Zasiewy 2024. Rzepak populacyjny czy mieszańcowy - jaki wybrać?
W naszym kraju aktualnie uprawiane są zarówno odmiany populacyjne, jak i mieszańcowe F1 rzepaku ozimego. Wyjaśniamy, czym się różnią.
Rzepak odmiany mieszańcowe i populacyjne - różnice
Odmiany populacyjne uzyskiwane są drogą klasycznej metody hodowlanej poprzez krzyżowanie, selekcję, a także rozmnażanie. - Materiałem siewnym kwalifikowanym odmian populacyjnych (ustalonych) jest pierwsze rozmnożenie C1 - wyjaśnia dr hab. Stanisław Spasibionek, prof. Instytutu/PhD, associate professor Oddziału Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Poznaniu. Odmiany mieszańcowe rzepaku ozimego z kolei tworzy się w wyniku kontrolowanego zapylenia krzyżowego, odpowiednio dobranych form rodzicielskich. - W produkcji rolniczej jako materiał siewny używa się wyłącznie mieszańców pierwszego pokolenia (F1) - zaznacza ekspert.
U odmian mieszańcowych zwiększone plonowanie występuje jedynie w pokoleniu F1 i nie powtarza się w dalszych rozmnożeniach. - Dlatego nasiona ze zbioru nie mogą być wykorzystane do zasiewów w kolejnym sezonie wegetacyjnym. Wysiewanie nasion odmian mieszańcowych kolejnego rozmnożenia powoduje znaczący spadek plonowania - wyjaśnia specjalista. Zaznacza, że plantacje produkcyjne powinno się obsiewać kwalifikowanym materiałem siewnym. - Jedynie wysiew kwalifikowanych nasion, bardzo dobrych odmian, warunkuje uzyskanie wysokich plonów o odpowiedniej jakości - zaznacza nasz rozmówca. Nasiona do siewu takich odmian trzeba więc każdorazowo zakupić, np. u przedstawicieli handlowych firm hodowlano-nasiennych bądź licencjonowanych dystrybutorów. - Należy podkreślić, że plonowanie odmian zarówno mieszańcowych, jak i populacyjnych jest wypadkową wielu czynników, zwłaszcza glebowych, agrotechnicznych i pogodowych, które charakteryzują się określoną specyfiką w poszczególnych regionach kraju, a w przypadku warunków atmosferycznych także dużą zmiennością w latach - uczula dr hab. Stanisław Spasibionek.
Rzepak - ważna odmiana i agrotechnika
Spośród wyżej wymienionych czynników, rolnik ma bezpośredni wpływ jedynie na to, jaką odmianę wybierze do uprawy, a także na zastosowaną agrotechnikę. - Dlatego tak ważny jest np. prawidłowy płodozmian, wybór odpowiedniej odmiany, stosowanie do siewu kwalifikowanego materiału siewnego, przestrzeganie właściwego terminu siewu, terminowe i precyzyjne wykonywanie zabiegów, prawidłowy zbiór nasion, itp. - wylicza ekspert. Zaznacza jednocześnie, że aspekt agrotechniczny jest tym bardziej istotny, że przy tak dużym areale uprawy rzepaku ozimego nasilają się problemy związane m.in. z kompensacją niektórych chwastów czy też częstszym występowaniem wielu chorób, np. kiły kapusty i szkodników, m.in. chowaczy, śmietki kapuścianej i mszycy.
Producentowi/rolnikowi znana jest również jakość gleby, na której planuje uprawę rzepaku. - Im jest ona lepsza, tym plonowanie powinno być większe i pewniejsze - wskazuje dr hab. Stanisław Spasibionek.
Jakie odmiany rzepaku sieją rolnicy?
W naszym kraju nadal wielu rolników, jak podaje ekspert, dobrze ocenia przydatność odmian populacyjnych do własnych warunków gospodarowania i często uprawia je na swoich polach. - Takie odmiany przeważnie są wysiewane w mniejszych gospodarstwach, głównie na małych powierzchniach i na nieco gorszych stanowiskach - informuje specjalista. Podstawową ich zaletą jest stosunkowo łatwy zbiór ze względu na mniejszą masę roślin - Niektóre z odmian populacyjnych również są mniej porażane przez poszczególne choroby lub w dużym stopniu tolerancyjne na niekorzystne warunki atmosferyczne - wskazuje nasz rozmówca. Ponadto materiał siewny odmian populacyjnych jest tańszy niż odmian mieszańcowych. - Niestety dobór odmian populacyjnych jest bardzo ograniczony. Obecnie tj. 2024 roku w Krajowym Rejestrze wpisanych jest 134 odmian rzepaku ozimego - w tym 106 odmian mieszańcowych i 28 odmian populacyjnych - informuje dr hab. Stanisław Spasibionek.
Rzepak - postęp odmianowy
Ekspert zwraca uwagę na to, że postęp odmianowy dokonuje się głównie w hodowli odmian mieszańcowych. - Odmiany F1 odznaczają się przede wszystkim większym potencjałem plonowania, ale często także bujniejszym wigorem roślin i szybszym rozwojem. Ponadto, rośliny wytwarzają silniejszy, bardziej rozrośnięty system korzeniowy przez co mogą lepiej pobierać wodę i składniki pokarmowe - tłumaczy nasz rozmówca. - W ostatnich latach badań, w systemie porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO), odmiany mieszańcowe rzepaku ozimego plonowały średnio o 13,2% lepiej od odmian populacyjnych - dodaje.
Specjalista przyznaje również, że większość najnowszych odmian mieszańcowych odznacza się ogólnie dobrą zdrowotnością, ale także podwyższoną odpornością na niektóre patogeny. Wiele z nich zawiera dodatkowe geny odporności na chorobotwórcze patogeny np. Rlm9, Rlm7, Rlm3, RlmS - wcześniej nazywany APR37 (sucha zgnilizna kapustnych), TuYV (wirus żółtaczki rzepy). Powstało także dużo odmian wykazujących odporność na porażenie kiłą kapusty. Dostępne są również odmiany odznaczające się mniejszą podatnością na pękanie łuszczyn i osypywanie nasion. - W ofercie znajdują się także odmiany półkarłowe - informuje ekspert.
Jak dobierać odmiany rzepaku?
Zdaniem specjalisty, by trafnie dobrać najbardziej odpowiednie odmiany do określonych warunków gospodarstwa, warto skorzystać z „List odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw” (LOZ). - Przeważnie znajdują się na nich odmiany, które przejawiają dobre przystosowane do uprawy w danym rejonie i są tam najbardziej wartościowe - zaznacza nasz rozmówca. Podkreśla, że szczególnie cenione są odmiany względnie stabilnie plonujące, pomimo różnych warunków atmosferycznych w kolejnych sezonach wegetacyjnych i takie przede wszystkim trafiają na listę. - W ostatnich latach, w poszczególnych województwach na LOZ znajdowało się od kilku do kilkunastu odmian (6-19 odmian) - informuje dr hab. Stanisław Spasibionek. Wspomina, że zestawienie odmiany w “Listach” oznacza jej rekomendację na obszarze województwa. - W br. na wszystkich LOZ znajduje się łącznie 34 odmiany rzepaku ozimego. Zdecydowaną większość stanowią odmiany mieszańcowe, których jest 29, natomiast odmian populacyjnych jest 5* - wymienia nasz rozmówca.
Zakładanie plantacji rzepaku - o czym pamiętać
Przy zakładaniu plantacji z rzepakiem ozimym powinno się wykorzystywać kwalifikowanego materiału siewnego odmian. - Tylko takie nasiona zapewniają tożsamość odmianową, tj. przejawianie się charakterystycznych dla danej odmiany cech, zarówno morfologicznych, jak i użytkowych, w tym np. odporności na specyficzne patogeny - podkreśla ekspert. Kwalifikowany materiał siewny powinien gwarantować też odpowiednią wartość siewną nasion: czystość odmianową - 99,7%, zdolność kiełkowania - min. 85%, zawartość nasion obcych gatunków - maks. 0,3% wagowego. Co jeszcze jest ważne? - Kwalifikowany materiał siewny rzepaku ozimego nie powinien zawierać więcej niż 1% kwasu erukowego oraz nie więcej niż 15 µM glukozynolanów na 1 g nasion - mówi dr hab. Stanisław Spasibionek.
Czytaj także:
Dzień Pola HR Smolice 2024. Jak powstają nowe, zdrowsze odmiany? [FOTO]
