Ukryte życie krów
Wiadomo, że zwierzęta, podobnie jak ludzie, przeżywają emocje, stres, mogą czuć radość i cierpieć. Naukowcy zastanawiają się, czy istoty te myślą i mają świadomość. Okazuje się, że aby mieć dobre wyniki w hodowli, należy zwrócić uwagę na spokojne życie psychiczne krów w stadzie.
Zwierzęta są doskonałymi nadawcami i odbiorcami sygnałów
Reagują na najmniejsze zmiany w swym otoczeniu, których nie zauważają ludzkie zmysły. Podstawowe 5 zmysłów, którymi dysponuje człowiek, pozwala odbierać wąski zakres bodźców, jakie kieruje do niego świat zewnętrzny. Organizmy zwierzęce, prócz podstawowych receptorów pośrednich (wzrok, słuch) i bezpośrednich (dotyk, smak, węch), dysponują także innymi, różnymi w zależności od gatunku.
Zmysły człowieka w porównaniu z receptorami wielu zwierząt są upośledzone. Zwierzęta odbierają bodźce w sposób bardziej subtelny, dostrzegają niewielkie różnice w gestach, wyrażających określone uczucia swych towarzyszy, rozpoznają znaczenie tych gestów i zachowują się odpowiednio do nich. Bydło, jak wszystkie zwierzęta dzienne, ma dobrze rozwinięte wszystkie zmysły. Posługuje się nimi podczas poszukiwania paszy, orientowania się w terenie oraz podczas kontaktów z innymi osobnikami i z ludźmi.
Każdy osobnik rodzi się z zasobem odziedziczonych umiejętności, pozostałe zdobywa w ciągu życia. Bydło uczy się poprzez naśladownictwo. Zachowanie zwierząt jest ściśle związane z trybem ich życia oraz warunkami, w których są utrzymywane. Taki wzór działania, występujący dobrowolnie lub instynktownie nazywany jest behawiorem. Dla każdego gatunku zwierząt, również dla krów, istnieje wzorzec behawioralny, przedstawiający typowe zachowania.
Bydło to gatunek zwierząt stadnych. W grupie czują się dobrze i bezpiecznie. Każde stado ma określoną hierarchię. Na czele znajduje się starsza, dominująca, doświadczona krowa. Swoje „przeżyła” i wie, co może być zagrożeniem, przed czym uciekać, a na co nie zwracać uwagi. Przywódczyni ma swojego zastępcę, który podlega tylko jej. Następna grupa, to osobniki podwładne jednej i drugiej. Na samym dole hierarchii są zwierzęta słabsze, nękane przez pozostałe. W 50% pozycja w stadzie jest uzależniona od stosunków nieagresywnych, w około 25% pozycja w hierarchii jest wynikiem walk.
Wśród osobników z poszczególnych grup, mogą tworzyć się długotrwałe przyjaźnie.
Aktualnie, takie zachowania można zaobserwować na pastwisku, jednakże wiele z pierwotnych zachowań bydła zostało już utraconych. Obecnie człowiek stał się przywódcą, ponieważ dostarcza pożywienie, schronienie i chroni przed niebezpieczeństwem. W psychice krów współistnieją dwie potrzeby.
Pierwsza - to bardzo silna chęć przebywania w stadzie, a druga, to niechęć do ciasnoty i nadmiernego zagęszczenia. Dookoła krowy znajdują się dwie przestrzenie: fizyczna - to obszar, jaki zwierzę potrzebuje, aby się położyć, przeciągnąć, obrócić i społeczna - to minimalny dystans dzielący od innych osobników. Naruszenie tego dystansu powoduje ucieczkę lub atak zwierzęcia - reakcja zależy od jego pozycji w hierarchii stada. Wkroczenie człowieka w przestrzeń społeczną powoduje identyczną reakcję zwierzęcia i zależy także od jego pozycji w stadzie.
Według najnowszych badań, bydło jest bardzo inteligentnym gatunkiem zwierząt. Krowy są zdolne do pamiętania różnych informacji przez długi okres czasu. Potrafią również martwić się o przyszłość. Są zdolne do rozwiązywania problemów i ekscytują się znalezieniem rozwiązania. Amerykańscy naukowcy potwierdzają, że krowy rozumieją związki przyczynowo-skutkowe. Potrafią obsłużyć dźwignię, aby napić się wody, gdy są spragnione, czy też korzystać z urządzeń karmiących, gdy czują głód.
- Zachowanie zwierząt - „mowa ciała” jest wskaźnikiem komfortu, jaki środowisko stwarza zwierzęciu - tłumaczy prof. dr hab. Tadeusz Szulc z Wydziału Biologii i Hodowli Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. - Obserwowane formy zachowania, mogą być powodowane odruchami bezwarunkowymi - dziedzicznym albo warunkowymi - nabytymi w wyniku doświadczenia, treningu i uczenia. Cechy nabyte nie są przekazywane z pokolenia na pokolenie - dodaje.
Należy pamiętać, że krowy nie zapominają twarzy i miejsc.
Gdy w oborze pojawi się weterynarz, zwierzęta dokładnie wiedzą, kim jest. Dlatego ważne, aby wizyta weterynarza nie kojarzyła się źle i nie wiązała się z bólem.
Wszystkie opisane powyżej cechy dotyczą bydła, jako gatunku. Jednakże każda krowa to inny osobnik, to inny charakter i upodobania. Jedne są spokojne i przyjazne, inne mogą być przekorne, jeszcze inne agresywne. Na podstawie obserwacji zachowań hodowca może pomagać poszczególnym osobnikom, regulując ich dostęp do paszy, legowiska, wybiegu i ruchu. Bez jego pomocy nieustabilizowana hierarchia może prowadzić do obniżenia średniej wydajności mleka w stadzie. Krowy bardziej agresywne, o wyższym poziomie męskich hormonów płciowych nie odznaczają się wysoką wydajnością, jednak ich pozycja daje najlepszy dostęp do paszy, wody i legowiska. Natomiast krowy delikatniejsze i spokojniejsze, które najczęściej się podporządkowują, mają dobre predyspozycje mleczne, nie potrafią konkurować o paszę, przez co spada ich mleczność, a nawet płodność.
Podobnie jak ludzi, krowy można wychować. Młode osobniki bydła mięsnego, przebywające na co dzień na wybiegu w stadzie, uczą się od starszych. Jeśli dookoła nie ma stresowej atmosfery, stworzonej przez ludzi, zwierzęta są spokojne i przyjazne. Natomiast w przypadku bydła mlecznego młode osobniki uczą się zachowań od człowieka. Wcześnie odseparowane od matki nie mają innego nauczyciela. W tym okresie może narodzić się wiele niewłaściwych zachowań. Nieodpowiedni personel, krzyki, gwizdy, używanie elektryzatora - wszystko to wpływa negatywnie na odczucia zwierząt.
Największe znaczenie w bezstresowym wychowaniu cieląt występuje u byków, ponieważ mogą stać się agresywne, a co za tym idzie niebezpieczne dla ludzi. Młode byczki uczą się od starszych kolegów, matki tylko karmią i obserwują swoje cielęta. Dlatego ważną sprawą jest umieszczanie młodych byczków po 6. tygodniu życia razem (ale nie za gęsto), a w okresie dojrzewania rozpłodowego razem z zasuszonymi krowami, które doskonale nauczą młodzież dobrych manier.
Dorosły buhaj także nie lubi być sam
Oddzielenie go od stada powoduje, że staje się on wyjątkowo niebezpieczny z powodu strachu. Jeżeli już trzeba oddzielić byka od stada w celu wykonania zabiegów, należy zabrać z nim kilka krów. U bydła zachowania agresywne przebiegają następująco: byki demonstracyjnie poruszają głową, jeśli przeciwnik nie ustąpi, nieco się cofają, schylają głowę ku ziemi i wydają pomruk, a następnie nacierają na siebie. Czas walki jest różny, tak jak różne są też temperamenty poszczególnych ras (mlecznych, mięsnych i byków do corridy).
Dobrostan bydła wymaga dobrego i przyjaznego traktowania zwierząt. W codziennych pracach ze stadem, konieczna jest łagodność, konsekwencja i umiejętność przewidywania zachowań. Dobre traktowanie i przyzwyczajenie bydła do pozytywnych i bliskich kontaktów z człowiekiem ułatwia wykonywanie rutynowych czynności codziennej obsługi oraz zwiększa wydajność i produkcyjność zwierząt. Szczególnie istotne jest dobre traktowanie pierwiastek podczas pierwszych dojów.
- Zachowanie zwierząt jest ważnym kryterium w ocenie ich zdrowia i jest wykorzystywane w profilaktyce i diagnostyce weterynaryjnej - mówi Tadeusz Szulc. - Zwierzęta chore tracą posiadaną pozycję w stadzie, są apatyczne, często leżą i trzymają się z dala od grupy. W kojcach ze stanowiskami legowiskowymi kładą się często na mokrym i zimnym betonie.
Intensywny system chowu i utrzymania - wysoka mechanizacja, duże zagęszczenie oraz niskie nakłady pracy nie zaspakajają potrzeb bydła. Powoduje to trudności z przystosowaniem się do otoczenia i zmiany w zachowaniu. Następstwem jest wzrost urazów i chorób oraz spadek produkcyjności.
