Czym jest dobrostan i cross compliance?

Źródło: ellisia - fotolia.com

Zwierzęta gospodarskie podobnie jak domowe potrzebują opieki ze strony hodowców.

Są podmiotami, a nie przedmiotami. Aby osiągnąć zadowalające korzyści produkcyjne należy dbać o ich dobrostan od narodzin aż do śmierci.

Dobrostan zwierząt to stan zdrowia fizycznego i psychicznego, osiągany w stworzonych przez hodowcę warunkach najbardziej zbliżonych do środowiska naturalnego. Wszystkie państwa europejskie, będące członkami Unii  muszą stosować się do nowych aktów prawnych. Główne założenia dobrostanu zawarte są w Kodeksie Dobrostanu Zwierząt Gospodarskich (Codes for the Welfare of Livestock), opracowanym przez brytyjskich specjalistów z Rady Dobrostanu Zwierząt. Spełnione są poprzez: zapewnienie świeżej wody i paszy pokrywającej potrzeby w zakresie wzrostu, zdrowotności i żywotności, zabezpieczenie wygodnej powierzchni wypoczynku, możliwości schronienia oraz optymalnych warunków środowiska, zapewnienie prewencji, profilaktyki, szybkiej diagnostyki i skutecznego leczenia, eliminację czynników stresogennych, zapewnienie odpowiedniej przestrzeni życiowej i składu socjalnego w grupie oraz dostosowanie do behawioru (zachowania) danego gatunku.

Hodowcy zobowiązani są przestrzegać opisane wymogi, stanowiące minimum, bez potrzeby normowania na poziomie ustawodawczym. Zwierzęta powinny być traktowane jako podmiot, a nie materiał produkcyjny, który należy maksymalnie wyeksploatować, aby uzyskać jak największe zyski. Celem dobrostanu jest wypracowanie optymalnych systemów chowu, w których maksymalizacja zysku z tytułu produkcji jest wynikiem spełnienia potrzeb biologicznych zwierząt.

- Ważną sprawą jest również humanitarny ubój zwierząt, które do samego końca nie powinny wiedzieć co się dzieje - mówi  lek. wet. Marian Gross, Powiatowy Lekarz Weterynarii w Rawiczu.

Ministrowie Rolnictwa Unii Europejskiej w 2003 roku wprowadzili reformę Wspólnej Polityki Rolnej obejmującej cross compliance (zasadę wzajemnej zgodności), która oznacza powiązanie wysokości uzyskiwanych płatności bezpośrednich ze spełnianiem przez beneficjentów określonych wymogów.

Zostały podzielone na trzy obszary.

Obszar A, który obejmuje: identyfikację i rejestrację zwierząt oraz zagadnienia ochrony środowiska naturalnego.

Obszar B, obejmujący: zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt, zgłaszanie niektórych chorób, zdrowotność roślin.

Obszar C, w którym zawiera się dobrostan zwierząt. W nowych państwach członkowskich, w tym w Polsce, wymogi Wzajemnej Zgodności będą wdrażane stopniowo.

Od 1 stycznia 2009 roku obowiązują wymogi z obszaru A, natomiast wymogi z obszaru B i C zgodnie z aktualnym stanem prawnym są wdrażane od 2011 roku. W przypadku nieprzestrzegania wymagań, płatności bezpośrednie są redukowane proporcjonalnie do naruszeń. Wymiar sankcji za nieprzestrzeganie wymogów podstawowych będzie uzależniony od wielu czynników.

- Na terenie powiatu rawickiego są słabe ziemie, dlatego hodowla zwierząt jest rozwinięta, obejmuje kilka tysięcy gospodarstw - około 1.100  bydlęcych, 1.200 trzody chlewnej, 20 produkcji drobiowej - tłumaczy lekarz weterynarii Marian Gross - Hodowcy, często z wielopokoleniowym doświadczeniem w chowie i hodowli zwierząt, są przyzwyczajeni do rygorów dotyczących utrzymywania, transportu i metod uboju zwierząt, które weszły w życie wraz z włączeniem Polski do Unii Europejskiej - zapewnia weterynarz.

Podkreśla, że inspekcja weterynaryjna na bieżąco kontroluje rolników - nie ma problemu z wejściem do gospodarstwa oraz uwidocznieniem hodowcom pewnych niedociągnięć związanych z utrzymaniem zwierząt. Nie rozgranicza się dużych i małych gospodarstw, już jedna krowa stanowi stado i podlega nadzorowi w taki sam sposób, jak kilkaset osobników. Istnieją dwa rodzaje kontroli. W związku z cross compliance, sprawdzane są z góry narzucone gospodarstwa. Natomiast co roku wyznaczanych jest 5% gospodarstw, znajdujących się w bazie, które zostaną poddane kontroli dobrostanu. Każdego roku są inne. Jeśli w danym gospodarstwie istnieją jakieś uchybienia, będzie skontrolowane w następnym roku - wyjaśnia weterynarz.

W ramach zasady wzajemnej zgodności, obowiązkiem kontroli objęta będzie próba gospodarstw pochodząca ze standardowej, obowiązkowej próby wylosowanej w ramach Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli.

Próba ta musi zawierać przynajmniej 1% gospodarstw rolnych ubiegających się o płatności bezpośrednie, co w przypadku Polski oznacza konieczność przeprowadzenia około 15 tysięcy kontroli rocznie. Natomiast kontrole z zakresu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt dotyczyć będą 10% gospodarstw utrzymujących bydło i 5% gospodarstw utrzymujących owce i kozy.

Dobrostan uzależnia efektywność produkcji. Jego ekonomika stanowi dynamicznie rozwijającą się dziedzinę, która na podstawie danych hodowlanych, weterynaryjnych, klimatycznych i rynkowych wyznacza bilans zysków, mimo poniesionych kosztów. Niektórzy hodowcy kwestionują założenia dobrostanu. Uważają, że jego wymogi mają znaczący wpływ na dochodowość produkcji. Muszą wziąć jednak pod uwagę, że zwierzęta chowane w dyskomforcie cieplnym, żywieniowym i bez odpowiedniej profilaktyki weterynaryjnej, będą osiągały mniejsze przyrosty lub dawały mniej produktów o niższej jakości (mleko, jaja). Będą również bardziej narażone na wszelkiego typu schorzenia.

Częstym tematem budzącym kontrowersje jest sposób przewozu żywych zwierząt. Zwłaszcza miłośnicy koni nagłaśniają problem, twierdząc, że zwierzęta docierające do rzeźni są na skraju wycieńczenia, okaleczone i spragnione

- Transport dzieli się na trwający do 8 godzin i powyżej. Na terenie powiatu zwierzęta są przewożone od kilku do dwudziestu paru kilometrów - opowiada Marian Gross - W rawickiej ubojni koni, zwierzęta są kontrolowane przez urzędowego lekarza weterynarii pod względem zdrowotności i warunków transportu. Inspektorat weterynaryjny dwa razy do roku sprawdza, niezapowiedzianie, warunki przewozu tych zwierząt. Najczęstsze nieprawidłowości są związane z za długim czasem pracy kierowców. Nie spotkano się z uchybieniami zdrowotności lub braku komfortu przewożonych koni.

Prawo polskie precyzyjnie reguluje warunki transportu zwierząt i odpowiedzialność przewoźników. 

Dobry stan techniczny pojazdów, nie przekraczanie dopuszczalnej liczby przewożonych zwierząt, oraz tak zorganizowana trasa przewozu, aby zapewnić miejsca, gdzie można by zwierzęta zbadać, nakarmić i napoić, są istotą dobrostanu zwierząt jadących do rzeźni.

Cechy niskiego poziomu dobrostanu zwierząt:

• mniejsza zdolność wzrostu i produkcji,
• obniżenie parametrów rozrodu,
• większa podatność na choroby,
• patologie behawioralne (trudności psychiczne zwierząt),
• ograniczenie naturalnych reakcji (instynktów),
• obniżony poziom zdolności adaptacyjnych względem sytuacji stresowych.