będzie więcej pieniędzy na dotacje?

Założenia definicji aktywnego rolnika

Opierając się na wytycznych KE, w 2023 roku Polska musiała przyjąć własną definicję. Już wtedy temat ten budził sporo emocji. Ostatecznie przyjęto, że rolnicy, którzy za poprzedni rok otrzymali płatności bezpośrednie w kwocie nieprzekraczającej 5 tys. euro są automatycznie uznawani za aktywnych zawodowo. W przypadku, gdy kwota płatności za poprzedni rok przekracza 5 tys. euro - rolnik jest uznawany za aktywnego, jeżeli nie prowadzi żadnej z działalności wymienionej na negatywnej liście, tj. zarządzanie portami lotniczymi, administrowanie wodociągami, trwałymi terenami sportowymi i rekreacyjnymi, świadczenie usług przewozu kolejowego lub w zakresie obrotu nieruchomościami.

Niemniej jednak, rolnik prowadzący tego rodzaju działalność może zostać uznany za aktywnego, jeżeli:

- działalność rolnicza jest jego działalnością przeważającą,

- lub udokumentuje, że:

• jego przychód z działalności rolniczej stanowi co najmniej 1/3 całego jego przychodu, lub
• kwota płatności bezpośrednich, jakie mu przysługiwały za poprzedni rok, wynosi co najmniej 5% całości przychodów z działalności pozarolniczej.

Propozycja zmian w definicji aktywnego rolnika

Ta definicja, zgodnie z założeniami z 2023 roku, miałaby obowiązywać przez cały okres realizacji Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027.

Zauważono jednak potrzebę wprowadzenia w niej rewolucyjnych zmian. Swoją propozycję ministerstwo rolnictwa przedstawiło podczas ostatniego spotkania z organizacjami rolniczymi.

Ponad 300 tys. rolników otrzyma w styczniu ten przelew

Kto z automatu zostanie uznany rolnikiem aktywnym?

W przedstawionych założeniach pojawił się zapis o konieczności ustanowienia katalogu rolników, których działalność pozwala na automatyczne uznanie ich za rolników aktywnych zawodowo, np. rolnicy:

• posiadający zwierzęta zarejestrowane w IRZ (ok. 361 tys.) (W tym przypadku do rozstrzygnięcia pozostaje, jaki poziom obsady przyjąć na 1 ha?)
• otrzymujący płatności związane z produkcją do roślin (ok. 338 tys.),
• otrzymujący płatności z tytułu wybranych ekoschematów: Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, Integrowana Produkcja Roślin, Biologiczna ochrona upraw (ok. 392 tys.) oraz Płatności Ekologicznych (ok. 21 tys.).

Resort rolnictwa oszacował, że takich rolników jest w Polsce ok. 570 tysięcy.

660 tys. osób będzie musiało udowodnić, że są aktywnymi rolnikami?

Co z pozostałymi, których, zgodnie z danymi GUS jest w naszym kraju aż 660 tysięcy? Ta grupa beneficjentów musiałaby udowodnić, że są rolnikami aktywnymi. W jaki sposób? Weryfikacja ich „aktywności rolniczej” odbywałaby się na podstawie minimalnych kosztów ponoszonych na działalność rolniczą lub przychodów z działalności rolniczej.

ARIMR opublikowała harmonogram naboru wniosków 2025 (LISTA)

Nowe kryteria ustalania aktywności rolniczej

Zdaniem resortu rolnictwa, w tym temacie można byłoby przyjąć następujące kryteria:

1) koszty ponoszone na działalność rolniczą - w tym celu należy ustalić:

a) katalog uznawanych kosztów, np: nawozy, środki ochrony roślin, materiał siewny i rozmnożeniowy, czynsze dzierżawne, koszty zabiegów prowadzonych usługowo, praca najemna, ubezpieczenia, koszty specjalistyczne (defolianty, regulatory wzrostu itp.);

b) okres, w jakim koszty powinny zostać poniesione, żeby mogły zostać uznane, np. rok poprzedzający złożenie wniosku;

c) minimalny poziom kosztów, np. na ha UR, tak aby uniknąć tworzenia fikcyjnych sytuacji (minimalna faktura przy bardzo dużym areale).

Pytanie tylko, jak określić minimalny koszt? Tego do końca ministerstwo rolnictwa jeszcze nie wie. Pod rozwagę poddaje, czy powinien być wyższy niż stawka PWD - 112,93 EUR/ha (483 zł/ha). Byłaby to weryfikacja kryterium prowadzenia produkcji.

W przypadku weryfikacji kryterium utrzymywania gruntów w stanie nadającym się do wypasu lub uprawy - czy powinien być wyższy np. od kosztu koszenia, tj. ok. 200-300 zł/ha?

I czy powinien być jednolity w całym kraju? Dalej zaznacza, że zgodnie z minimalnym poziomem kosztów, np. na podstawie FADN?: w produkcji roślinnej wynosi 137 zł/ha, a w produkcji zwierzęcej - 457 zł/LU.

2) przychody z działalności rolniczej - w tym celu należy ustalić:

a) katalog uznawanych przychodów, np.: sprzedaż płodów rolnych (produkcja roślinna i zwierzęca);

b) okres, w jakim przychody powinny być osiągnięte, żeby mogły zostać uznane, np. rok poprzedzający złożenie wniosku;

c) minimalny poziom przychodów, np. na ha UR, tak aby uniknąć tworzenia fikcyjnych sytuacji (minimalna faktura przy bardzo dużym areale). Do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia tego, jaki powinien być minimalny poziom?

3) inne sposoby ustalenia „aktywności rolniczej” danego gospodarstwa. Resort rolnictwa rozważa, czy rolnik mógłby jeszcze w inny sposób udokumentować działalność rolniczą, np. poprzez zawarte umowy kontraktacji czy umowy dostawy.

Nowa definicja nie może zawężać wsparcia tylko do prowadzących produkcję

Ministerstwo rolnictwa przypomniało zebranym, że przy formułowaniu nowej definicji rolnika aktywnego zawodowo trzeba pamiętać o jednej ważnej rzeczy.

Z uwagi na zobowiązania UE w ramach WTO, definicja rolnika aktywnego nie może powodować zawężania wsparcia tylko do rolników prowadzących produkcję. Wystarczające jest utrzymywanie gruntów rolnych w dobrej kulturze, co trzeba uwzględnić projektując nową definicję.

Ilu rolników automatycznie zostanie uznanych za aktywnych zawodowo?

Podczas spotkania z przedstawicielami środowiska rolniczego, ministerstwo rolnictwa przedstawiło ciekawe dane dotyczące tego, ilu rolników z automatu byłoby uznanych za aktywnych przy założeniach nowej definicji. Na ilu natomiast spoczywałby obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej.

Zgodnie z tym zestawieniem, aż 54% obecnie pobierających płatności bezpośrednie musiałoby udowodnić, że jest „aktywnym rolniczo”. A jak statystyki przedstawiają się w poszczególnych przedziałach powierzchniowych?

• Gospodarstwo mniejsze niż 5 ha

Liczba rolników automatycznie uznawanych za aktywnych – 137,5 tys. (22%)

Liczba rolników objętych obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej – 491,4 tys. (78%)

• Gospodarstwo od 5 do 10 ha

Liczba rolników automatycznie uznawanych za aktywnych – 153,9 tys. (56%)

Liczba rolników objętych obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej – 120,1 tys. (44%)

• Gospodarstwo większe niż 10 do 15 ha

Liczba rolników automatycznie uznawanych za aktywnych – 93,5 tys. (76%)

Liczba rolników objętych obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej – 29,2 tys. (24%)

• Gospodarstwo większe niż 15 do 30 ha

Liczba rolników automatycznie uznawanych za aktywnych – 108,1 tys. (88%)

Liczba rolników objętych obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej – 14,1 tys. (12%)

• Gospodarstwo większe niż 30 do 50 ha

Liczba rolników automatycznie uznawanych za aktywnych – 40,5 tys. (93%)

Liczba rolników objętych obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej – 3 tys. (7%)

• Gospodarstwo większe niż 50 do 100 ha

Liczba rolników automatycznie uznawanych za aktywnych – 23,4 tys. (93%)

Liczba rolników objętych obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej – 1,8 tys. (7%)

• Gospodarstwo większe niż 100 do 200 ha

Liczba rolników automatycznie uznawanych za aktywnych – 7,8 tys. (94%)

Liczba rolników objętych obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej – 0,5 tys. (6%)

• Gospodarstwo większe niż 200 do 300 ha

Liczba rolników automatycznie uznawanych za aktywnych – 2,5 tys. (96%)

Liczba rolników objętych obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej – 0,1 tys. (4%)

• Gospodarstwa powyżej 300 ha

Liczba rolników automatycznie uznawanych za aktywnych – 1,8 tys. (97%)

Liczba rolników objętych obowiązkiem dokumentowania działalności rolniczej – 0,1 tys. (3%)

Daj mi dopłatę, a ja wydzierżawię ci ziemię