Jak przygotować lochę i kojec do wyproszenia?

Źródło: Dorota Jańczak

Zanim omówimy, jak przygotować lochę i kojec do wyproszenia, podkreślmy, że w chowie trzody chlewnej wyróżnia się cztery podstawowe grupy wiekowo-produkcyjne. Są to prosięta, warchlaki, tuczniki i lochy. Każda  z tych grup charakteryzuje się innymi podstawowymi zasadami chowu. Wspólną kwestią jest jednak zapewnienie w pomieszczeniach  odpowiedniego dla zwierząt mikroklimatu, który w dużej mierze zależy od właściwej temperatury, wilgotności, a także  wentylacji. 

Jaka powierzchnia kojca dla lochy na czas wyproszenia

 Stworzenie oraz utrzymanie najkorzystniejszych dla świń warunków życia wymaga od hodowcy sporego doświadczenia zawodowego, a także zaangażowania i cierpliwości.  W prowadzeniu stada loch istotna jest ciągła kontrola ich kondycji, która  jest ważnym elementem oceny zdrowia, dobrostanu i produkcyjności.

Od 1 stycznia 2013 r. obowiązują przepisy wzajemnej zgodności, dotyczące dobrostanu zwierząt, w tym świń. Dodatkowo Rozporządzenie MRiRW z 15 lutego 2010 r. określa minimalne warunki, jakich należy przestrzegać w utrzymywaniu świń. Rozporządzenie to reguluje wszystkie sprawy związane z posiadaniem loch i prosiąt. Przepisy stanowią, iż świń nie utrzymuje się na uwięzi, mogą być chowane pojedynczo lub grupowo, a w celu minimalizacji agresji wśród zwierząt grupuje się je ze względu na wiek i kondycję. Szczególnie ważne jest zapewnienie jak najlepszych warunków dla loch przygotowujących się do porodu. Według rozporządzenia minimalna powierzchnia kojca dla lochy w okresie porodu i odchowu prosiąt wynosi co najmniej 3,5 m², tak by  locha miała komfort wyproszenia się, a obsługujący poród ludzie swobodny dostęp do zwierzęcia.

Bardzo   ważnym czynnikiem dającym komfort wyproszenia daje lochom adaptacja lochy do nowych warunków środowiskowych, czyli wprowadzenie do kojców porodowych odpowiednio wcześnie, tj. ok 7- 10 dni przed planowanym porodem. Umożliwia to lochom wytworzenie  ciał odpornościowych przeciwko drobnoustrojom występującym w nowym środowisku, które zostaną przekazane prosiętom wraz z siarą. Zbyt późne przeprowadzanie loch na porodówkę skutkuje obniżeniem odporności nowo narodzonych prosiąt i wystąpieniem u nich biegunki.

Higiena i bezpieczeństwo loch oraz prosiąt

Kolejnym niezmiernie istotnym elementem jest zachowanie higieny i bezpieczeństwa. Prośne maciory i loszki, które są umieszczone w kojcach porodowych należy dokładnie oczyszczać, a w przypadku konieczności poddać zabiegom przeciwko pasożytom zewnętrznym i wewnętrznym.

Odrobaczanie loch

W celu zapobiegania zakażenia nicieniami żołądkowo-jelitowymi w okresie okołoporodowym niezbędne jest  przeprowadzenie zabiegu odrobaczania loch. Ponieważ  jaja nicieni wydalane są przez 4–5 dni po podaniu leku zabieg ten należy wykonać najpóźniej 5 dni przed umieszczeniem  ich na porodówce. Także kojce i legowiska muszą być wolne od pasożytów, dlatego po uprzednim oczyszczeniu często przeprowadza się ich dezynfekcję.

Kojec ze słomą

Podłoga musi być sucha, antypoślizgowa i nie może powodować skaleczeń zwierząt. Doskonałym zabezpieczeniem podłogi jest słoma, której stosowanie działa uspokajająco na lochy, a ponieważ naturalnym odruchem maciory jest budowa gniazda, dlatego około tygodnia przed przewidywanym terminem wyproszenia należy zapewnić jej stały dostęp do słomy.

W celu  właściwego przygotowania loch do porodu oraz okresu karmienia prosiąt, konieczne jest utrzymanie ich w jak najlepszej kondycji, na co zasadniczy wpływ ma racjonalne żywienie. Silna i zdrowa locha szybciej upora się z porodem, natomiast nadmiernie okarmiona będzie prosiła się znacznie dłużej.  Dlatego w końcowym okresie ciąży, należy ograniczyć o połowę dawkę pokarmową. W skład paszy w tym okresie powinny wchodzić składniki o większej zawartości włókna np. dodatek suszu z zielonek. Bardzo dobrą praktyką jest podawanie soli glauberskiej, która podczas porodu pomaga zapobiec zaparciom.

Ważna długość porodu prosiąt

W czasie  porodu maciora, a także nowo narodzone prosięta muszą mieć zapewniony bezwzględny spokój i komfort. W tym celu obsadę w sektorach należy dobierać w taki sposób, by maciory miały zbliżony termin wyproszeń.  Poród nie powinien trwać dłużej niż 6–7 godzin, a przerwy pomiędzy rodzącymi się prosiętami nie powinny przekraczać 30 minut, dlatego niezwykle ważna jest obserwacja długości trwania porodu oraz czasu odstępu między rodzącymi się prosiętami. W przypadku gdy poród przedłuża się, akcja porodowa powinna być stymulowana poprzez podanie leku powodującego jego przyśpieszenie, ale zaleca się, aby była nadzorowana przez lekarza weterynarii lub zootechnika.

Natychmiast po urodzeniu, prosię należy oczyścić z resztek śluzu, krwi oraz łożyska. Po wytarciu do sucha, zdezynfekowaniu pępowiny i skróceniu jej do ok. 5 cm prosięta należy natychmiast dosadzić do wymienia lochy, by napiły się siary, która zawiera przeciwciała chroniące je przed chorobami. Prosięta po napiciu się należy umieścić  w budce pod promiennikiem, w którym temperatura powinna wynosić około 34°C.

Kojec dla lochy karmiącej prosięta

Po porodzie oseski powinny przebywać w kojcu, który nie będzie ograniczał im dostępu do karmiącej lochy, a jednocześnie będzie posiadał zabezpieczenie, uniemożliwiające przygniecenie prosiąt przez maciorę. Z kolei maciorze należy zapewnić bezpośredni dostęp do wody pitnej, a także koryta podającego paszę.  

W praktyce wyróżniamy kilka rodzajów kojców porodowych. Podział kojców uzależniony jest od systemu odprowadzania odchodów. Dzielimy je na ściółkowe, bezściółkowe i mieszane. Klatki bezściółkowe wyposażone są w ażurową podłogę, w których  gnojowica poprzez kanały gnojowe odprowadzana jest do zbiornika głównego. Jest to rozwiązanie korzystne gdyż ogranicza kontakt prosiąt z odchodami, które mogą powodować liczne zakażenia.

Kojce, które łączą cechy klatek ściółkowych i bezściółkowych, to kojce mieszane. Wyposażone są zarówno w litą podłogę, jak i system rusztów. Z punktu widzenia dobrostanu zwierząt, najkorzystniejszy jest system ściółkowy, ponieważ daje losze możliwość zaspokojenia naturalnej potrzeby budowy gniazda.

Ważnym elementem mikroklimatu w chlewni jest natężenie hałasu, które  w pomieszczeniach dla świń nie powinno przekraczać  poziomu 85 decybeli. Źródłem hałasu mogą być maszyny rolnicze, wentylatory, a także  inne urządzenia usprawniające pracę w gospodarstwie, ale także same zwierzęta. W chlewni szczególnie wysoki poziom hałasu obserwujemy szczególnie  w tych pomieszczeniach, gdzie przebywają lochy. Porody, prosięta po odsadzeniu, a także pobieranie krwi czy załadunek i transport zwierząt generują szczególnie wysoki poziom hałasu, który powoduje nadmierną pobudliwość nerwową, zaburzenia krążeniowo oddechowe, zakłócenia pracy serca czy biegunkę.

Kojec z dwoma strefami temperatur

Niezbędne jest także zapewnienie prawidłowej  temperatury w pomieszczeniu.  Z uwagi na fakt, iż nowo narodzone prosięta powinny przebywać z lochami co najmniej 28 dni  należy stworzyć właściwy mikroklimat dla 2 różnych pod względem wymagań cieplnych grup zwierząt. Przy chowie trzody chlewnej mamy do czynienia z konfliktem temperaturowym, ponieważ konieczne jest  utrzymanie odmiennej temperatury powietrza dla lochy, oraz dla prosiąt. Uznaje się, że dla loch karmiących najlepszą temperaturą jest zakres 19-21^oC, a z kolei dla nowo narodzonych prosiąt temperatura powinna kształtować sie na poziomie 32-34^oC. Oseski przychodzące na świat mają ciepłotę ciała ok. 40^oC, a brak warstwy tłuszczu, która chroni je przed zimnem i dodatkowo słabo jeszcze rozwinięty układ termoregulacji, narażają prosięta na szybkie wychłodzenie organizmu, które może doprowadzić nawet do śmierci. Tak duża rozpiętość temperatury optymalnej dla różnych grup wiekowych,  zmusza hodowców do stosowania kojców porodowych z dwoma strefami termicznymi, jedna dla prosiąt druga dla maciory.  Zaleca się, aby fragment podłogi dla lochy wykonany był z betonu lub żeliwa, gdyż są to materiały, które dają zwierzęciu uczucie pozornego chłodu. Z kolei w strefie dla prosiąt stosuje się dogrzewanie przez promienniki podczerwieni, pompy ciepła, maty grzewcze, a także budki i zadaszenia dla prosiat.

Tabela 1 Wymagane temperatury przy chowie trzody chlewnej

Źródło: Poradnik IBMER 2004

Oświetlenie ważne dla prosiąt

Oprócz ciepła, bardzo ważnym czynnikiem jest światło, które przede wszystkim pełni niezwykle ważną rolę w fizjologii organizmu zwierzęcego. Szczególnie młodym prosiętom daje  komfort,  uspokaja  je  i wyznacza prawidłowy rytm życia. Długość dnia świetlnego wpływa m.in. na  zachowanie zwierząt, ich rozwój i stan zdrowia. W żadnym wypadku nie jest dozwolone  trzymanie zwierząt w ciągłej ciemności, dlatego przy braku dostatecznego oświetlenia naturalnego należy stosować dodatkowe źródła oświetlenia sztucznego. Oświetlenie naturalne zapewnić możemy poprzez stosowanie dużych otworów okiennych., natomiast oświetlenie sztuczne może być sterowane ręcznie lub automatycznie za pomocą  sterowników, które umożliwiają np. zaprogramowanie długości dnia świetlnego czy też  natężenie światła. Dzięki zastosowaniu elektronicznych przełączników oraz zegarów - lampy w chlewni mogą włączyć i wyłączyć się o określonej godzinie. Z kolei czujniki zmroku, uruchamiają oświetlenie po osiągnięciu zaprogramowanego zaciemnienia. 

Bezwzględnie nie wolno zapomnieć o zapewnieniu zarówno lochom, jak i prosiętom stałego dostępu do wody pitnej. Coraz częsciej ponadto zwraca się uwagę, aby woda dla tych najmłodszych osobników była cieplejsza i jej temepratura wynosiła ok.14-17^oC – co z pewnością chroni przed ewentulanym przeziębieniem. Ponadto wypita cieplejsza woda nie wychładza organizamu i nie wymaga dodatkowych nakładów energii od zwierzęcia na jej ogrzanie. W związku z tym można wykorzystywać źródła energii odnawialnej do podgrzewania wody pitnej o czym możńa poczytać na łamach prasy rolniczej.

 Należy mieć na uwadze fakt, iż aby otrzymać stado w dobrej kondycji, hodowcy powinni pamiętać, że właściwa opieka i postępowanie z prosiętami w pierwszych dniach życia wpływa na ich zdrowie i produkcyjność w kolejnych etapach odchowu. Przedstawione powyżej uwagi pomogą z pewnością hodowcy wyeliminować błędy w okresie okołoprodowowym, a co za tym idzie ograniczyć straty prosiąt.