Czy uprawa słonecznika się opłaca?
Dlaczego warto uprawiać słonecznik? Jak się za to zabrać? Co z opłacalnością i gdzie można znaleźć nabywców na ziarno tej rośliny?
Uprawa słonecznika - opłacalność
O perspektywach uprawy słonecznika w Polsce rozmawiamy z Markiem Kałużyńskim - członkiem zarządu Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych
Czy polscy rolnicy coraz chętniej uprawiają słonecznik?
Rolnicy szukają alternatywnych upraw w zmieniającym się klimacie i wybierają np. słonecznik. Wpływa na to kilka czynników: zwiększone zainteresowanie wśród firm paszowych, dobre przystosowanie do słabszych gleb oraz atrakcyjna cena skupu. Słonecznik to dodatkowa uprawa w płodozmianie, która może złamać monokultury kukurydziane. Ocieplający się klimat i niskie nakłady na uprawę dodatkowo zachęcają, aby wzbogacić swój płodozmian o nową roślinę, szczególnie w latach, gdy koszty uprawy mocno wzrosły.
Słonecznik uprawiany na 19,5 tys. hektarach
Na jakim areale uprawiany jest w tej chwili słonecznik w Polsce?
Liderami uprawy słonecznika w Europie jest Rosja i Ukraina i Rumunia. Powierzchnia uprawy słonecznika w tych krajach wynosi około 15 milionów hektarów i stanowi znaczący udział w strukturze zasiewów. W Polsce słonecznik to wciąż uprawa niszowa, zaliczana do upraw małoobszarowych natomiast z dużym potencjałem wzrostowym w ostatnich latach. Z danych, które Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych uzyskało od ARiMR, z wygenerowanych wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich za 2020 r, wyłącznie dla gospodarstw o powierzchni gruntów ornych 10 ha i więcej wynika, że w Polsce w 2020 roku uprawiano w u nas tylko 8379 ha. Jednak patrząc na dane Agencji za 2021 r., które obejmowały już wszystkie gospodarstwa, powierzchnia uprawy wyniosła ponad 19,5 tys. ha. Blisko 40% powierzchni uprawy wysiewanych jest w takich województwach jak: dolnośląskie, podkarpackie i lubuskie. Informacje jakie do nas docierają od rolników i od firm nasiennych pokazują znaczące zainteresowanie tą uprawą i realny jest co najmniej dwukrotny wzrost zasiewów w 2022 roku.
Czy pana zdaniem uprawa słonecznika w obecnych realiach jest opłacalna?
Podczas XIV edycji Forum Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych, które zorganizowaliśmy 26 stycznia, jeden z prelegentów - Paweł Kaczmarek, rolnik, a także reprezentant Fundacji Rozwoju Rolnictwa „Terra Nostra” przedstawił kalkulację opłacalności uprawy słonecznika na bazie średniej z gospodarstw ambasadorskich Fundacji „Terra Nostra”.Wynik był dodatni, a biorąc pod uwagę dynamicznie zmieniające się ceny nawozów i paliwa, słonecznik jeszcze bardziej zyskuje na atrakcyjności, gdyż jest to uprawa niskonakładowa. Warto również zwrócić uwagę na spory popyt na rośliny oleiste, który w związku z zawirowaniami wojennymi na Ukrainie powinien się utrzymać w tym roku.
Czy nasz kraj ma odpowiednie warunki klimatyczne do uprawy słonecznika?
Obserwuje się zmiany warunków klimatycznych w Polsce. Firmy hodowlano-nasienne wprowadzają do naszego kraju odmiany, które coraz bardziej dostosowane do krajowych warunków klimatycznych. Oferowane odmiany są wysokoplenne, tolerancyjne na choroby czy wyleganie. Warto zwrócić uwagę, że odmiany, które są odpowiednikami FAO 240 do 270 w kukurydzy, polecane są do uprawy w centralnej i południowej Polsce, ale istnieją też odmiany wcześniejsze, które można uprawiać na północy. Jest to pomocne uproszczenie dla osób, które dopiero będą nabierać doświadczenia w uprawie słonecznika.
Czytaj także: Śruta do produkcji pasz droższa o 80%!
Jaki plon można uzyskać z uprawy słonecznika?
Jeżeli weźmiemy pod uwagę uzyskiwany plon, to na glebach lekkich można spodziewać się plonu w granicach 2-2,5 t/ha, a na lepszych stanowiskach plony mogą osiągnąć około 3,5 t/ha. Warto pamiętać, aby słonecznika nie przenawozić azotem, bo wtedy długo dojrzewa, szczególnie na lepszych glebach i obszarach z większą ilością opadów. W takich rejonach bezpieczniej jest też wybierać odmiany wcześniejsze, gdyż słonecznik nie powinien po osiągnięciu dojrzałości stać długo na polu, ponieważ wówczas szybko jest atakowany przez choroby grzybowe. Nie należy uprawiać go również na stanowiskach po rzepaku, ze względu na podatność słonecznika na zgniliznę twardzikową.
Nawet 3,5 t ziarna słonecznika z hektara
Na co zwrócić uwagę przy uprawie tej rośliny?
Najłatwiej mają ci rolnicy, którzy uprawiają kukurydzę na ziarno, gdyż słonecznik można uprawiać w rozstawie 75 cm i można wykorzystać posiadany siewnik i przystawkę do zbioru kukurydzy. Należy wymienić tarcze wysiewające na takie z otworami 2,5 mm oraz dobrze jest dostosować przystawkę do zbioru kukurydzy tak, aby nie było dużych strat w postaci osypujących się nasion. Są w Polsce firmy, które dostosowują przystawki kukurydziane pod zbiór słonecznika. Do uprawy powinno się wybierać większe pola minimum 10- 15 ha ze względu na ptaki, które potrafią zniszczyć mniejsze uprawy. Słonecznik ma palowy system korzeniowy i nie lubi płytkiej uprawy czy zagęszczenia gleby. Siejemy około 75 000 nasion w ogrzaną powyżej 8 stopni glebę, na głębokość 2-4 cm. Przy średnio zasobnych glebach potrzeba około 50 kg azotu, aby uzyskać 2,5 tony nasion z hektara. Przy takim plonie trzeba również podać około 40-50 kg fosforu i 40-50 kg potasu. Warto też zastosować siarczan magnezu, gdyż jest on rośliną siarkolubną. W przypadku siewników kukurydzianych wygodnie jest podać nawóz rzędowo. Zbiór słonecznika rozpocząć w momencie jak kapelusze od spodu oraz liście na środku i na dole rośliny są brązowe.
O czym należy pamiętać w trakcie zbioru?
W zależności od regionu kraju, słonecznik można zbierać nawet pod koniec września, czyli szybciej niż kukurydzę na ziarno. Należy pamiętać, że zbyt późny zbiór to ryzyko chorób i osypywania się nasion. Wilgotność przy zbiorze może być różna i wynosić od 9 do kilkunastu procent. Przy planowaniu dłuższego przechowywania nasion trzeba pamiętać, aby były dosuszone najlepiej do 7-8% wówczas nie ma problemu z psuciem się ziarna.
Czy są problemy ze sprzedażą ziarna? Producenci słonecznika mają problemy ze zbyciem towaru?
Jest duże zainteresowanie lokalnych firm zakupem nasion słonecznika. Warto zwrócić się do firm paszowych, gdyż słonecznik jest cennym komponentem paszowym. Można podpisać kontrakt lub sprzedawać na wolnym rynku zebrany słonecznik, więc to komfortowa sytuacja dla rolników. Tak było w ubiegłym roku i informacje, jakie posiadam od firm paszowych, potwierdzają zainteresowanie słonecznikiem w najbliższym sezonie.
Uprawa słonecznika - co z dostępnością środków ochrony roślin
Czy odchwaszczanie jest trudnym tematem w uprawie słonecznika?
Niestety w Polsce w uprawie słonecznika legalnie możemy używać środków doglebowych oraz graminicydów powschodowo. Oznacza to, że na dziś skuteczna ochrona herbicydowa jest możliwa, ale jest to droższe rozwiązanie niż zastosowanie taniego tribenuronu metylowego. Na rynku istnieją odmiany odporne na tribenuron metylowy i gdy prawo będzie pozwalało na jego stosowanie, to warto wykorzystać pracę, jaką wykonały firmy hodowlano-nasienne i czerpać korzyści z dobrodziejstw nauki. Mam nadzieję, że w najbliższym czasie się to zmieni, wówczas opłacalność uprawy się zwiększy.
Państwa organizacja zabiegała o wprowadzenie do obrotu środka ochrony roślin, które można będzie leganie stosować w uprawie słonecznika.
Widzimy problemy dotykające rolników, którzy uprawiają słonecznik. Jesienią 2021 r., złożyliśmy wniosek do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na wprowadzenie do obrotu, z przeznaczeniem do stosowania w uprawie słonecznika w celu zwalczania drutowców, środka ochrony roślin Force 20 CS (zaprawa nasienna), jednak uzyskało negatywną odpowiedź. Dodatkowo w tym samym czasie złożyliśmy wniosek do MRiRW o wprowadzenie do obrotu, z przeznaczeniem do stosowania w uprawie słonecznika w celu zwalczania chwastów dwuliściennych środka ochrony roślin Pulsar Plus, co również nie uzyskało przychylności. Zrzeszenie w grudniu dodatkowo złożyło pismo do MRiRW w sprawie rozszerzenia zezwolenia na obrót środkiem ochrony roślin Granstar SX 50 WG o zastosowania w uprawie słonecznika na zasadzie wzajemnego uznania, bazując na etykiecie jednego z wymienionych państw ościennych należących do UE (Czechy, Niemcy, Słowacja). Środek ochrony roślin Granstar SX 50 WG jest dopuszczony do ochrony uprawy słonecznika w Republice Czeskiej, pod nazwą handlową Express 50 SX. W tym przypadku prace trwają i liczymy, że będzie możliwość jego zastosowania już w tym sezonie.
Czytaj także: Uprawa soi w Polsce. Warto?
