Zdrowa marchew dla krów mlecznych
Marchew jest cennym źródłem beta-karotenu, składnika niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania organizmu krowy, a zwłaszcza jej układu rozrodczego.
Duże możliwości obniżenia kosztów produkcji mleka tkwią w racjonalnym żywieniu, czyli takim, które polega na podaniu krowie składników pokarmowych w ilościach stosownych do aktualnej wydajności mlecznej oraz stanu fizjologicznego.
Beta-karoten jest pomarańczowym barwnikiem, znajdującym się w marchwi.
Należy do grupy karotenoidów - związków chemicznych, które mogą być wytwarzane tylko przez rośliny. Karoteny dzielą się na grupy alfa i beta, z tym że beta-karoten jest łatwiej przyswajalny. Przeżuwacze przekształcają również karoten w witaminę A, która jest ważnym składnikiem dla wszystkich funkcji śluzówki. Natomiast beta-karoten nie może zostać zastąpiony witaminą A.
Organizmy zwierząt nie potrafią wytworzyć beta-karotenu, dlatego musi zostać dostarczony z pokarmem.
Największą ilość mają: marchew pastewna żółta i czerwona (zawartość 10-200 mg/kg suchej masy) świeża trawa, koniczyna, lucerna (ok. 250 mg/kg s.m.), kiszonka z młodej trawy zbieranej podczas fazy strzelania w źdźbło (40-120 mg/kg s.m.) oraz dobrej jakości siano (15-30 mg/kg s.m.). Koncentracja karotenu maleje w zależności od terminu zbioru (najwięcej jest o wschodzie słońca), stopnia przesuszenia, rodzaju konserwacji, jak również od czasu składowania.
Niedobór karotenu, nawet przy dobrym zaopatrzeniu w witaminę A, może poważnie wpłynąć na zdrowotność zwierząt. Między innymi powoduje rogowacenie nabłonków i ułatwia wnikanie bakterii chorobotwórczych, obniżając odporność wymienia i prowadzące do mastitis (zapalenie wymienia). Ogromne skutki mogą być także widoczne w przebiegu cyklu płciowego - ciche lub trudno zauważalne ruje, nieregularne cykle, opóźnione jajeczkowanie, niedorozwój ciałka żółtego, obumieranie zarodków, częste poronienia oraz urodzenia słabych, chorowitych cieląt. Wszystko to wpływa na zmniejszenie liczby zapłodnień, wyższy procent poronień i obumierania zarodków, wydłużenie okresu międzywycieleniowego i niezadowolenie z młodszego pokolenia, które ma problemy z układem trawiennym.
„Zapotrzebowanie bydła na beta-karoten określa się na podstawie analizy krwi. Istotna jest zawartość tego składnika w surowicy krwi. I tak, za dostateczny lub dobry uznaje się poziom do 200 mg/100 ml, natomiast poziom 500 mg/100 ml uznaje się za optymalny. Należy pamiętać, że dobowe zapotrzebowanie krowy mlecznej na beta-karoten waha się w granicach 80-100 mg i zależy od jej wydajności mlecznej. Za wystarczającą dawkę bytową uznano 30 mg/100 kg masy ciała, natomiast za produkcyjną 25 mg „- pisze Bogdan Depta z K-PODR Minikowo w artykule „Niezbędny beta-katoren”.
Trzeba pamiętać, aby regularnie dostarczać beta-katoren, ponieważ nie może być magazynowany w organizmie.
Większość hodowców decyduje się albo na monodietę całoroczną, albo na dietę zmienną - letnią i zimową. Aby zapewnić krowom odpowiednią dawkę karotenu, przy skarmianiu zwierząt tą samą paszą przez cały rok, należy zastosować dwa rodzaje kiszonek - pierwszą z młodych traw, o wysokiej zawartości beta-karotenu, drugą o niskiej zawartości, np. kiszonkę z kukurydzy.
Przy żywieniu letnim, podawanie nawet niewielkiej ilości świeżych zielonek powoduje nagromadzenie się w wątrobie dostatecznej ilości karotenów na okres żywienia zimowego.
Można także uzupełnić niedobory tego składnika podając marchew pastewną świeżą lub zakiszoną albo beta-karoten syntetyczny, w postaci stałego preparatu suchego z zawartością substancji czynnej co najmniej 10% (100 000 mg/kg). Najlepiej wybrać taki, który ma w swoim składzie dodatkowo witaminę A i selen. W takim zestawieniu działanie będzie pełne. Na rynku jest wiele takich produktów, niestety ich cena jest wysoka. Marchew należy podawać zwierzętom w formie rozdrobnionej w ilości 10-12 kg dziennie, można ją także wymieszać z innymi paszami.
Ubytki karotenu powodują enzymy podczas:
- suszenia
- opóźnienia w zamknięciu silosu
- wolnego zakiszania materiału
- gdy powietrze dostanie się do silosu
- temperatur między 30-40°C
- warunków aerobowych (warunki, w których ilość rozpuszczonego w wodzie tlenu jest niewystarczająca dla rozwoju organizmów tlenowych - gdy stosowane są kwasy
- obecności azotynów (np. nadmierne nawożenie lub różne chemiczne preparaty zakiszające)
