Wirus pryszczycy typu O w Europie – skąd pochodzi i dlaczego jest tak groźny?
Choć to nie pierwszy raz, kiedy typ O pojawia się na kontynencie, jego obecność budzi szczególne obawy – zwłaszcza że nie wykazuje odporności krzyżowej z innymi serotypami.
Globalna dominacja serotypu O – co to oznacza?
Wirus pryszczycy występuje w siedmiu różnych serotypach: A, O, C, SAT 1–3 oraz Asia1. Nie istnieje między nimi odporność krzyżowa, co oznacza, że przechorowanie jednej postaci choroby lub zaszczepienie przeciwko jednemu serotypowi nie chroni przed innymi.
Obecnie najczęściej identyfikowanym wariantem w Europie jest właśnie serotyp O – typ odpowiedzialny za większość globalnych epidemii w ostatnich dekadach. Zgodnie z typowaniem prowadzonym przez Instytut FLI (Friedrich Loeffler Institut: Federalny Instytut Badawczy Zdrowia Zwierząt), obecny szczep w Europie najprawdopodobniej pochodzi z obszaru obejmującego Turcję, Irak i Iran (tzw. Grupa 3), choć przypadki z pogranicza Węgier i Słowacji wskazują także na możliwe pochodzenie pakistańskie.
Serotyp O w Niemczech – potwierdzenie i reakcja służb
W styczniu 2025 r. potwierdzono obecność serotypu O na farmie bawołów wodnych w Hönow, Brandenburgia. Diagnozę postawiono po analizie klinicznej oraz typowaniu molekularnym wirusa przeprowadzonym przez FLI. Ustalono, że infekcja była obecna w stadzie już od kilku tygodni – niektóre zmiany chorobowe u zakażonych zwierząt uległy częściowemu wygojeniu.
Niemiecki bank szczepionek posiada odpowiedni preparat dla serotypu O, co pozwala na szybkie wdrożenie szczepień represyjnych w strefach objętych ograniczeniami. Celem szczepień nie jest eliminacja wirusa, lecz zahamowanie jego transmisji i umożliwienie kontrolowanego usunięcia zakażonych zwierząt.
Sytuacja na Węgrzech i Słowacji – również serotyp O
Na granicy Węgier i Słowacji odnotowano osiem ognisk choroby, również spowodowanych serotypem O. Co ciekawe, analizowany materiał wirusowy wskazuje na wysokie podobieństwo do szczepów pochodzących z Pakistanu. Do tej pory zainfekowane zostały gospodarstwa obejmujące łącznie ponad 15 000 zwierząt.
Władze w obu krajach, w ramach działań zapobiegawczych, zastosowały szczepionkę przeciwko typowi O – preparat został zamówiony wcześniej w Niemczech. Użycie szczepionki miało na celu przede wszystkim opóźnienie rozprzestrzeniania się choroby i zyskanie czasu na działania administracyjne.
Bioasekuracja a serotyp O – Austria i Niemcy w stanie gotowości
Obecność serotypu O blisko granicy austriackiej skłoniła ten kraj do podjęcia działań prewencyjnych, mimo braku lokalnych ognisk. W Niemczech, ze względu na napływ sezonowych pracowników rolnych, istnieje zwiększone ryzyko transmisji wirusa. Z tego względu kładzie się szczególny nacisk na śledzenie i raportowanie przypadków klinicznych oraz kontrolę przemieszczania się zwierząt.
Trwałość wirusa i jego rozprzestrzenianie się
Serotyp O, podobnie jak inne warianty wirusa pryszczycy, jest wyjątkowo stabilny w środowisku – zwłaszcza w warunkach chłodnych i wilgotnych. Może przetrwać w nieprzetworzonej żywności pochodzenia zwierzęcego, np. mleku, przez wiele dni. Z uwagi na brak otoczki lipidowej, do jego unieszkodliwienia wymagane są silniejsze środki dezynfekcyjne.
Serotyp O w kontekście historii – powrót znanego wroga
Nie jest to pierwszy raz, gdy serotyp O występuje w Europie. Podczas dużej epidemii w 2001 roku (głównie w Wielkiej Brytanii) ten właśnie serotyp odegrał kluczową rolę. Źródłem zakażenia była prawdopodobnie nielegalnie importowana żywność z Azji.
Brak obowiązkowych szczepień w Niemczech od 1991 roku sprawia, że populacje zwierząt są szczególnie narażone na jego działanie. Obecna sytuacja wymusza refleksję nad przyszłością systemów zabezpieczeń weterynaryjnych i strategii szybkiego reagowania.
Wnioski – znajomość serotypów kluczem do skutecznej ochrony
W świetle powtarzających się przypadków serotypu O w Europie, wiedza o jego właściwościach i zasięgu staje się równie ważna jak sama kontrola ognisk. Brak odporności krzyżowej i wysoka stabilność środowiskowa czynią go jednym z najtrudniejszych do powstrzymania wariantów pryszczycy.
Bezpieczeństwo biologiczne w gospodarstwach oraz odpowiednio dobrane szczepionki pozostają najważniejszymi narzędziami w walce z rozprzestrzenianiem się tego wirusa. Przypadek serotypu O pokazuje, jak w obecnych warunkach produkcji zwierzęcej krucha jest granica między kontrolą a wystąpieniem epidemii. Stąd potrzeba radykalnych środków bioasekuracji.
