Co to są zasady warunkowości?

Źródło: Fotolia.com

Warunkowość to podstawowy, obowiązkowy element płatności bezpośrednich. 

Warunkowość czyli po prostu zbiór norm, przepisów

Wzmocniona warunkowość będzie się składała z norm dotyczących utrzymania gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego  w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska (Good Agricultural and Environmental Condition – GAEC). Normy te zostały określone w załączniku III do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2021/2115. Wzmocniona warunkowośc to również podstawowe wymagania w zakresie zarządzania (Statutory Management Requirements – SMR).

Innymi słowy, warunkowość:

• to podstawowy, obowiązkowy element płatności bezpośrednich, który kładzie większy nacisk na kwestie środowiskowe i klimatyczne. Będzie połączeniem  obecnych wymogów zazielenienia i zasady wzajemnej zgodności (w skład której wchodzą normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska – normy GAEC i podstawowe wymogi w zakresie zarządzania – wymogi SMR).;
• uzależnia otrzymanie pełnego wsparcia od zapewnienia przez beneficjentów przestrzegania tych norm i wymogów;
• za nieprzestrzeganie wymogów warunkowości kwota płatności co do zasady może ulec zmniejszeniu o 3% - tak jak w zasadzie wzajemnej zgodności;
• wskazuje normy (GAEC) i wymogi (SMR) w podziale na główne obszary oddziaływania.

Normy w poszczególnych obszarach

Warunkowość wskazuje normy w poszczególnych obszarach oddziaływania:

• Norma GAEC 1: Utrzymywanie trwałych użytków zielonych w oparciu o stosunek powierzchni trwałych użytków zielonych do powierzchni użytków rolnych na poziomie krajowym. Udział trwałych użytków zielonych (TUZ) w powierzchni gruntów rolnych w skali całego kraju nie może się zmniejszyć o więcej niż 5% w stosunku do roku referencyjnego 2018. W przypadku zmniejszenia wskaźnika TUZ o więcej niż 5%, przekształcanie trwałych użytków zielonych jest niedopuszczalne a rolnicy, którzy przekształcili trwałe użytki zielone, będą zobowiązani do przywrócenia określonej powierzchni gruntu w TUZ lub odtworzenia TUZ na innym gruncie.
• Norma GAEC 2: Ochrona terenów podmokłych i torfowisk (będzie obowiązywać od 2025 roku). Na wyznaczonych obszarach podmokłych i torfowiskach rolnicy będą zobowiązani przestrzegać wymogów, które zostaną doprecyzowane przed wdrożeniem normy w 2025 roku, po odpowiednim dostosowaniu i zmianach w Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR).
• Norma GAEC 3: Zakaz wypalania gruntów rolnych - zakaz wypalania gruntów rolnych, z wyjątkiem punktowego wypalania roślin, części roślin lub resztek pożniwnych ze względów związanych ze zdrowiem roślin. W przypadku stwierdzenia wypalania na gruntach rolnych powstałych na skutek zalecenia inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa mającego na celu niszczenie chorób kwarantannowych roślin czy działania siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych takich jak poważna klęska żywiołowa w dużym stopniu dotykająca grunty rolne gospodarstwa, sytuacja taka nie będzie traktowana jako niespełnienie normy.
• Norma GAEC 4: Ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych. Zakaz stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin na gruntach rolnych w pobliżu wód powierzchniowych w odległości wynoszącej co najmniej 3 metry.
• SMR 1: Ramowa Dyrektywa Wodna. Wymogi dotyczące kontroli pozwoleń, w tym na pobór wód w ilości średniorocznie większej niż 5 m3 na dobę.
• SMR 2: Ochrona wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego. Przestrzeganie wymogów dotyczących: stosowania nawozów zawierających azot, w tym m.in. odpowiednich terminów i dawkowania, w tym m.in. nieprzekraczanie rocznej dawki nawozów naturalnych zawierającej nie więcej niż 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych; sposobów przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowania z odciekami; rolniczego wykorzystania nawozów, m.in. w pobliżu wód powierzchniowych; posiadania i przechowywania dokumentacji.
• Norma GAEC 5: Zarządzanie orką w celu zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, biorąc pod uwagę nachylenie terenu. Grunty orne położone na stokach o nachyleniu ≥ 14% uznaje się za utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli gruntów tych: nie wykorzystuje się pod uprawę roślin wymagających utrzymywania redlin wzdłuż stoku; nie utrzymuje się jako ugór czarny w okresie jesienno-zimowym (od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego). Na gruntach ornych, położonych na stokach o nachyleniu ≥ 14%, wykorzystywanych pod uprawę roślin wieloletnich oraz w uprawach trwałych (sady – drzewa owocowe) położonych na tych stokach - utrzymuje się okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach.
• Norma GAEC 6: Minimalna pokrywa glebowa w najbardziej newralgicznych okresach. Na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego musi być utrzymana okrywa ochronna gleby w okresie od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego. Jako spełnienie wymogów normy uznaje się między innymi okrywę roślinną (uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime), pozostawienie ścierniska, grunty pokryte resztkami pożniwnymi, czy mulczem. W uprawach trwałych (sady - drzewa owocowe) utrzymuje się okrywę ochronną gleby w międzyrzędziach w okresie od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego.
• Norma GAEC 7: Zmianowanie i dywersyfikacja upraw na gruntach ornych. Gospodarstwa powyżej 10 hektarów gruntów ornych zobowiązane są do:
  • prowadzenia upraw na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych w taki sposób, aby na każdej działce rolnej, na tych gruntach, w porównaniu z rokiem poprzednim, była prowadzona inna uprawa w plonie głównym.
  • prowadzenia co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie może zajmować więcej niż 65% gruntów ornych, a dwie uprawy główne łącznie nie mogą zajmować więcej niż 90% gruntów ornych.
• Norma GAEC 8: Utrzymanie elementów i obszarów nieprodukcyjnych. Rolnicy są zobowiązani do:
  • zachowania elementów krajobrazu (obowiązek zachowania drzew – pomników przyrody, oczek wodnych o powierzchni do 100 metrów kwadratowych, rowów do 2 metrów szerokości);
  • przestrzegania zakazu przycinania żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków oraz okresu wychowu młodych (zakaz nie dotyczy drzew owocowych, wierzb i zagajników o krótkiej rotacji);
  • zagwarantowania minimalnego udziału co najmniej 4% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane.
• Norma GAEC 9: Zakaz przekształcania lub zaorywania TUZ wyznaczonych jako cenne na obszarach Natura 2000. Rolnicy są zobowiązani do przestrzegania zakazu przekształcania lub zaorywania cennych trwałych użytków zielonych, które zostaną wyznaczone na obszarach Natura 2000, w oparciu o opracowywane przez właściwy organ nowe i zaktualizowane plany zadań ochronnych (PZO) i plany ochrony (PO) dla poszczególnych obszarów Natura 2000.
• SMR 3: Ochrona dzikiego ptactwa. Na obszarach Natury 2000 rolnicy zobowiązani są do przestrzegania wymogów obligatoryjnych wynikających z planów zadań ochronnych (PZO) lub planów ochrony (PO) w zakresie dotyczącym typów siedlisk przyrodniczych, gatunków zwierząt i roślin objętych ochroną lub w zakresie dotyczącym gatunków ptaków objętych ochroną, np. poprzez ekstensywne użytkowanie TUZ.
• SMR 4: Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk dzikiej fauny i flory. Zobowiązania sa takie same jak dla SMR3.
• SMR 8: Zrównoważonego stosowania pestycydów. Wymogi dotyczące ograniczeń w stosowaniu środków ochrony roślin na obszarach chronionych m.in. na terenie parków narodowych, obszarach Natura 2000, strefach wody do poboru, strefach ochrony siedlisk oraz wymogi dotyczące postępowania z opakowaniami
  po środkach ochrony roślin, resztkami cieczy użytkowej po zabiegu, czy też unieszkodliwianiem niewykorzystanych środki ochrony roślin).
• SMR 5: Bezpieczeństwo żywności i pasz. Wymogi dotyczące bezpieczeństwa żywności, w tym dotyczące higieny produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, wymaganej dokumentacji, wymagań z zakresu zdrowia zwierząt produkujących mleko, higieny pomieszczeń i wyposażenia w produkcji mleka, a także higieny podczas udoju i przechowywania mleka. Wymogi dotyczące bezpieczeństwa pasz, w tym dotyczące wymaganej dokumentacji i higieny (wytwarzanie, przechowywanie, wprowadzanie do obrotu).
• SMR 6: Zdrowie zwierząt. Wymogi dotyczące zdrowia zwierząt obejmujące zakaz stosowania niektórych związków o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i ß-agonistycznym, a także zakaz wprowadzania na rynek produktów od zwierząt, którym te środki zostały podane.
• SMR 7: Zdrowotność roślin. Wymogi obligują rolników stosujących środki ochrony roślin do właściwego ich stosowania, czyli zgodnie z etykietą, przy użyciu sprzętu sprawnego technicznie oraz prowadzenia ewidencji zabiegów oraz posiadania aktualnego zaświadczenie o ukończeniu szkolenia.
• SMR 9: Dobrostan cieląt. Wymogi SMR 9,10 i 11 dotyczą zapewnienia zwierzętom m.in. odpowiednich warunków bytowych oraz opieki.
• SMR10: Dobrostan świń. Wymogi SMR 9,10 i 11 dotyczą zapewnienia zwierzętom m.in. odpowiednich warunków bytowych oraz opieki.
• SMR 11: Dobrostan zwierząt hodowlanych. Wymogi SMR 9,10 i 11 dotyczą zapewnienia zwierzętom m.in. odpowiednich warunków bytowych oraz opieki.

W odniesieniu do roku 2023 wprowadzono czasowe odstępstwo od wdrożenia normy GAEC 7 – zmianowanie upraw oraz obowiązku ugorowania gruntów w ramach normy GAEC 8 (oznacza to, że w części dotyczącej przeznaczenia minimalnego udziału gruntów ornych na obszary nieprodukcyjne – możliwe będzie prowadzenie produkcji na gruntach ugorowanych z określonymi wyjątkami, to znaczy z wyjątkiem uprawy kukurydzy, soi i zagajników o krótkiej rotacji).

Masz pytania lub wątpliwości dotyczące tego artykułu?

Napisz wiadomość: m.bartczak@wiescirolnicze.pl

Czekamy na kontakt z Tobą, Twój głos jest dla nas ważny.

O ekoschemacie z integrowaną produkcją roślin przeczytasz tutaj - kliknij i przeczytaj.